Hoger beroepsonderwijs

Het hoger beroepsonderwijs, dat wordt afgekort als hbo, is een onderwijsvorm binnen het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen.

Nederland

Hbo-opleidingen worden verzorgd door hogescholen. Zij leiden op tot hogerkaderfuncties binnen het bedrijfsleven en de overheid. In tegenstelling tot universiteiten zijn hbo-opleidingen primair gericht, naast de overdracht van vaktheoretische kennis, op de ontwikkeling van vaardigheden in nauwe aansluiting op de beroepspraktijk.

Hogescholen kunnen zijn onderverdeeld in verschillende organisatorische eenheden, vaak faculteiten genoemd. Binnen een faculteit zijn verschillende opleidingen te volgen. De meeste opleidingen hebben vanaf het derde jaar een specialisatiemogelijkheid, waarbij studenten van dezelfde opleiding kunnen kiezen uit verschillende lesprogramma's. In het derde jaar is, in tegenstelling tot universiteiten, een stage of een leerarbeidsplaats verplicht. In het vierde jaar schrijft de student een scriptie of afstudeeropdracht en loopt die, afhankelijk van de opleiding, een stage of heeft die een leerarbeidsplaats. Bij een leerarbeidsplaats komt de student echt in dienst van het bedrijf.

Hbo-opleidingen duren meestal 4 jaar van ieder 60 ECTS-studiepunten. Daarvan omvat de voorbereidende fase 1 jaar en de hoofdfase 3 jaar.

Er zijn varianten die korter duren, maar dit is bijna alleen het geval bij opleidingen waar de student al een opleiding heeft afgerond in een soortgelijke beroepspraktijk of hij of zij een vwo-diploma heeft behaald. Na het behalen van het hbo-diploma mag men de volgende titels voeren:

• Baccalaureus (bc.) : titel toegekend bij een afgeronde studie aan een hogeschool met een niet-technische of natuurwetenschappelijke achtergrond. In de praktijk gebruiken afgestudeerden zelden deze titel.

• ingenieur (ing.) : titel toegekend bij een afgeronde studie aan een hogeschool met een technische of natuurwetenschappelijke achtergrond. Deze titel wordt in praktijk, ook na invoering van het Bachelor/Master-stelsel, wèl vaak gebruikt, en dan vooral in de wetenschappelijke wereld.

Om te studeren aan een hogeschool dient men in principe minimaal over een vooropleiding havo, vwo of MBO niveau 4 te beschikken. In sommige gevallen gelden er aanvullende eisen.

Ook is op sommige hogescholen de zogeheten 21+ regeling van kracht. Deze houdt in dat studenten ouder dan 21 jaar niet over de vooropleidingseisen hoeven te beschikken. Zij kunnen door middel van een toelatingsonderzoek toch toegelaten worden tot een hogeschool.

Door de invoering van de bachelor-masterstructuur is een hbo-opleiding een vierjarige bacheloropleiding geworden. Studenten die deze opleiding volgen, worden undergraduate students genoemd. Nadat ze zijn afgestudeerd kunnen ze de internationale graad Bachelor (B.) voeren. De vroegere hbo-titels baccalaureus of ingenieur mogen in Nederland echter ook nog worden gebruikt.

Iemand die een hbo-(bachelor)diploma heeft behaald kan in principe, na universitaire goedkeuring van een commissie of studieadviseur, een master-studie volgen aan een universiteit. Een aantal Nederlandse universiteiten vereist hierbij wel (bij bepaalde studies, zoals rechten) dat deze persoon eerst een 'universitaire Bachelor' (B.A./B.Sc.) behaalt om toegelaten te worden tot de desbetreffende master-fase. Dit omdat studenten met alleen een hbo-bachelor de academische basiskennis en achtergrond missen welke nodig is voor de universitaire masteropleiding. Hbo-bachelors kunnen, na toelating tot de universiteit, deze universitaire bachelorgraad alsnog behalen via een verkort programma (van meestal één jaar). Ook biedt een havo-diploma plus een hbo-propedeuse toegang tot het eerste jaar van een universiteit. Vaak stellen universiteiten dan aanvullende eisen.

Bekostigd versus particulier hoger beroepsonderwijs in Nederland

• Bekostigd onderwijs wil zeggen dat deze vorm van onderwijs gefinancierd wordt met geldelijke middelen van de overheid. De student betaalt voor deze vorm van onderwijs een onderwijsbijdrage aan het Rijk.

• Particulier onderwijs wil zeggen, dat deze vorm van onderwijs niet gefinancierd wordt met middelen van de overheid, maar door bijvoorbeeld het bedrijfsleven of de student zelf.

Voor deze instellingen gelden dezelfde kwaliteitseisen als voor de bekostigde onderwijsinstellingen. Ook hebben de studenten aan deze scholen recht op studiefinanciering. De collegegelden kunnen daarentegen wel vele malen hoger dan die van het bekostigd onderwijs.

Sinds 2005 geldt er een keurmerksysteem binnen het particulier hoger onderwijs.

Vlaanderen

In Vlaanderen circuleerde de term hoger beroepsonderwijs (HBO) in een beleidsnota (2007) van de Vlaamse minister van onderwijs. Om verwarring met het Nederlandse hbo te vermijden, noemt men het sedert begin 2009 "HBO5". Het komt immers overeen met het Europese onderwijsniveau 5, waar het Nederlandse hbo overeenkomt met onderwijsniveau 6: Bachelor. In het Vlaamse HBO5 komen opleidingen die voorheen tertiair onderwijs genoemd werden:

• het 7e jaar Technisch Secundair Onderwijs, omgevormd tot Se-n-se.
• het 7e, 8e en 9e jaar (4e graad) Beroepssecundair Onderwijs
• het hoger onderwijs voor sociale promotie, die geen accreditatie vragen of krijgen tot omvorming naar een (professionele) bacheloropleiding

Het HBO5 wordt gesitueerd als een kwalificatieniveau tussen secundair en hoger onderwijs.

HBO kan georganiseerd worden door ofwel:

• een secundaire school
• een hogeschool
• een centrum voor volwassenenonderwijs (CVO)

De organisatie van het HBO5 werd verder decretaal uitgewerkt op 30 april 2009. Vanaf september 2007 startten alleen reeds sommige opleidingen van het volwassenenonderwijs onder die benaming. Vanaf 2008-2009 startten enkele pilotprojecten, zodat het HBO5 in Vlaanderen volop van start kan gaan in 2009-2010.

Onderwijsbeurs

In Nederland bestaan er diverse beurzen waar scholieren zich jaarlijks kunnen informeren over vervolgstudies aan het hoger beroepsonderwijs.

In Vlaanderen worden deze initiatieven gecoördineerd door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming onder de naam SID-In.

Open dag

Jaarlijks houden de scholen voor hoger beroepsonderwijs een open dag. Toekomstige studenten kunnen zich dan oriënteren op een opleiding en kennismaken met de school en leraren.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: