Johan Piccardt

Johan Picardt (ook wel Piccardt) (Bad Bentheim, 5 februari 1600 – Coevorden, 21 mei 1670) was een Duits-Nederlands luthers-gereformeerd predikant, arts en ontginner van de veengebieden. Hij is vooral bekend gebleven als historicus.

Biografie

Johan Picardt werd geboren in Bentheim (Duitsland), net over de grens bij Enschede, als eerste zoon van de gereformeerde predikant Johan Pickhart (Neuenhaus, 1 mei 1560 – 7 december 1629) en Elske Kemener.

Hij volgde de schola classica in Steinfurt tussen 1610 en 1620, en studeerde af cum laude. Daarna studeerde hij theologie te Franeker. Na twee jaar zette hij zijn studie voort in Leiden, waar hij in 1623 gradueerde. Dat jaar begon hij zijn loopbaan als predikant te Egmond aan Zee. Daar trouwde hij in 1625 met Roeka Brederode.

Intussen studeerde hij nog geneeskunde in Leiden, en behaalde daar zijn doctoraat in 1628.

Toen hij naast predikant in Egmond aan Zee ook als arts begon te werken, zorgde dit voor ophef, aangezien de provinciale synode voorschreef dat een dominee geen tweede beroep mocht uitoefenen.

In Drenthe was het wel mogelijk om tegelijk als dominee en arts te werken, dus besloot Picardt in 1642 met zijn gezin naar Drenthe te verhuizen, naar het pas drooggelegde Beemster. Hij werd eerst predikant in Rhee. Vanaf 1644 was hij predikant in Rolde. De landbouwersbevolking vond hem te geleerd. Hij kwam in conflict met de kerkgangers omdat hij de gewoonte had slechts over ongebruikelijke Bijbelteksten te prediken.

Om de landbouw te verbeteren, plant hij reeds in 1645 de aanleg van een kanaal kn het graafschap Bentheim. Het kanaal komt er pas in de 20e eeuw en heet het Coevorden-Piccardie-Kanaal.

In 1647 was hij ingeschreven aan de universiteit van Groningen, waar hij waarschijnlijk de landbouwmoeilijkheden bestudeerde. Dat jaar werd hij door Ernst Wilhelm, de graaf van Bentheim, aangesteld als directeur van het hogeveengebied.

Vanaf 1648 bekleedde hij het predikantschap te Coevorden.

Eerste Drentse geschiedschrijver

Hij begon steeds meer de geschiedenis en prehistorie van de streek te onderzoeken, en tekende hiertoe de verhalen op die hij van de bewoners hoorde. In 1660 gaf hij hierover een boek uit: de Antiquiteten (zijn spelling) of de Annales Drenthiae.

Daar Picardt het laatste grote deel van zijn leven in Drenthe heeft gewoond en de eerste was die een boek over de prehistorie van deze regio schreef, wordt hij wel de vader van de Drentse geschiedschrijving genoemd.

In zijn ’Antiquiteten’ nam hij volksverhalen op over spoken, heksen en duivelbezweringen. Megalithische steenhopen beschreef hij als bouwwerken van huynen oftewel reuzen. Hiervan is de huidige benaming hunebed afgeleid. Hij tekende ook op dat deze door witte wieven werden bewoond.

Passage

Een passage uit de Annales Drenthiae uit 1660:

Voorts zijn in deze landen geëerd Lahra, Welda (…) Freja, Wodan: een schoon gezelschap. Hoe moet de Satan in zijn vuist gelachen hebben, als hij dit vuile, snode gespuis hier en in de omliggende landen heeft ingedrongen om als hemelse goden en godinnen met aanbiddinge, offeranden en eerbiedigheid geëerd te worden. Velda is geweest die vermaarde kol, die zich met wichelarij, waarzeggen en duivelsbezweren en andere zwarte kunsten een grote naam gemaakt heeft.

Bourtanger Moor

Johan Picardt meende dat het grootste aaneengesloten moeras van Europa, het Bourtanger Moor met zijn verraderlijk hoogveen, was ontstaan door een catastrofe. Dit zou een straf van God zijn geweest voor de bewoners die er gewoond hebben. Hij vergeleek het gebeuren met de ’Sontvloet uit Noachs dagen’. Later bleek dat het grote Bourtangermoeras was ontstaan door veenvorming als gevolg van stijgend oppervlaktewater, een proces van eeuwen.

In zijn boek behandelde hij de prehistorie, de Romeinse tijd en de middeleeuwen, tot op het ’heden’. Onder de recentere onderwerpen nam hij de Vrede van Münster op in het boek. Deze werd slechts twaalf jaar voorheen gesloten.

Werkwijzen

Picardt maakte gebruik van oudere schriftelijke bronnen, zoals de Bijbel en geschiedschrijvers uit de oudheid. Daarnaast verrichtte hij onderzoek door oudere mensen te vragen naar overgeleverde verhalen, en door dingen zoals grafheuvels ter plaatse te gaan bekijken.

Zienswijzen

Picardt was sterk geïnteresseerd in de apocriefe Bijbelboeken. Hij stond positief tegenover de slavernij van ’negers’ omdat hij de opvatting was toegedaan dat zij bijbels gezien van Cham zouden afstammen en Chams nakomelingen vervloekt zouden zijn.

Publicatie

Korte Beschryvinge van eenige Vergetene en Verborgene Antiquiteiten Der Provintien en Landen gelegen tusschen de Noord-Zee, de Yssel, Emse en Lippe. Met twaalf etsen van Gerrit van Goedesbergh. Amsterdam 1660, heruitgaven in 1731 (zonder de etsen) en in 1971 (als relatiegeschenk). In 2008 verscheen het boek opnieuw, ditmaal met een inleiding over het boek en de auteur.

Google ebook

• Johan Piccardt: Korte beschryvinge van eenige vergetene en verborgene antiquiteten der provintien en landen gelegen tusschen de Noord-zee, de Yssel, Emse en Lippe. Waer by gevoeght zijn Annales Drenthiae, … Mitsgaders een korte beschrijvinge der stadt, des casteels, en der heerlickheyt Covorden. gedruckt by Tymon Houthaak, voor Gerrit Van Goedesbergh, 1660 eboek 1eboek 2

Verhalenbank

• 58 verhalen van Johan Picardt

Over Johan Piccardt

• M. A. W. Gerding 1997 Johan Picardt (1600-1670): Drenthe’s Eerste Geschiedschrijver Van Gorcum, 1997 ISBN 9023233190, 9789023233190. 103 pagina’s

Links

• http://www.regiocanons.nl/drenthe/coevorden/picardt
• https://www.sidestone.com/projects/about-giants-and-white-witches
• Over Korte Beschryvinge van eenige Vergetene en Verborgene
• Grenzen van genezing: gezondheid, ziekte en genezen in Nederland, zestiende tot begin twintigste eeuw
• Encyclopedie Drenthe Online Johan Piccardt

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Johan Picardt op Wikimedia Commons.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: