Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kwartierstaat
In de genealogie is een kwartierstaat een opstelling van de kwartierdragers of probanden (degenen van wie men uitgaat) met alle directe voorouders in mannelijke en vrouwelijke lijn. Per generatie verdubbelt het aantal personen. Een kwartierstaat lijkt een beetje op een omgedraaid parenteel. De naam is ontstaan uit de vier kwartieren van een wapenschild, waarin men dan de wapens van de vier grootouders plaatste.
De nummering van de kwartierstaat
Personen in een kwartierstaat worden meestal genummerd volgens het Kekulé-systeem (naar Stephan Kekulé von Stradonitz). De persoon of personen van wie men uitgaat: de probandus of probandi (Latijn), in het Nederlands proband(en) of kwartierdrager(s) genaamd, krijgt/krijgen nummer 1. De vader krijgt nummer 2, moeder nummer 3, de vader van de vader nummer 4, etc. Het nummer van een vader van een persoon is af te leiden door het nummer van de persoon met 2 te vermenigvuldigen. Het nummer van de moeder is 1 hoger dan het nummer van de vader. Met uitzondering van de proband heeft iedere man een even nummer (twee keer zo veel als het nummer van zijn kind), terwijl iedere vrouw een oneven nummer heeft, namelijk dat van haar man + 1.
Een kwartierstaat is een voorbeeld van een binaire boom, waarbij de probandus de stam vormt. Een kwartierstaat wordt meestal in een tekst weergegeven. Hieronder staat een grafisch overzicht.
Per voorouder wordt het kwartiernummer weergegeven, de zijn/haar naam, geboortedatum en plaats, datum en plaats van het huwelijk. De partner wordt apart weergegeven, want deze heeft een eigen kwartiernummer.
Deze gegevens worden zoveel mogelijk als een doorlopende zin weergegeven, bijvoorbeeld:
2. A, geboren 1 januari 1900 te B, trouwt 1 januari 1920 te C met 3.
3. D, geboren 1 januari 1901 te E.
Soms volgt daaronder een lijst met kinderen en hun geboortegegevens.
Naast de genoemde basisgegevens kunnen extra gegevens worden vermeld zoals religie, beroep, bezittingen, evt. wetsovertredingen en diverse anekdotes.
Met name in kwartierstaten waarbij de voorouders beperkt zijn tot een klein geografisch gebied, kan kwartierherhaling optreden. Dit betekent dat dezelfde voorouder meerdere keren voorkomt. Gaat men veel generaties terug, dan treedt dit verschijnsel onherroepelijk op. Zou dat niet het geval zijn, dan zou men dertig generaties geleden meer voorouders hebben dan er toentertijd mensen op aarde leefden. Kwartierverlies treedt op wanneer een voorouder niet opspoorbaar blijkt, bijvoorbeeld door een situatie van onwettige geboorte.
Op den duur zal ieder onderzoek stoppen omdat iemands ouders niet bekend zijn.
Wat veel mensen leuk vinden aan kwartierstaatonderzoek, is dat men allerlei familienamen tegenkomt, die uit grote delen van Nederland of daarbuiten kunnen komen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een stamreeks, die over het algemeen beperkt is tot de eigen familienaam.
De kwartierstaat in het adels- en ordenrecht
Het begrip kwartierstaat is voortgekomen uit de in sommige landen gebruikelijke heraldische techniek van het kwartileren van het wapenschild.
De gesloten kaste van de edelen accepteerde geen ridders of huwelijkspartners met een ouder of grootouder die niet van adel was. Een edelman poogde daarom om met de kwartierstaat aan te tonen dat al zijn grootouders of zelfs overgrootouders gerechtigd waren om een wapen te voeren.
In deze zin duidt de kwartierstaat ook de vaak fraai versierde stambomen met wapenschilden aan die genealogen en heraldici voor de adel tekenen.
Een aantal ridderorden eist nog steeds dat de ridders of dames vier, acht of zelfs zestien kwartieren kunnen tonen. Dat betekent in het laatste geval dat àlle zestien overgrootouders van adel moeten zijn geweest.
Bij acht kwartieren spreekt men in Duitsland van "Stiftadel" omdat dames met acht adellijke overgrootouders in adellijke stiften mochten intreden.
Ook voor functies in bepaalde hofhoudingen, het Weense hof bijvoorbeeld was bijzonder streng, waren dergelijke kwartierstaten onontbeerlijk.
Elisabeth van België
In de kwartieren van prinses Elisabeth vinden we verschillende titels en geslachten terug, naast de lijn van Belgische vorsten, ook die van de Zweedse en Deense vorsten. Langs grootmoederszijde Italiaanse adel en langs de andere zijde Vlaamse en Poolse adel. De prinses heeft dus een fraai voorbeeld van adellijke kwartieren die uit heel West-Europa komen.