Heilig boontje

Een heilig boontje is een persoon, die zich braaf voordoet en zich daarop laat voorstaan. Men kan ook iemand bedoelen, die meent dat die nooit iets fouts doet. Net als het begrip hypocrisie wekt dit woord, los van de precieze context, populaire associaties met vals, schone schijn, farizeeër, iemand met twee gezichten, januskop, schijnheilige, smoelentrekker.

Etymologie

Volgens Frederik August Stoett (1923) kan dit begrip een verbastering zijn van de in de 18de eeuw voorkomende uitdrukking ’heilig bontje’, die we lezen bij Justus van Effen: „De listen van sommige schilders, die zulke heilige bontjes niet zyn, als ze wel schynen willen.” In de 18e eeuw verstond men onder een ’bontje’ een burgerwees, en was ’een heilig bontje’ een brave, vrome wees, waarna de uitdrukking echter een ironische bijbetekenis kreeg.

Dat later, toen ’bontje’ niet meer begrepen werd, hiervoor ’boontje’ in de plaats zou zijn gekomen, is volgens Stoett toe te schrijven aan de volksetymologie, die het in verband kan hebben gebracht met de Driekoningenboon. Een andere mogelijke verklaring voor de overgang naar ’boontje’ is de analogie met vergelijkbare uitdrukkingen: ’een leuke pisang’, ’een rare snijboon’, ’een lekkere druif’.

Zie ook

• Aureool

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Dit artikel, of een eerdere versie daarvan, is (gedeeltelijk) gebaseerd op de bron: F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden W. J. Thieme & Cie, Zutphen 1923-1925 (vierde druk), dat zich in het publiek domein bevindt.