Jonas Staal

Jonas Staal (1981) is een Nederlands beeldend kunstenaar. Zijn werk behandelt de relatie tussen kunst, democratie en propaganda en is regelmatig aanleiding geweest voor publiek debat.

Werken

New World Summit (2012-..)

In mei 2012 kondigde Staal via zijn pamflet ‘Kunst ter verdediging van de democratie’ in het NRC Handelsblad de oprichting van zijn artistieke en politieke organisatie New World Summit aan. Deze organisatie wil middels ‘alternatieve parlementen’ een platform bieden aan organisaties die ‘buiten’ de democratie geplaatst worden, bijvoorbeeld door middel van zogeheten internationale terreurlijsten die hen door bevriezing van banktegoeden en een reisverbod tot de ‘grens’ van het politieke systeem verklaren.

Tijdens de eerste New World Summit die plaatsvond op 4 en 5 mei 2012 in de Sophiensaele te Berlijn spraken vier vertegenwoordigers van organisaties die waren opgenomen op deze terreurlijsten en drie van hun advocaten. Staal zegt met zijn organisatie te willen verkennen in hoeverre kunst kan opereren als instrument voor het scheppen van een ‘alternatieve politieke ruimte’, daar waar politiek niet in staat zou zijn te handelen naar de belofte van wat hij een ‘fundamentele democratie’ noemt.

Het tweede deel van de New World Summit vond plaats op 29 december 2012 in de Waag in Leiden, waarin Professor Jose Maria Sison centraal stond, de oprichter van de Communistische Partij van de Filipijnen en haar gewapende tak, de New People's Army, beiden geplaatst op internationale terreurlijsten. Sison debateerde met diverse politici, advocaten, openbare aanklagers en rechters over zijn zaak. De derde New World Summit was aangekondigd om begin 2013 plaats te nemen tijdens de 1ste Kochi-Muziris Biënnale in Kochi, India. Voor deze gelegenheid bouwde Staal’s organisatie een publiek parlement tegenover een voormalig Brits koloniaal gebouw, maar in opdracht van de veiligheidsdienst van India werden vlaggen in het parlement overgeschilderd en drie leden van de New World Summit beschuldigd van het verschaffen van “materiële steun aan terroristische organisaties.” De vierde New World Summit vond plaats van 19-21 september in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) in Brussel, en bracht twintig organisaties bij elkaar die Staal beschreef als “stateloze staten”, zoals organisaties uit Koerdistan, Somaliland, West-Papua en Azawad. In dit kader spreekt de New World Summit over hun werk als de “kunst van de stateloze staat.”

In oktober 2015 kondigde Staal middels diverse interviews aan dat de vijfde New World Summit plaats zou gaan nemen in Rojava, een in 2011 door Koerdische revolutionairen autonoom verklaarde regio in het noorden van Syrië, die tevens een viering zou zijn van een nieuw publiek parlement dat Staal aan het bouwen is met het Democratisch Zelfbestuur van Rojava. De New World Summit in Rojava vond plaats op 16-17 oktober 2015 in de stad Derîk in het kanton Cezîre, en bestond zowel uit sprekers namens het Democratische Zelfbestuur van Rojava als uit een internationale delegatie, met vertegenwoordigers uit onder meer Catalonië, Schotland en de Amazigh gemeenschap. Aan het eind van de tweedaagse summit verzamelde het publiek zich op de bouwplaats van het nieuwe publieke parlement, waar Minister van buitenlandse zaken van Cezîre kanton Amina Osse en Staal aankondigden dat de constructie bedoeld was als symbool voor de Rojava revolutie en voor internationale solidariteit met andere stateloze bewegingen van over de hele wereld. Volgens journalisten die met de internationale delegatie meereisden naar Rojava zal een tweede deel van de New World Summit in Rojava plaatsvinden wanneer het parlement af is begin 2016.

