Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Woede
Woede is een emotie die kan optreden bij iemand die gedwarsboomd of tegengewerkt wordt, als diens "territorium" betreden wordt, of als zijn of haar grenzen overschreden worden. Woede zet dus aan tot agressie (of gaat ermee samen), van de persoon zelf of van zijn of haar groepsgenoten. Woede kan zich uiten in woorden (schelden, schreeuwen) of in daden in de vorm van fysiek geweld (slaan, schoppen, handtastelijkheden) of het gebruik van wapens.
Op een andere manier beschouwd is woede de gevoelscomponent van agressie, een onderdeel van de stressreactie die bij alle dieren optreedt: een waargenomen bedreiging roept een tegenreactie op, die op zijn beurt bedreigend is en kan uitmonden in geweld.
Milde vormen van woede worden aangeduid met woorden als ergernis, geprikkeldheid of irritatie. Gematigde vormen met de termen boosheid (kwaadheid) en toorn. En sterkere vormen met driftbuien, woedeaanvallen, eruptio of razernij. Als iemand zijn woede niet laat blijken, terwijl hij wel kwaad is, is er sprake van opgekropte woede.
Welke vorm van woede er optreedt hangt niet alleen af van de sterkte van de prikkel en van het karakter van de persoon, maar ook van diens algehele toestand. Toestanden die de prikkelbaarheid van een persoon kunnen verhogen zijn: vermoeidheid, honger, pijn, ziekte, seksuele frustratie, en het gebruik - of de onthouding - van drugs. Ook hormonale veranderingen zoals bij PMS, menopauze of een manische episode kunnen de prikkelbaarheid verhogen.
Iemand die boos is kan deze woede op een wilde en ongerichte manier uiten, zoals met schreeuwen of slaan, maar kan ook gericht een conflict aangaan en proberen de bedreiging of de obstakels uit de weg te ruimen. De boosheid kan echter ook worden ingehouden en opgepot. Ook kan de boosheid op niet-conflictueuze wijze worden geuit. Als iemand zijn woede over langere tijd op subtiele wijze laat blijken en hierbij directe conflicten uit de weg gaat, spreekt men wel van passief-agressief gedrag.
Als woede gepaard gaat met agressie (fysiek of verbaal) kan deze gericht zijn tegen andere personen, organisaties of soms voorwerpen (bijvoorbeeld computeragressie). Ook kan de woede gericht zijn op de eigen persoon, bijvoorbeeld als hij of zij meent iets onverstandigs of slechts gedaan te hebben.
In de klassieke filosofie werd reeds geschreven over woede door de Griekse wijsgeer Aristoteles en door de Romeinse stoïcijn Seneca, die daaraan zijn verhandeling 'De ira' ('Over de woede') wijdde.
Psychische stoornis of ziekte
Sommige wetenschappers beweren dat bepaalde vormen van woede of razernij een aandoening zijn. Dit wordt alleen beweerd over de meest extreme gevallen. Bijvoorbeeld mensen die zich niet meer kunnen beheersen door een traumatische ervaring. Een bekende vorm van zo'n traumatische ervaring is pesten. Mensen die vroeger vaak gepest werden kunnen zo'n stoornis oplopen. Waardoor enkele gebieden in de hersenen overmatig reageren op een bedreigende situatie. Doordat men zich vroeger iedere dag moest verdedigen tegen gevaren.
Beheersing van woede
Vanwege dat woede voortkomt uit een bepaalde gevoeligheid ergens voor, tezamen met een bepaalde prikkeling ervan, is het ontstaan van woede afhankelijk van een bepaalde mate en een bepaalde soort gevoeligheid, die al-of-niet in toom gehouden kan worden danwel het te relativeren op een bepaalde manier. Dit is een onderdeel van de zelfbeheersing, die bij elk mens in-meer-of-mindere-mate aanwezig is.