Eenzaamheid

Eenzaamheid is het gevoel dat je alleen bent, van geïsoleerd te zijn van 'de anderen'. Onderzoekers omschrijven eenzaamheid als: het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten. Op deze definitie is het meeste onderzoek naar het voorkomen van eenzaamheid gebaseerd. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen sociale en emotionele eenzaamheid (Weiss), tussen situationele en duurzame eenzaamheid (Stevens).

De meeste mensen die eenzaamheid beschrijven noemen het een gevoel van verdriet, van leegte. Veel mensen die eenzaamheid ervaren, hebben dat de eerste keer ondervonden doordat ze gescheiden werden van hun ouders of verzorgers. Het gevoel van machteloosheid dat daarbij optrad blijft gekoppeld aan het gevoel van eenzaamheid. Dat maakt dat eenzaamheid hardnekkig is: mensen voelen zich (ten onrechte) niet bij machte hun situatie en hun emoties te veranderen. Het kan ertoe leiden dat iemand het leven zo inricht, dat die gevoelens worden vermeden, door het vermijden van contacten met anderen. Contact maken is dan zeer bedreigend, en hier moet dan ook de oplossing voor eenzaamheid niet worden gezocht.

Oorzaken

Verstoringen in het levenspatroon vormen vaak de trigger tot het ervaren van eenzaamheid. Te denken valt aan ander werk, beëindigen van een relatie, het krijgen van een kind. Ook verstoring van het levenspatroon op zeer jonge leeftijd (bijvoorbeeld door een ziekenhuisopname, ontoereikende ouders) hoort hiertoe. Wie er niet in slaagt weer een bevredigend levenspatroon te vormen kan een gevoel van eenzaamheid houden. Als dat gevoel op jonge leeftijd is ontstaan kan men denken dat iemand een 'eenzame persoonlijkheid' heeft. Een persoonlijkheid is echter veranderend in de tijd, dus het is onterecht iemand een etiket van 'eenzame persoonlijkheid' op te plakken.

Wanneer een situatie als sterk beladen wordt ervaren dus als boos, bang, verdrietig, machteloos en je niet meer weet wat je moet, kunt, mag, wilt of het antwoord niet meer in de regels kunt vinden ontstaat er een impasse die kan uit monden in eenzaamheid. Als er niemand is die je verstaat of begrijpt bestaat de kans dat je je afsluit en los komt van je beleving. Je geeft dan geen taal aan je beleving en de ervaring wordt naar het onbewuste verplaatst. Het is de behoefte aan een andere invulling van het leven.

Gevoel

Wie last heeft van eenzaamheid hoeft zeker niet geïsoleerd te zijn. Eenzaamheid is een gevoel, geen situatie. Alleen zijn hoeft niet te betekenen dat men zich alleen voelt. Maar het verschijnsel dat mensen alleen zijn en zich alleen voelen, neemt in onze maatschappij toe. Het komt onder mensen van alle leeftijden voor. In Nederland zou vier tot 22% van de ouderen geregeld of vaak last hebben van eenzaamheid (1997). Onderzoek uit 2004 geeft aan dat grofweg één van de vier Nederlanders zichzelf (soms) eenzaam noemt. Opvallend daarbij is de relatief hoge scores in de leeftijdsgroep van dertig- tot vijfenveertig-jarigen.

Tal van factoren zoals lichamelijke gezondheid, sociale vaardigheden en competenties, de leefsituatie, leefomgeving, levensgebeurtenissen, persoonlijkheidsfactoren en sociaal netwerk hangen samen met eenzaamheid. Deze staan in relatie met enerzijds de inhoud van relaties die men nu heeft en deze die men zou wensen. Wanneer hierin geen evenwicht is, ontstaat eenzaamheid.

Langdurige eenzaamheid is ongezond (al kunnen de meningen bij sommigen hierover verdeeld zijn, bv. onder autisten). Aangetoond is dat mensen die last hebben van eenzaamheid een verminderde afweer hebben. Eenzaamheid wordt in verband gebracht met verschillende ziektebeelden, waarvan de meest opvallende depressie is.

Vooral doordat veel mensen zelf het idee hebben machteloos te zijn, is het soms lastig om iets aan eenzaamheid te doen. Het erkennen dat het probleem bestaat is voor het individu noodzakelijk voor succesvolle interventie. Mogelijke interventies bij eenzaamheid variëren van huisbezoek, cursussen/gespreksvormen/therapie, ontmoetingsvormen tot woon-zorgvormen (in een groep wonen).