Lijst van militaire rangen van de Nederlandse Krijgsmacht

Op grond van het Koninklijk Besluit van 20 juni 1956, bepalende de volgorde van en de verhouding tussen de rangen en standen bij de zee-, de land- en de luchtmacht als ondertekend door Hare Majesteit Koningin Juliana, evenals haar Ministers van Oorlog en Vloot C. Staf en Justitie J. C. van Oven, kennen de verschillende onderdelen van de Nederlandse krijgsmacht de volgende militaire rangen en standen (in aflopende orde van hoogte).

Rangonderscheidingstekens (en aanspreektitels)

• De aanduidingen OF-1 t/m OF-10 en OR-1 t/m OR-10 geven de hoogte van de rang in NAVO-verband aan.
• De rangonderscheidingstekens van de Militaire Administratie en Cavalerie worden niet in goud maar in zilver gedragen bij de rangen van korporaal tot en met sergeant-majoor / opperwachtmeester.
• Indien sprake is van een rang met een klasse dan dient deze klasse vooraf te worden gegaan door der. Bijvoorbeeld: soldaat der 2e klasse en niet soldaat 2e klasse. Dit wordt niet consequent toegepast in dit artikel maar ook niet in de praktijk.

Opmerkingen en toelichtingen

Vervallen rang

• De rang van admiraal bij de Koninklijke Marine is bij het Koninklijk Besluit van 1956 afgeschaft. De rang van veldmaarschalk bij de Koninklijke Landmacht was al in 1914 verdwenen.
• In een verder verleden kwamen ook andere rangen voor: admiraal-generaal, luitenant-admiraal-generaal (2x) en kapitein-generaal.
• De rang Technisch Opzichter is in 1977 vervallen.

Nieuwe rangen

• De rang brigadegeneraal is bij de Koninklijke Landmacht in 1952 ingevoerd.
• De rang commandeur bij de marine is in 1955 ingevoerd.
• Sinds 2007 is er binnen de landmacht een rangonderscheidingsteken voor leidinggevende korporaals gekomen. Korporaals die de Opleiding Leidinggevende Korporaal (OLK) hebben gevolgd krijgen hun korporaalstre(e)p(en) met 2 gekruiste Diemaco's erboven.

Huidige posities

De Nederlandse strijdkrachten kennen doorgaans één viersterrenfunctie, die van de Commandant der Strijdkrachten (CDS). De functie rouleert periodiek tussen de krijgsmachtdelen (een generaal als hij afkomstig is uit land- of luchtmacht of een luitenant-admiraal als hij afkomstig is uit de marine). De afzonderlijke krijgsmachtdelen worden geleid door een driesterrenfunctionaris, een luitenant-generaal bij land- en luchtmacht en een viceadmiraal bij de marine. De commandant van het Korps Mariniers, een onderdeel van de marine, is een brigade-generaal. Sinds 2005 heeft de Commandant der Marechaussee eveneens de rang van luitenant-generaal.

De huidige CDS is generaal Peter J.M. van Uhm, afkomstig van de Koninklijke Landmacht.

Herkenbaarheid

Voor de herkenning kennen militaire rangen rangonderscheidingstekens en aanspreekvormen. Binnen de Koninklijke Marine (KM) wordt onderscheid gemaakt tussen vloot en mariniers. De Koninklijke Landmacht (KL) kent verschillende aanspreekvormen voor militairen van cavalerie, artillerie en andere wapens en dienstvakken.

Aanpassingen aan het rangenstelsel

Sinds 1956 zijn diverse malen kleine aanpassingen gedaan in het rangenstelsel, voornamelijk bij manschappen en onderofficieren. Zo werd de stand van soldaat der tweede klasse in 2000 ingevoerd. Vóór 2000 was het onderscheidingsteken van de soldaat der eerste klasse een enkele rode chevron. Vanaf 2000 werd dat een dubbele rode chevron, en werd de soldaat der tweede klasse herkenbaar aan de enkele rode chevron.

Soldaten

Na 1945 worden militairen in de stand van soldaat (der 1e / 2e klasse) bij verschillende wapens, (garde)regimenten en korpsen van de Koninklijke Landmacht anders genoemd. Bij de cavalerie "huzaar", bij de veld- en luchtdoelartillerie "kanonnier", bij de rijdende artillerie "rijder", bij de (Limburgse) jagers "jager", bij de grenadiers "grenadier", bij de fuseliers "fuselier" en bij de commando troepen "commando".

