Jean Roberti

Jean Roberti s.j. (Saint-Hubert, Hertogdom Luxemburg (nu in België), 4 augustus 1569 – Namen (Namur), 14 februari 1651) was een theoloog van de jezuïeten, bekend voor zijn bijdrage in de discussie over geneeskundige en wetenschappelijke thema’s van die tijd.

Leven

Opleiding en loopbaan

Joannes (Jean) Roberti werd geboren op 4 augustus 1569 in Saint-Hubert in het toenmalige Hertogdom Luxemburg. Hij volgde zijn middelbare schoolopleiding aan het jezuïetencollege van Luik (Liège) en studeerde filosofie aan het College van de Drie Kronen in Keulen, voordat hij op 27 maart 1592 novice werd bij de jezuïeten in Trier.

Na het noviciaat gaf hij van 1594 tot 1597 les in de geesteswetenschappen en studeerde vervolgens theologie ter voorbereiding op het priesterschap (1597-1600), dat hij op 1 april 1600 in Trier ontving. Jean Roberti was zijn hele leven leraar: eerst doceerde hij in Würzburg filosofie (1600-1602), daarna Heilige Schrift in Mainz (1605-1607). Tijdens het onderwijs was hij ook rector van het seminarie van Fulda (1607-1608) en vervolgens van het seminarie van Paderborn (1608-1611) waar hij op 1 november 1609 zijn confessie als jezuïet aflegde.

Roberti was opnieuw in Trier (1613-1618) om de Heilige Schrift te onderwijzen, waarna hij na een kort verblijf in Luxemburg en Douai op het collège en Isle in Luik werd geplaatst als studieprefect. Hij woonde 26 jaar in Luik (1621-1647), toen hoofdstad van het prinsdom Luik.

Controverse

Roberti werd als goede literatuurkenner en uitstekend theoloog vooral bekend om zijn scherpe pen en zijn polemieken. Hij onderhield een lange controverse (van 1611 tot 1619) met de professor van de Universiteit van Marburg, Rudolph Göckel de Jongere (Goclenius). Professor Göckel volgde de stellingen van Paracelsus en beweerde dat wonden genezen kunnen worden met behulp van een zalf op basis van ’dierlijk magnetisme’. Roberti schreef een weerlegging hiervan (1613) en beschuldigde Goclenius in sterke bewoordingen van ’fanatisme, afgoderij en bijgeloof’. In wetenschappelijke kringen werd de controverse in die tijd gepassioneerd gevolgd. Omdat op elke schriftelijke reactie gewoonlijk een tegenreactie volgde, sleepte de controverse aan tot 1619.

In 1621 overleed Goclenius, maar dat jaar werd de controverse weer opgerakeld omdat een manuscript dat de Brusselse arts Jean-Baptiste van Helmont hierover geschreven had, in druk verscheen. Van Helmont argumenteerde in zijn reactie op Goclenius dat dierlijk magnetisme een bewezen wetenschappelijke realiteit was en op basis daarvan suggereerde hij dat de wonderen die aan de heilige Hubertus werden toegeschreven in feite werden veroorzaakt door het magnetisme in zijn stola. Roberti, die afkomstig was uit de stad Saint-Hubert, kon dit niet onbeantwoord laten voorbijgaan. Het gevolg was dat Van Helmont zich voor de inquisitie moest verantwoorden en jarenlang huisarrest kreeg. Andere van zijn controversiële werken verdedigden de katholieke leer en ritus tegen protestantse ideeën.

Hagiograaf

Uit gehechtheid aan zijn geboorteplaats liet Roberti een waardevol hagiografisch werk na. Met de hulp van de abt van Saint-Hubert verzamelde hij materiaal en documentatie over Hubertus, de beschermheilige van de Ardennen. Dit duurde drie jaar. In 1621 publiceerde hij zijn grote werk, de Historia S. Huberti, principis Aquitani, ultimi Tungrensis et primi Leodiensis episcopi ejusdemque urbis conditoris, Arduennae apostoli, magni thaumaturgi.

Omdat hij zich overenthousiast engageerde voor het organiseren van een jezuïetenprovincie op het grondgebied van het prinsdom Luik, moest hij vanaf 1648 als het ware ’in ballingschap’ buiten het prinsdom Luik leven.

Hij stierf op 14 februari 1651, in het jezuïetencollege van Namen. Zijn broer, Remacle Roberti (Remaclus Robertius) was een ambtenaar en raadsman in de Spaanse Nederlanden.

Werken

• (Als bewerker:) Flores epytaphii sanctorum van de auteur Thiofrid von Echternach
• Brevis anatome, 1609 (reactie tegen Goclenius)
• Mysticae Ezechielis quadrigae..., Mainz, 1615. (Een werk over de vier evangeliën)
• Goclenius Heautontimorumenos, id est, curationis magneticae et ungenti armarii ruina, Luxemburg, 1618.
• Contemptus mundi, auctore anonymo, Luxemburg, 1618.
• Ecclesiae Anglicanae reformatae basis impostura, Luxemburg, 1619.
• Historia S. Huberti, principis Aquitani..., Luxemburg, 1621.