Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Deseret-alfabet
Het Deseret-alfabet, (Deseret: ๐๐ฏ๐ ๐จ๐๐ฏ๐ป of ๐๐ฏ๐๐ฒ๐๐ฏ๐ป) vaak ook het mormonen-alfabet genoemd, is een alfabet, ontwikkeld voor een fonemische spelling, vooral van het Engels. Het werd in het midden van de 19e eeuw ontwikkeld aan de Universiteit van Deseret, de latere Universiteit van Utah, onder leiding van Brigham Young, de tweede president van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. Op 19 januari 1854 werd door de bestuursraad van de universiteit officieel bekendgemaakt dat zij dit nieuwe alfabet hadden aangenomen.
Het woord Deseret is afkomstig uit het boek van Mormon, waarin het de betekenis heeft van โhoningbijโ. De hoofdontwerpers van dit schrift waren de kerkleider Parley P. Pratt en Brigham Youngs privรฉ-secretaris, George D. Watt. Het ontwerpen van dit schrift lag Brigham Young nauw aan het hart, en er werden grote sommen in geรฏnvesteerd. Vele andere kerkleiders stonden er echter eerder sceptisch tegenover.
De cursieve letters van dit letterschrift zijn enigszins gelijkaardig aan het Cherokee-schrift, hoewel er geen verband bestaat tussen beide schriften. Via Youngs secretaris zijn er aanknopingspunten met de toen gebruikelijke vorm van stenografie. Er wordt verondersteld, dat het Pitman English Phonotypic Alphabet uit 1847 als voorbeeld diende.[1]
Een doel van dit schrift was, Engels op een consistente manier fonetisch te kunnen schrijven. Dit leek toen een nastrevenswaardig doel, aangezien de gelovigen van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen toen uit diverse landen en taalgebieden naar Utah emigreerden. De meesten van hen waren niet Engelstalig, en dezelfde letters van het Latijns alfabet werden in hun eigen taal dikwijls heel verschillend uitgesproken. Het Deseret-alfabet was bedoeld als een hulp om dit probleem op te lossen. Daarnaast zou het ook bijdragen tot een eigen volksidentiteit en tot een distantiรซren van de andere Amerikanen. Het was de bedoeling om het eigen schrift gradueel over een langere tijdsperiode in te voeren, onder andere omdat aanvankelijk onvoldoende letters voor het drukken beschikbaar waren.
Er werden minstens vier boeken uitgegeven in dit alfabet: The First Deseret Alphabet Reader, The Second Deseret Alphabet Reader, Een kleine oplage van het Boek Mormon, en een gedeelte van het Boek van Mormon: het Eerste Boek Nephi en het Boek Omnium. In de krant Deseret News verschenen verschillende artikelen en passages van het Nieuwe Testament. In 1860 werd zelfs een gouden munt uitgegeven met wat tekst in het Deseret-alfabet.
Toen slechts enkele jaren na de ingebruikname van het alfabet de spoorwegen werden doorgetrokken tot in Utah, kwam een einde aan de geรฏsoleerde positie. Ook vele niet-mormonen kwamen in Utah wonen. Het project kreeg steeds minder prioriteit, tot het na het overlijden van Young officieel opgegeven werd.
Heden ten dage is dit schrift in Utah enkel nog een plaatselijke culturele merkwaardigheid en duikt nog op als decoratief element. Voor geschiedkundigen is interessant dat door middel van het Deseret-alfabet de uitspraak van het Amerikaans Engels uit Utah omstreeks 1860 werd bewaard.
Alfabet
Deseret heeft weliswaar hoofdletters, maar het enige verschil tussende de kapitalen (hoofdletters) en de onderkastletters (kleine letters) is, dat de hoofdletters wat groter zijn.
Hieronder een tabel met een Engelse weergave van de uitspraak van de letters, en de uitspraak weergegeven in IPA:
| letter | naam | IPA | letter | naam | IPA | letter | naam | IPA | letter | naam | IPA | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ๐ ๐จ | Long I | [/iห/]? | ๐ ๐ฉ | Long E | [/eษช/]? | ๐ ๐ช | Long A | [/ษห/]? | ๐ ๐ซ | Long Ah | [/ษห/]? | |||
| ๐ ๐ฌ | Long O | [/oส/]? | ๐ ๐ญ | Long Oo | [/uห/]? | ๐ ๐ฎ | Short I | [/ษช/]? | ๐ ๐ฏ | Short E | [/ษ/]? | |||
| ๐ ๐ฐ | Short A | [/รฆ/]? | ๐ ๐ฑ | Short Ah | [/ษ/]? | ๐ ๐ฒ | Short O | [/ส/]? | ๐ ๐ณ | Short Oo | [/ส/]? | |||
| ๐ ๐ด | Ay | [/aษช/]? | ๐ ๐ต | Ow | [/aส/]? | ๐ ๐ถ | Wu | [/w/]? | ๐ ๐ท | Yee | [/j/]? | |||
| ๐ ๐ธ | H | [/h/ ]? | ๐ ๐น | Pee | [/p/]? | ๐ ๐บ | Bee | [/b/]? | ๐ ๐ป | Tee | [/t/]? | |||
| ๐ ๐ผ | Dee | [/d/]? | ๐ ๐ฝ | Chee | [/tส/]? | ๐ ๐พ | Jee | [/dส/]? | ๐ ๐ฟ | Kay | [/k/]? | |||
| ๐ ๐ | Gay | [/ษก/]? | ๐ ๐ | Ef | [/f/]? | ๐ ๐ | Vee | [/v/]? | ๐ ๐ | Eth | [/ฮธ/]? | |||
| ๐ ๐ | Thee | [/รฐ/]? | ๐ ๐ | Es | [/s/]? | ๐ ๐ | Zee | [/z/]? | ๐ ๐ | Esh | [/ส/]? | |||
| ๐ ๐ | Zhee | [/ส/]? | ๐ก ๐ | Er | [/r/]? | ๐ข ๐ | El | [/l/]? | ๐ฃ ๐ | Em | [/m/]? | |||
| ๐ค ๐ | En | [/n/]? | ๐ฅ ๐ | Eng | [/ล/]? | ๐ฆ ๐ | Oi | [/ษษช/]? | ๐ง ๐ | Ew | [/juห/]? |
Een mate van vrije spelling is toegelaten om te kunnen omgaan met de verschillen in uitspraak en dialecten in het Engels.
Unicode
Eind 1996 stelde John H. Jenkins van Apple voor om het Deseret-alfabet op te nemen in de gestandaardiseerde unicode.[2] Het voorstel werd aangenomen en in 2001 werd het alfabet opgenomen in versie 3.1 van unicode.[3]
Dit waren de 38 tekens van het Deseret-alfabet, waarmee in de jaren 1860 vier boeken werden gedrukt. In een oudere versie van het alfabet waren er twee extra letters. Daarom stelde Ken Beesley van Xerox in 2002 voor om de twee extra-tekens eveneens op te nemen in de unicode.[4] Ze zijn aanwezig in unicode 4.1.
Een unicode-tabel met de Deseret-letters is te vinden op http://www.unicode.org/charts/PDF/U10400.pdf.
Weblinks
- http://www.2deseret.com/ Zet Engelse tekst om naar het Deseret-alfabet.