Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gallon
Een gallon is een inhoudsmaat uit het Anglo-Amerikaanse maatsysteem, met een volume van ongeveer vier 4 liter.
Overzicht
Een gallon was de naam van een aantal inhoudsmaten in de geschiedenis. De meest gebruikelijke zijn:
- 1 imperial gallon ≈ ca. 4 1⁄2 liter (4,54609 liter)
- 1 U.S. liquid gallon (voor vloeistoffen) = 1⁄42 van een U.S. oil barrel (’letterlijk: olievat’) (3,785411784 liter)
- 1 U.S. dry gallon (voor droge waren) = 1⁄8 van een U.S. ’bushel’ (4,40488377086 liters)
Geschiedenis
Vóór 1824 bestonden in het Verenigd Koninkrijk ten minste twee verschillende gallons: de ale gallon (voor bier), die 282 kubieke inch of duim bevatte (4,621 liter) en de wine gallon (voor wijn), van 231 kubieke duim (3,77885 liter). In 1824 werden beide gallons vervangen door de ’imperial gallon’, die gedefinieerd werd als het volume van 10 pond water aan 62°F, gemeten met messinggewichten van een vastgelegde samenstelling aan een vastgelegde luchtdruk. Een gallon stond ook gelijk aan 277,42 kubieke inch. In 1985 werd de gallon in het Verenigde Koninkrijk naar het voorbeeld van Canada gelijkgezet aan exact 4,54609 liter. De gallon werd zo iets minder dan 277,42 kubieke inch. Sinds 1 januari 2000 is de gallon geen officiële inhoudsmaat meer in het Verenigd Koninkrijk.
- U.S. gallon
In de Verenigde Staten, die zich in 1776 onafhankelijk verklaarden, werd de wijngallon (ook bekend als de Queen Anne gallon) als officiële gallon aangenomen. De wijngallon was een middeleeuwse Engelse maateenheid, die oorspronkelijk gedefinieerd werd als een cilinder van 6 inch hoog en 7 inch diameter. Voor π werd destijds de benadering 22/7 gebruikt. In het jaar 1706, tijdens de heerschappij van Queen Anne, werd de wijngallon herdefinieerd als de inhoud van een blok met de afmetingen 3 op 7 op 11 inch (= 231 kubieke inch), wat overeenkomt met het voorheen gebruikte volume van de cilinder met de benaderende waarde voor π. Deze definitie is in de U.S.A. tot op heden in gebruik. In Groot-Brittannië werd deze maat verdrongen door de imperial gallon uit de bierhandel. Aangezien een inch vastgelegd werd op exact 25,4 mm, kan ook het volume van de Amerikaanse gallon exact in liter worden uitgedrukt.
1 oil (petrol) barrel = 42 U.S. liquid gallon = 9702 inch³ = 158,987294928 liter.
- Dry gallon
De droge gallon (dry gallon), ook bekend als de corn gallon of grain gallon, is een historische Britse maat voor droog volume die werd gebruikt om graan en andere droge goederen te meten. De vroegst bewaard gebleven officiële definitie, in 1303, was het volume van 8 pond (4,53 kg) tarwe. De droge gallon wordt niet gebruikt in het traditionele Amerikaanse systeem, hoewel het impliciet bestaat, maar zonder erkenning van autoriteit in de meetwet. De U.S. liquid gallon is ongeveer 14,1% kleiner dan de dry gallon, terwijl zijn imperiale tegenhanger ongeveer 3,2% groter is.
De waarde van de dry gallon in het Amerikaanse systeem was oorspronkelijk 1/8 Winchester bushel, wat een cilindrische maat was met een diameter van 18,5 inch (0,45 m) en een diepte van 8 inch (0,2 m). De waarde van de droge gallon stond niet in direct verband met kubieke inches. Toen de bushel later werd gedefinieerd als precies 2150,42 kubieke inch, werd dit de exacte waarde van de droge gallon (4,40488377086 l).
Etymologie
Het Engelse woord gallon is afkomstig uit het Oudfrans (waarschijnlijk Oudnormandisch) galon (12e eeuw). Dit is een variant van het Oudfrans jalon en verwant aan de Oudfranse woorden jale ’schaal’ en jaloie ’inhoudsmaat’. Deze zijn afgeleid van het middeleeuws Latijn galleta ’vat, wijnmaat’. Dit is van onduidelijke, (mogelijk Keltische/Gallische) oorsprong; misschien een afleiding van Gallisch galla ’vat’. Als maat voor vloeistoffen, met name bier, is het woord in het Engels voor het eerst in het jaar 1300 aantoonbaar. Als maateenheid voor droge stoffen is de vroegste bron uit 1684 (voor tarwe).[1][2]
Vergelijking tussen U.S. en imperial gallon
De U.S. gallon en imp. gallon zijn beide gelijk aan 8 pints. In de Verenigde Staten is een pint 16 fluid ounces, maar een imperial pint staat gelijk aan 20 fluid ounces. De US gallon is dus 128 fluid ounces, terwijl de imperial gallon 160 fluid ounces is. Dit betekent dat de U.S. fluid ounce 1,8047 kubieke inch is en de imperial fluid ounce 1,7339 kubieke inch. De U.S. fluid ounce is dus groter dan de imperial fluid ounce, hoewel de US gallon kleiner is. Beide worden nu echter gebruikt als universele maatstaven, waarbij de U.S. de bekendste is.
Verwijzingen
- º The Oxford English Dictionary. 2e uitgave. deel 6. Clarendon Press, Oxford 1989, p. 334.
- º The Oxford Dictionary of English Etymology, C. T. Onions. Clarendon Press, Oxford 1966 (met talrijke, vaak gecorrigeerde herdrukken), Artikel gallon.
