Gehoor

Gehoor is het vermogen van een organisme om geluiden waar te nemen, veelal richtingsgevoelig ten opzichte van de geluidsbron. Waarnemen met dit zintuig heet horen. Het oor is het gehoorsorgaan waarin geluidsgolven worden omgezet naar actiepotentialen in de gehoorzenuwen.

Functie

De functie van het gehoorszintuig is het localiseren van geluidsbronnen, het communiceren met gelijksoortige organismen, of herkennen van de geluiden van andersoortige organismen.

Het localiseren van geluidsbronnen is nodig voor oriëntatie van het organisme in de omvattende objectenwereld, voor zover die objecten geluid geven of geluid weerkaatsen.

De functie van communiceren met gelijksoortige organismen is vooral nodig voor het onderhouden van de sociale verbanden met de eigen groep, de eigen kudde. Vandaar dat de meeste organismen gespecialiseerd zijn in het herkennen van geluiden met een geluidssterke die overeenkomt met de normale geluidssterkte van de onderlinge communicatie, zoals spraak bij de mens. Ook voor de voortplanting is geluid een veelgebruikt communicatiemiddel tussen soortgenoten van de andere sexe, en ten opzichte van rivalen van dezelfde sexe. Wie het beste balkt of het mooiste fluit krijgt de meeste vrouwtjes.

Daarnaast is het herkennen van de geluiden van andere organismen een functie die bij veel dieren noodzakelijk is om prooien en roofdieren te kunnen localiseren. Het is daarmee een middel dat helpt bij bejagen van de prooi en een middel dat aan de andere kant het prooidier helpt bij het tijdig opmerken van de jager.

Werking van het gehoorszintuig

Het gehoorsorgaan, ons allen bekend als oor, vangt de geluidsprikkels op, en is meestal tweevoudig uitgevoerd voor de richtingsgevoeligheid. Geluidsgolven passeren de volgende stations binnen het oor voordat ze zijn omgezet in actiepotentialen:

De oorschelp, de gehoorgang, het trommelvlies, het middenoor (met de gehoorbotjes hamer, aambeeld, stijgbeugel), het ovale venster, het binnenoor (met daarin het slakkenhuis, dat is gevuld met door het basilaire membraan gescheiden vloeistoffen endolymfe en perilymfe), en tenslotte de trilharen die de vloeistofschommelingen detecteren en omzetten naar actiepotentialen in de gehoorzenuwen.

In de hersenen leiden de door de gehoorzenuwen doorgegeven actiepotentialen tot de daadwerkelijke geluidsperceptie, oftewel het horen. Dit vindt plaats in de auditieve cortex.

Soorten waargenomen geluidsprikkels =

De geluidsprikkels worden opgewekt door geluidstrillingen die via de lucht of door het water het trommelvlies (of zwemblaas bij vissen) bereiken. En net als alle trillingen hebben ook geluidstrillingen een frequentie en een amplitude.

De geluidstrillingen hebben een frequentie, met een voor de mens waarneembaar frequentiebereik van 20 Hertz tot 20 duizend Hz. De in actiepotentialen doorgegeven trillingsfrequentie wordt door de hersenen als toonhoogte geïnterpreteerd. In de muziek spreekt men van octaaf om aan te geven dat een toon een twee keer zo hoge frequentie heeft als een andere.

Daarnaast hebben geluidstrillingen een amplitude, met een voor de mens waarneembare geluidsdruk tussen de gehoordrempel van 0,00002 (2-honderduizendste) pascal en 200 Pa. De in actiepotentialen omgezette trillingsamplitude wordt door de hersenen als geluidssterkte geïnterpreteerd. Omdat de waargenomen geluidssterkte niet lineair maar logaritmisch verloopt (een bijv. 4 keer zo hoge geluidsdruk, wordt als 2 keer zo hard gehoord), gebruikt men vaak de logaritmische schaal van Decibel. Op die schaal hoort de mens tussen de 0 decibel tot 140 dB.

Bij hogere decibellen dan 140dB gaan ook de pijnzenuwen in het oor pulsen afvuren. Voor het organisme het teken om uit de pijnlijke geluidsomgeving weg te komen. Of in het geval van de mens, de hoogste tijd om gehoorbeschermers op te doen.

Zintuigen