Militairen in opleiding

Militairen in opleiding op de Koninklijke Militaire Academie (MA met een kroontje erboven) hebben de rang/stand van cadet (=soldaat in casu officier in opleiding), cadet-korporaal, cadet-sergeant (resp. cadet-wachtmeester) of cadet-vaandrig (resp. cadet-kornet). Een en ander afhankelijk van het jaar of de fase van de opleiding van de toekomstige officier.

Militairen in opleiding op het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) hebben de rang van adelborst (aanspreektitel: jonker) in plaats van cadet. Na het beginnen als adelborst (in stand gelijk gesteld aan matroos eerste klasse) wordt de student na het behalen van de propedeuse bevorderd to korporaal-adelborst, om vervolgens na het voltooien van het tweede jaar te worden bevorderd tot sergeant-adelborst.

Verschillen tussen marine en andere krijgsmachtonderdelen

Officiersrangen bij de marine hebben andere namen dan land- en luchtmacht maar zijn verder redelijk vergelijkbaar. Manschappen en onderofficiersrangen hebben deels dezelfde namen als land- en luchtmacht maar hebben hierbij niet altijd dezelfde betekenis m.b.t. functie of salarisschaal. Bij de korporaals en sergeanten zijn deze verschillen het grootst: een korporaal bij de marine heeft meer verantwoordelijkheden dan een korporaal bij land- of luchtmacht. Zo wordt bijvoorbeeld een militair verpleegkundige bij de marine korporaal en bij de land- en luchtmacht minimaal sergeant (meestal sergeant 1e klasse, soms sergeant-majoor). Het verschil is ook terug te zien in de salarisschalen waarbij een marinekorporaal ongeveer hetzelfde verdient als een sergeant of sergeant 1e klasse bij land- of luchtmacht. In situaties waarbij de verschillende onderdelen samenwerken (bijvoorbeeld uitzendingen) kan dit wel tot misverstanden en irritaties leiden op de werkvloer of in de verblijven van de verschillende rangen. Resumerend: een korporaal bij de marine is, in tegenstelling tot zijn kollega's bij de andere Krijgsmachtdelen, volwaardig onderofficier en heeft dus de kaderschool voor onderofficieren doorlopen. De marinekorporaals aan boord hebben ook hun eigen verblijf als een soort voorportaal voor het onderofficiersverblijf.

Bijzondere functies

Voorts zijn nog te noemen de verschillende muziekkorpsen van de verschillende krijgsmachtdelen, die zo ook hun bijzonderheden kennen als bijvoorbeeld de functie van kapelmeester.

In het algemeen zijn de erkend opgeleide Geestelijk Verzorgers gelijkgesteld aan de rang van kapitein, majoor of overste. Voorbeelden zijn vlootpredikant, legerpredikant (Protestants-Christelijk), luchtmachtaalmoezenier (Rooms-katholiek), humanistisch raadsman (of -vrouw) (Humanisme), rabbijn (Joods) en imam (Islamitisch). Zij bekleden formeel niet de rang, maar genieten wel dezelfde rechten als een militair met de rang van majoor. Bij de Koninklijke Marine is hun rangonderscheidingsteken niet voorzien van de krul op de bovenste streep. Voorts kent het Nederlands episcopaat de functie van Legerbisschop (R.-K.) welke sinds 1995 door mgr. dr. Jos Punt en sinds 2001 door de Bisschop van Haarlem wordt bekleed.

Draagwijze en kleur

De rangonderscheidingstekens kunnen op verschillende plaatsen op het uniform worden gedragen. De volgende plaatsen komen over het algemeen in aanmerking: onder aan de mouw, (veelal bij officieren), halverwege de bovenarm (veelal bij onderofficieren en manschappen) en op de schouders (alle rangen en b.v. op overhemden, gevechtskleding of werkkleding).

In het verleden werden rangonderscheidingstekens ook op de boorden (revers) gedragen. Ook worden de rangonderscheidingstekens soms gedragen op het hoofddeksel (of helm).

