Karolingen

Bestand:Mediterráneo año 800 dC.gif

De drie grote rijken rond 800, het Byzantijnse Rijk, het Arabische Rijk en het Karolingische Rijk.

De Karolingen waren een dynastie die het Frankische Rijk regeerde van de 8e tot de 10e eeuw. De dynastie nam het Frankische rijk over van de Merovingen in 751, door Pepijn de Korte. De naam van de dynastie is afgeleid van Karel Martel (die als bastaardzoon niet als volwaardig lid van de Pepiniden werd aanvaard).

Stichting

"Men" neemt aan dat de dynastie van de Arnulfingen en Pepiniden gesticht werd door Arnulf van Metz, bisschop van Metz aan het einde van de 7e eeuw, die een grote macht had in de Merovingische koninkrijken. Pepijn van Herstal, hofmeier van het koninkrijk Austrasië, had de feitelijke macht in handen. Pepijn werd, na een strijd tijdens de Frankische Burgeroorlog met de wettige erfgenamen van de Pepiniden, opgevolgd door zijn bastaardzoon, Karel Martel. Hiermee won de partij van de Karolingen (de geslachtsnaam begon dus als een partijnaam) het van de Pepiniden. Karel Martel was de vader van Pepijn de Korte, de eerste Frankische koning van de dynastie, die de laatste Merovingische koning Childeric III afzette.

Karel Martel wist in 732 een Moors leger tussen Tours en Poitiers te verslaan dat een van de talrijke Arabische strooptochten vanuit Spanje naar Frankrijk uitvoerde. Het Moorse leger werd in deze Slag bij Poitiers verslagen. In Angelsaksische literatuur wordt de slag meestal de Slag bij Tours genoemd. De Karolingen lieten de Pauselijke Staat ontstaan doordat Pepijn het vroegere Byzantijnse exarchaat Ravenna (gebied tussen Ravenna en Rome) aan de paus schonk. Karel de Grote gaf de Karolingen nog meer aanzien, omdat hij het rijk uitbreidde en door zijn goede politiek, waarmee hij eenheid in het rijk creëerde.

Behoud troon

Na de verdeling van het Frankische Rijk in het Verdrag van Verdun in 843 bleven de oorspronkelijke Karolingen de troon behouden.

• In het westen, het latere Frankrijk bleef de dynastie regeren, tot in 987 het Huis Capet, een verwante tak van de familie, de troon overnam.
• In het midden, Noord-Italië en in Lotharingen bleef de hoofdtak van de familie regeren tot 887.
• In het oosten, wat later het Heilige Roomse Rijk werd, bleven de Karolingen regeren tot 911, toen ze werden opgevolgd door de Konradijnen en de Liudolfingen.
• In het hertogdom Neder-Lotharingen regeerden Karel van Neder-Lotharingen (953 - 992) en Otto II van Neder-Lotharingen (970 - 1012) tot 1012 als laatste van de rechtstreekse Karolingen. In tegenstelling tot zijn vader Karel eiste Otto de Franse koningskroon niet op. Zijn jongere broer Lodewijk die evenmin interesse naar de koningskroon had stierf in 1023 als monnik.
• Er wordt aangenomen dat Lodewijk IV van Chiny die in 1226 stierf en in de abdij van Orval werd begraven de laatste in rechte lijn mannelijke Karolinger was. Zijn afstamming verloopt via de Karolingische graven van Vermandois en Chiny.

Karolingische dynastie - tijdlijn en gevolgen

De overname van het Merovingische rijk

Het begon allemaal met Pepijn III De Korte die de macht overnam in Austrasië, doordat hij zich liet erkennen als enige hofmeier van het land. Zijn vader Karel Martel, de stichter van de Karolingen (omdat hij als bastaardzoon niet als lid van de Pepiniden werd aanvaard), verwierf nog meer aanzien doordat hij in 732 een Moors leger tussen Tours en Poitiers versloeg: de islamitische ruiterij reed zich te pletter tegen de zwaarbewapende Frankische infanterie. Daarmee maakte hij verleden van een van de talrijke Arabische strooptochten vanuit Spanje naar Frankrijk. Pepijn de Korte, de zoon van Karel Martel, stootte de laatste Merovingische koning, Childerik III, van de troon en nam de macht over, mede door de steun van de toenmalige paus.

Gevolgen van het verbond tussen Pepijn de Korte en de paus

1. De Karolingische dynastie kwam aan de macht
2. De Pauselijke Staat ontstond doordat Pepijns vader, Karel Martel, het vroegere exarchaat Ravenna (gebied tussen Ravenna en Rome) aan de paus schonk.
3. De goede betrekkingen tussen Kerk en Staat werden hersteld.

Karel de Grote

Het politiek beleid van Karel de Grote

Op het toppunt van zijn macht regeerde Karel over een rijk dat zich uitstrekte van Elbe/Oder tot aan de Pyreneeën. Zo veroverde hij:

1. Lombardije
2. Het gebied van de Saksen
3. De Spaanse mark
4. De inlijving van Beieren
5. Het rijk der Avaren (Kroatië, Tsjechië, Slowakije en Hongarije)

Om zijn rijk makkelijker te kunnen besturen voerde Karel de Grote een centralisatiepolitiek die tot uiting kwam in:

1. Het aanstellen van twee rondreizende ambtenaren per gouw, missi dominici of zendgraven, om de controle uit te oefenen op het grafelijk bestuur
2. Het uitvaardigen van algemene wetten, de capitularia, voor alle onderdanen van het Frankische rijk
3. Het aannemen van de keizerstitel in 800 (in usurpatie op keizerin Irene van Byzantium)
4. Door de veralgemening van de vazalliteit, waarbij een vazal zijn diensten aanbood in ruil voor grond
5. De ontwikkeling van een soort eenheidscultuur om de banden tussen zijn onderdanen te vestigen via missioneringswerk
6. Het ontwikkelen van een hofcultuur: de Karolingische renaissance

De feodaliteit

Karel maakte in zijn politiek systeem gebruik van de feodaliteit. Daarbij krijgt de koning bijstand van de kroonvazallen, de achtervazallen en de achter-achtervazallen in ruil voor onderhoud en bescherming. De kroonvazallen zijn de enige die rechtstreeks in dienst van de koning staan. Feodaal komt van feodum wat leengoed betekent. De leeneed is een eed van trouw tussen leenheer (koning) en leenman (vazal). Een vazal is een trouwe dienaar of gwas in het Germaans. De koning wilde de vazallen aan zich binden, indien hij hulp nodig had tijdens het voeren van een oorlog.

Het cultureel beleid van Karel De Grote

Karel de Grote wilde de cultuur van zijn land verbeteren. Maar hij wilde zelf ook geleerd worden. Karel was bedreven in de rekenkunde, talen, sterrenkunde en het leren schrijven. Hij lag ook aan de basis van de schoolcultuur, omdat hij scholen oprichtte (hij verplichtte de kloosters) en iedereen verplichtte hun zonen naar school te sturen, zodat ze konden worden opgeleid voor staatsdienst. De vereenvoudiging van het Merovingisch schrift zorgde voor de basis van de Germaanse en Romaanse taal en hun schrift. De Codex Aureus was een godsdienstig boek dat hij in kloosters liet maken.

Noten

Referenties & verder lezen

• T. Zotz, art. Karolinger, in Lexikon des Mittelalters 5 (1991), coll. 1008-1014.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Carolingians op Wikimedia Commons.