In november 2013 ging in het Utrechtse kunstcentrum BAK, basis voor actuele kunst, de New World Academy van start, waarin vertegenwoordigers van stateloze politieke organisaties samen met kunstenaars en studenten de rol van kunst in politieke strijd onderzoeken. In 2014 vertegenwoordigde BAK ook de eerste New World Embassy of Azawad, een tijdelijke ambassade voor de niet-erkende staat Azawad, ontwikkeld door Staal en schrijver en vertegenwoordiger van de Nationale Bevrijdingsbeweging van Azawad (MNLA) Moussa Ag Assarid.

Politiek Kunstbezit I-IV (2010-2012)

In 2010 realiseerde Staal de tentoonstellingen Politiek Kunstbezit en Politiek Kunstbezit II: Vrijdenkersruimte; in 2011 Politiek Kunstbezit III: Gesloten Architectuur en in 2012 Politiek Kunstbezit IV: Vrijdenkersruimte vervolgd waarin hij onderzoek deed naar de rol van hedendaagse kunst in het politieke proces. Het eerste deel vond plaats in tentoonstellingruimte TENT. in Rotterdam tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2010, waar hij kunstcollecties toonde van alle betrokken politieke partijen. Het tweede deel vond plaats in het Van Abbemuseum in Eindhoven, en bestond uit kunstwerken die waren geselecteerd door de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en de Partij voor de Vrijheid (PVV) in hun ‘Vrijdenkersruimte’: een tentoonstellingsruimte die de partijen in 2008 in hun eigen kantoorruimten hadden opgericht voor kunstenaars die te maken kregen met religieuze (Islamitische) censuur. Het derde deel opende in Extra City Kunsthal in Antwerpen en vervolgde middels een theaterstuk in Frascati Amsterdam rondom het architectonische werk van de extreemrechtse PVV-politica Fleur Agema. Tijdens haar masterstudie architectuur ontwikkelde zij een gevangenismodel in een 344 pagina’s tellende tekst getiteld ‘Gesloten architectuur’ (2004). Staal werkte haar model met architecten uit tot een publicatie, film, maquette en theatervoorstelling, en analyseerde deze als een ‘ideologische blauwdruk’ van de huidige samenleving. Hij legt daarbij verbanden met de steun van de PVV aan het regeringsbeleid van kabinet Rutte I. Het vierde deel vond plaats in het Van Abbemuseum te Eindhoven en in tentoonstellingsruimte De Appel te Amsterdam door een oproep van Rogier Verkroost, politicus van Democraten 66 (D66) te Eindhoven en Jesse Klaver, politicus van de landelijke fractie van GroenLinks, om de in 2011 door de VVD en PVV gesloten Vrijdenkersruimte onmiddellijk te heropenen. Deze nieuwe Vrijdenkersruimten werden door Staal en het museum ondersteund, en openden in september 2012 en vervolgden in Amsterdam met een ruimte samengesteld door Carolien Gehrels, wethouder kunst en cultuur voor de Partij voor de Arbeid in Amsterdam.

De Geert Wilders werken 2005-2008

Van 2005 tot 2008 werd Staal door het Openbaar Ministerie vervolgd voor bedreiging van Partij voor de Vrijheid politicus Geert Wilders. Staal had in april van dat jaar anoniem een project gerealiseerd getiteld De Geert Wilders werken, eenentwintig zogenaamde herdenkingsmonumenten in de openbare ruimte van Rotterdam en Den Haag, bestaande uit een fotocollage en ingelijst portret van Wilders, witte rozen, waxinelichtjes en een knuffelbeertje. Hoewel politiewoordvoerders stelden dat zij niet wisten of het hier ging om een vorm van bedreiging of steunbetuiging door aanhangers van Wilders, deed de politicus aangifte van bedreiging. Toen Staal het project bekend maakte en zich vrijwillig meldde bij de politie in Rotterdam werd hij gearresteerd en daarna vervolgd voor bedreiging met de dood van een lid van de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden. De rechtszaken zag de kunstenaar als onderdeel van zijn werk en kondigde hij door middel van uitnodigingen aan als ‘publiek debat’ waarin de sleutelfiguren in de rechtszaak werden opgevoerd als personages in een theater getiteld De Geert Wilders werken – Een rechtszaak I-II. Deze vonden plaats in 2007 aan het kantongerecht in Rotterdam en in 2008 in het Gerechtshof in Den Haag. Staal hield zijn pleidooi in de vorm van een manifest dat werd gepubliceerd in het Cultureel Supplement van het NRC Handelsblad.

Overige projecten

Staal werkt vaker in multidisciplinaire verbanden, zoals met schrijver Vincent W.J. van Gerven Oei. Met hem en theatergroep Wunderbaum realiseerde hij onder meer het project The Plays of Cho Seung-Hui: Richard McBeef, een opvoering van het gelijknamige script van de Amerikaans-Koreaanse ‘high school shooter’ Cho Seung-Hui.

Met beeldend kunstenaar Hans van Houwelingen en Partij van de Arbeid (PvdA) politica Carolien Gehrels realiseerde hij in 2011 in projectruimte W139 in Amsterdam het project Allegories of Good and Bad Government, dat gedurende vier dagen van 1-4 mei kunstenaars en politici met elkaar samenbracht. Op 9 mei 2014 kreeg het project een vervolg in Beyond Allegories, een negen uur durend debat in de gemeenteraad van Amsterdam waarin kunstenaars en politici gezamenlijke voorstellen debatteerden over “de rol van kunst in relatie tot politiek bestuur, mobilisatie en actie.”

Een samenwerking tussen Staal en dramaturg Florian Malzacher en curator Joanna Warsza resulteerde in de eerste Artist Organisations International dat plaatsnam van 9-11 januari 2015 in het Hebbel am Ufer theater in Berlijn, aangekondigd als een samenkomst van “meer dan twintig organisaties, opgericht door kunstenaars, die de huidige crises in politie, economie, educatie, immigratie en ecologie confronteren.” De conferentie is omschreven als conflictueus, zowel gericht naar de organisatoren als tussen deelnemende organisaties.

Bibliografie

• 2015: New World Academy Reader #5: Stateless Democracy, red., in samenwerking met Dilar Dirik en Renée In der Maur / BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, ISBN 978-90-77288-22-1
• 2014: New World Academy Reader #4: The Art of Creating a State, red., in samenwerking met Moussa Ag Assarid / BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, ISBN 978-90-77288-21-4
• 2014: Nosso Lar, Brasília: Spiritism - Modernism - Architecture, Capacete, Rio de Janeiro, en Jap Sam Books, Heijingen, ISBN 978-94-90322-45-8
• 2013: New World Academy Reader #3: Leaderless Politics, red., in samenwerking met Dirk Poot / BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, ISBN 978-90-77288-20-7
• 2013: New World Academy Reader #2: Collective Struggle of Refugees, red., in samenwerking met Wij Zijn Hier / BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, ISBN 978-90-77288-19-1
• 2013: New World Academy Reader #1: Towards a Peoples Culture, red., in samenwerking met Jose Maria Sison / BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, ISBN 978-90-77288-18-4
• 2011: Politiek Kunstbezit III: Gesloten Architectuur, Onomatopee, Eindhoven, ISBN 978-90-78454-75-5
• 2010: Macht?... Aan welk volk?!, Jap Sam Books, Heijningen, ISBN 978-94-90322-02-1
• 2009: Post-propaganda, Fonds voor Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst, Amsterdam, ISBN 978-90-76936-22-2
• 2009: Activism Doubt, met Harmen de Hoop, Onomatopee, Eindhoven, ISBN 978-90-78454-36-6
• 2009: Follow Us Or Die. Works from the high school shooters selected by Vincent W.J. van Gerven Oei and Jonas Staal, Atropos Press, New York/Dresden, ISBN 0-9819462-5-9

Externe links

• Officiële website Jonas Staal
• Website New World Summit

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: