Zeeschildpadden

Zeeschildpadden
Een zeeschildpad (Cheloniidae) in een zeeaquarium in Japan.
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Testudines (Schildpadden) Onderorde: Cryptodira (Halsbergers)
Familie
Cheloniidae Press, 1987

Zeeschildpadden oftewel Cheloniidae zijn een familie van grote schildpadden die in alle tropische en sommige subtropische en gematigde zeeën voorkomen. Zeeschildpadden behoren tot de reptielen en er komen wereldwijd 6 soorten voor waarvan er minstens 5 bedreigd zijn. Van hen heeft de onechte karetschildpad de meest noordelijk voorkomende legplaatsen, tot zelfs in de Middellandse Zee. In Nederland zijn incidenteel dode exemplaren aangespoeld van verschillende soorten.

Indeling

De eigenlijke familie van zeeschildpadden is de Cheloniidae, en is ook het bekendst omdat deze het meeste soorten bevat. Een andere familie van in zee levende schildpadden is de familie lederschildpadden (Dermochelyidae), die nog maar door één soort wordt vertegenwoordigd; de lederschildpad (Dermochelys coriacea). Strikt genomen behoort hij niet tot de familie zeeschildpadden, maar wordt meestal wel als zodanig benoemd. De twee families vormen samen de superfamilie Chelonioidea.

Algemeen

Zeeschildpadden zijn ongeveer 120 miljoen jaar geleden ontstaan uit schildpadden die meer op het land leefden. Ze zijn zeer goed aangepast aan een leven in zee, ze moeten regelmatig ademhalen maar in rust kan de schildpad lange tijd onder water blijven. De snelheid van een zeeschildpad varieert, van 3 tot 30 km/u. De meeste soorten kunnen enorme afstanden afleggen, waarbij ze gebruikmaken van het magnetisch veld van de aarde en waarschijnlijk ook de stromingen van de zee. Omdat hierover nog veel onduidelijkheid bestaat, is bij een aantal exemplaren een satellietzender op het schild aangebracht zodat de trekbewegingen goed in de gaten gehouden kunnen worden.

Zeeschildpadden eten voornamelijk kwallen, kreeftachtigen en inktvissen. Vijanden van zeeschildpadden zijn grote rovende vissen, maar jongere dieren die kleiner en zachter zijn worden door van alles belaagd en zelfs door watervogels als meeuwen uit het water gepikt. Ook worden de legsels uitgegraven door diverse dieren als wasbeerachtigen. Volwassen exemplaren zijn vaak langer dan een meter (met uitzondering van Lepidochelys -soorten) en hebben weinig te duchten van natuurlijke vijanden.

De grootste bedreiging is namelijk de mens, die zowel direct op de schildpadden jaagt om hun vlees, vet en schilden, maar ook komen vele dieren om het leven als bijvangst in de garnalenvisserij, het vissen met lange lijnen, en verstrikking in losse visnetten of ander door de mens achtergelaten rommel in de zee. Ook het kleiner worden van nestplaatsen is een belangrijke bedreiging, evenals bebouwing in de buurt hiervan. Het licht dat wordt verspreidt door bebouwing zorgt ervoor dat de net uitgekomen schildpadjes, met name 's nachts, in de war raken. Hierdoor gaan ze niet naar zee, maar de andere kant op waar ze geen schijn van kans maken.

Ondanks dat de jacht streng verboden is wordt er nog veel illegaal gevist op alle soorten zeeschildpadden. In landen als Indonesië en China wordt het vlees verwerkt tot soep en gelooft men dat het schild een geneeskrachtige werking heeft. In Japan wordt het schild als geluksbrenger beschouwd. Hierdoor zijn de meeste soorten zeeschildpadden sterk bedreigd en staan sommige hoog op de lijst van uit te sterven dieren.

Voortplanting

De paring vindt plaats in zee, de schildpadden bijten elkaar vaak in de nek. Om de een à twee jaar komen de wijfjes naar het strand om eieren te leggen. Ze zijn zeer kieskeurig in hun strandkeuze en gaan altijd terug naar het gebied waar ze zelf ooit geboren waren, op enkele soorten na. Op zandstranden graaft het wijfje met haar flipper-achtige achterpoten een kuil van 30 tot 50 cm diep en deponeert daarin haar 100 tot 110 eieren. Tijdens het afzetten van de eitjes raakt ze in een soort trance waardoor ze makkelijk benaderd kan worden. Stropers gebruiken dit moment om de eitjes op te vangen voor de verkoop, natuurbeschermers om de eitjes veilig te stellen en ze elders op te kweken tot jonge schildpadjes. Deze zijn waardeloos omdat er amper vlees aanzit en het schild nog te klein en te zacht is. Als het vrouwtje weer bijkomt gooit ze de kuil dicht en kruipt terug naar zee.

Na uitkomen trekken de jonge zeeschildpadjes direct naar het water. Vermoedelijk is het niet de zee die ze herkennen en aantrekt, maar juist de donkere duinen die ze afstoot en ze de andere kant op doen gaan, dit is nog niet helemaal duidelijk. Verreweg het grootste deel wordt binnen korte tijd verschalkt door vissen, vogels en andere dieren die graag jonge en dus nog zachte schildpadjes eten.

Taxonomie

Alle geslachten tellen maar één enkele soort, op Lepidochelys na. Onderstaand zijn alle zeeschildpadden opgesomd met hun belangrijkste kenmerken. De lederschildpad is voor de volledigheid ook opgenomen. Een ondersoort van de soepschildpad (Chelonia mydas agassizi) wordt soms ook wel als aparte soort gezien, deze is niet opgenomen.

Overzicht van de zeeschildpadden
Naam	Lengte (max)	Voedsel	Verspreiding	Onderscheid	IUCN-status
Soepschildpad Chelonia mydas Linnaeus (1758)	100 (150)	Planten	Atlantische Oceaan, Grote Oceaan, Grote Oceaan, Middellandse Zee	Eén klauwrest per voorpoot, één paar schubben tussen de ogen, vier paar ribschilden op het rugschild.	Bedreigd, zie IUCN (link)
Karetschildpad Eretmochelys imbricata Linnaeus (1766)	90 (114)	Sponsdieren en andere dieren en planten	Atlantische Oceaan, Grote Oceaan, Grote Oceaan	Twee klauwresten per poot, twee paar schubben tussen de ogen, vier paar ribschilden op het rugschild.	Kritiek, zie IUCN (link)
Platrugzeeschildpad Natator depressus Garman (1880)	100 (114)	Zeekomkommers, garnalen en andere ongewervelden	Oceanië	Eén paar schubben tussen de ogen, vier ribschildpen op het schild, opvallend plat schild.	Onbekend, zie IUCN (link)
Onechte karetschildpad Caretta caretta Linnaeus (1758)	100 (123)	Verschillende dieren en planten	Wereldwijd	Eén of twee klauwrestanten, twee paar schubben tussen de ogen, vijf ribschilden op het schild.	Bedreigd, zie IUCN (link)
Kemps schildpad Lepidochelys kempii Garman (1880)	75	Krabben, garnalen en andere dieren, ook planten	Noord- en Midden-Amerika	Eén klauwrestant per voorpoot, twee paar schubben tussen de ogen, vijf ribschilden op het schild, blijft klein	Kritiek, zie IUCN (link)
Warana Lepidochelys olivacea Eschscholtz (1829)	73	Voornamelijk dieren als vissen, oesters, krabben, kwallen, ook wel planten	Wereldwijd, in de Atlantische Oceaan alleen in het zuiden.	Eén klauwrestant per voorpoot, twee paar schubben tussen de ogen, vijf of meer ribschilden, blijft klein	Kwetsbaar, zie IUCN (link)
Lederschildpad Dermochelys coriacea Vandelli (1761)	150 (270)	Kwallen en soms andere dieren	Wereldwijd	Duidelijke kielen op het rugschild, geen hoornplaten. Geen klauwrestanten.	Kritiek, zie IUCN (link)

Externe link

(en) Turtles.org - Sea Turtles Website (Informatie over alle zeeschildpadden.)

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• The Reptile database
• Fritz, U. & P. Havaš (2007) Checklist of Chelonians of the World (Engelstalig).

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Cheloniidae op Wikimedia Commons.

Families van schildpadden

Onderorde Halsbergers (Cryptodira) Bijtschildpadden (Chelydridae) · Geoemydidae · Grootkopschildpadden (Platysternidae) · Landschildpadden (Testudinidae) · Lederschildpadden (Dermochelyidae) Modderschildpadden (Kinosternidae) · Moerasschildpadden (Emydidae) · Nieuw-Guinese tweeklauwschildpadden (Carettochelyidae) · Tabascoschildpadden · (Carettochelyidae) Weekschildpadden (Trionychidae) · Zeeschildpadden (Cheloniidae) Onderorde Halswenders (Pleurodira) Podocnemididae · Scheenplaatschildpadden (Pelomedusidae) · Slangenhalsschildpadden (Chelidae)