Op gala-uniformen zijn de rangonderscheidingstekens soms zilver of goudkleurig. Bij onderofficieren van de Landmacht en de Luchtmacht zijn de rangonderscheidingstekens op het dagelijkse tenue (DT) zilverkleurig. Ook zijn de rangonderscheidingstekens op ceremoniële tenues of op de tenues van muzikanten van afwijkende vorm en kleur.

Bij gevechtskleding zijn de rangonderscheidingstekens in camouflage kleuren uitgevoerd.

Titulatuur, titels

Zie titulatuur voor aanhef bij correspondentie. Indien een militair ook een andere titel heeft (bv Ir.) dan wordt dit na de militaire titel bij de naam toegepast (b.v. Lkol Ir. M. Naam). Indien de titel achter de naam staat dan blijft deze ook achter de naam gebruikt te worden.

Afkortingen

In correspondentie kan de rang worden afgekort. De volgende afkortingen worden o.a. gebruikt (let op: geen punt achter de afkorting):

CLAS en CLSK

• Soldaat: Sld
• Soldaat der Eerste Klasse: Sld1
• Korporaal: Kpl (Kpl1)
• Sergeant: Sgt (Sgt1)
• Sergeant Majoor: SM
• Adjudant onderofficier: Aoo
• Tweede Luitenant: Tlt
• Eerste Luitenant: Elt
• Kapitein: Kap
• Majoor: Maj
• Luitenant-Kolonel: LKol (ook LtKol of Lt-Kol)
• Kolonel: Kol
• Generaal: Gen
• Generaal-Majoor: GMaj
• Luitenant-Generaal: LGen

CZSK

• Matroos: MATR
• Marinier: MARN
• Korporaal: KPL
• Sergeant: SGT
• Sergeant majoor: SMJR
• Adjudant: AOO
• Luitenant ter zee 3e klasse: LTZ 3
• 2e luitenant der mariniers: TLNTMARNS
• Luitenant ter zee 2e klasse: LTZ 2
• 1e luitenant der mariniers: ELNTMARNS
• Luitenant ter zee 2e klasse oudte categorie: LTZ 2 OC
• kapitein der mariniers: KAPTMARNS
• Luitenant ter zee 1e klasse: LTZ 1
• Majoor der mariniers: MAJMARNS
• Kapitein Luitenant ter zee: KLTZ
• Luitenant kolonel der mariniers: LNTKOLMARNS
• Kapitein ter zee: KTZ
• Kolonel der mariniers: KOLMARNS
• Commandeur: CDR
• Brigadegeneraal der mariniers: BRIGGENMARNS
• Schout bij nacht: SBN
• Generaal Majoor der mariniers: GENMAJMARNS
• Vice admiraal: VADM
• Luitenant generaal der mariniers: LNTGENMARNS
• Luitenant admiraal; LTADM
• generaal der mariniers: GENMARNS

Bij CZSK wordt ook altijd het dienstvak of korps direct achter de rang vermeldt schepelingen:

• Operationele dienst: OD

subdienstvakken: nautische dienst (ODND), operaties (ODOPS), verbindingen (ODVB)

• Logistieke dienst: LD

subdienstvakken: verzorging (LDV), goederenbeheerder (LDGB), geneeskundig (LDGD)

• Technische dienst: TD

subdienstvakken: werktuigbouw (TDW), electro (TDE), vliegtuig (TDV)

• wapentechnische dienst: WD

subdienstvakken: electro (WDE), vliegtuig (WDV),

• Bijzondere diensten: BD

subdienstvakken: tandartsassistente (BDTA)

• Voorbeelden: MATR1TDW, KPLLDV, SGTODND, SMJRWDV, AOOODOPS, etc.

Officieren:

• Zeeofficieren: geen toevoeging
• Administratie: A
• Technische dienst: T
• Electrotechnische dienst: E
• Vlieger: V
• Waarnemer: W
• Arts: AR
• Tandarts: TA
• Apotheker: AP
• Speciale dienst: SD
• voorbeelden: LTZA 3, LTZE2OC, LTZV1, KLTZAR, CDRT, etc.

Zie ook

• Militaire rang voor overzichten van rangen bij andere krijgsmachten.
• Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht

Bronnen, noten en/of referenties

Referenties

Externe links

• Wie is wie? De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht, Ministerie van Defensie