Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Fort Sint-Michiel
Fort Sint-Michiel, ook bekend als de citadel van Venlo is een voormalig fort in Blerick (gemeente Venlo) in de Nederlandse provincie Limburg. Het fort is naar de aartsengel Michaël genoemd, die onder andere de patroon van wapendragers is in de Christelijke cultuur. De bouw van Fort Sint-Michiel startte in 1641 op Michielsdag, 29 september.
Geschiedenis
Rond 1450 was er al een verdedigingswerk op de westelijke Maasoever, achter veerhuis De Staay, op de plek van de huidige kazerne. Dit was destijds nog een houten palissade. Rond Venlo werd een gordel van bolwerken en grachten aangelegd. De soldaten waren toen veelal bij de burgerij ingekwartierd.
Tachtigjarige Oorlog
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog deed Willem van Oranje in 1572 als eerste een poging de stad Venlo te veroveren op Filips II van Spanje, maar deze poging mislukte. In 1579 deed diens zoon, Maurits, op 12-jarige leeftijd opnieuw een poging. Dit keer lukte het wel en werd Venlo ingenomen.
In 1585 werd op de westelijke Maasoever, in het dorp Blerick, een hoornwerk aangelegd. Dit hoornwerk, bestaande uit een schans met wachthuis, deed het jaar daarop dienst als uitvalsbasis bij de belegering door Alexander Farnese, hertog van Parma in dienst van de koning van Spanje. In juni 1586[1] was Venlo weer in Spaanse handen.
In 1632 veroverde prins Frederik Hendrik, de Stedendwinger, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, Venlo op de Spanjaarden. De Spanjaarden sloten het fort geheel in en op 25 augustus 1637 verloor de prins de stad, na een lange en zware belegering, weer aan dezelfde Spanjaarden. Deze Spanjaarden wilden de stad beter kunnen verdedigen. Hoewel er sinds de 16e eeuw al een aardige verdedigingsstructuur aan de Maaszijde bestond, het Steenen Bolwerck, werd toch besloten om aan de overzijde van de Maas een fort te bouwen. Aangezien werd gestart op 29 september 1641, de devotiedag van Sint-Michaël, werd het fort naar de engel vernoemd. In 1646 deed Frederik Hendrik een poging om het fort en de stad Venlo wederom in handen te krijgen. Doordat het fort intussen al gereed was (in 1644 werd het volledig functioneel in gebruik genomen) mislukte deze poging.
Vrede van Münster en Spaanse Successieoorlog
Bij de Vrede van Münster werd de vesting Venlo overgedragen aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, maar Venlo bleef in Spaanse handen. In 1702 werd het fort een maand lang belegerd. De Staatsen losten in september van dat jaar, na een belangrijke overwinning elders, enkele vreugdeschoten. Deze schoten werden door de fortcommandant opgevat als een hernieuwde opvoering van de belegering. Omdat het garnizoen niet nog een aanval kon afslaan, besloot hij zich over te geven. Zo slaagt Menno van Coehoorn erin zowel vesting als fort in te nemen. Graaf Van Varo kreeg in dat jaar als gouverneur het bevel over het fort. Daarna werden er drie nieuwe forten rond de stad gebouwd: Fort Ginkel voor de Gelderse Poort, Fort Beerendonck bij de Martinuskerk en Fort Keulen voor de Keulse Poort. De 14e-eeuwse Tegelpoort, die aansloot op de Jodenstraat, werd vervangen door de Roermondsepoort bij de Vleesstraat. De staat bouwde nog belangrijke militaire gebouwen in de binnenstad: het Arsenaal, twee kruitmagazijnen naast de Martinuskerk en op het Helschriksel en twee grote kazerneringsgebouwen: het Grote Blok en Kleine Blok bij de Roermondsepoort. De bouw van beide kazernes verlichtte de druk die het garnizoen op de stad legde. Veel burgers werden verlost van de inkwartiering.
Franse en Belgische tijd
Op 12 februari 1793 werd het fort ingenomen door Franse troepen. Van daaruit werd tijdens het Franse offensief de vesting Venlo onder vuur genomen. Na de val van Napoleon Bonaparte moesten de Fransen zich terugtrekken en zowel fort als vesting kwamen weer in Nederlandse handen.
Uit de 18e eeuw dateren enkele rapporten die zich negatief uitlieten over de kwaliteit van Fort Sint-Michiel. Het fort lag te ver van de Maas, was daardoor relatief eenvoudig door de vijand in te nemen, waarna het juist als uitvalsbasis tegen de stad kon worden gebruikt. Daarom werd in 1831, tijdens de Belgische Revolutie, tussen Fort Sint-Michiel en de Maas het aarden Fort Leopold aangelegd.
Naar schatting een kwart van de stad werd in beslag genomen door de militairen, terwijl Venlo toch al overbevolkt was. De stadsmuren knelden, bouwen buiten de stad was om militair-strategische redenen verboden. Dit leidde tot onverantwoorde toestanden op het gebied van huisvesting en hygiëne. In vrijwel alle huizen woonden meerdere gezinnen. Verontreinigende bedrijfjes stonden gewoon naast woonhuizen. Riolering en waterleiding waren nog onbekend. Vooral rond de Jodenstraat en 't Hetje heersten ernstige wantoestanden.
Venlose enclave
Het fort en de directe omgeving was tot 1940 het enige stuk Venloos grondgebied aan de westzijde van de Maas, en werd Overmaas genoemd. Ook veerhuis/herberg/brouwerij/boerderij De Staay, Station Blerick en een aantal woonhuizen behoorden tot dit grondgebied.[2]
Ontmanteling
In 1867 werden de vestingwerken ontmanteld. Alleen aan de Maas (De Luif) en in de kloostertuin Mariaweide bleven delen van de stadsmuur overeind. In opdracht van het Rijk ontwierp ir. Van Gendt een plan voor nieuwe straten rond de oude stad. Het Rijk eiste wel dat de Minderbroederskazerne in gebruik bleef, waarmee de binnenstad zelf voorlopig niet werd verlost van de militairen. Pas in 1909 bereikten gemeente en Rijk een akkoord over sluiting van de kazerne. De gemeente kreeg de kazerne en gaf het Rijk in ruil daarvoor de gronden van het vroegere Fort Sint-Michiel. Het oude klooster (behalve de kerk, de huidige Jongerenkerk) en de overige kazernegebouwen werden gesloopt.
Frederik Hendrikkazerne
Op de plek van Fort Sint-Michiel werd tussen 1910-1913 de Frederik Hendrikkazerne gebouwd: een omvangrijk complex met onder andere vier legeringsgebouwen, een wachtgebouw, exercitieloodsen, een scherm- en gymnastieklokaal, privaatgebouwen, wapenmagazijnen, stallen en een hospitaal. In november 1913 werd het complex geopend. Vanaf het begin was er een infanterie-eenheid in gehuisvest; vanaf 1947 ook het district Venlo van de marechaussee. Na de Tweede Wereldoorlog werd op de kazerne een militaire rijschool gevestigd. Nu ook die vertrokken is, komt er definitief een einde aan de eeuwenlange militaire aanwezigheid in de Maasstad.
Archeologische vondst
In 2010 zijn er delen van het oude Fort Sint-Michiel blootgelegd, welke in goede staat verkeerden. De restanten gelden als uniek voor Nederland, omdat dit een van de weinige door de Spanjaarden gebouwde forten betreft op Nederlandse bodem. Vooral de gaafheid speelt daarbij een grote rol. Het unieke ligt volgens een archeologisch rapport juist in de zo compleet bewaarde gaafheid. Opmerkelijk zijn bovendien de romeinse vondsten in hetzelfde Blerick, een dorpje met historische waarde.[3]
Externe links
- Documentaire (deel 1) over fort Sint-Michiel, episode 3 uit Expeditie Limburg (Mosasaurusfilm)
- Documentaire (deel 2) over fort Sint-Michiel, episode 4 uit Expeditie Limburg (Mosasaurusfilm)
Bronnen, noten en/of referenties
|
 | (Voormalige) Vestingwerken van Venlo |  |
|---|
