Compensatie (psychologie)

Compensatie (Duits: Kompensation) is een term uit de psychologie die voor het eerst werd gebruikt door Sigmund Freud. Compensatie kan zich uiten in het streven van de mens om zijn zwakheden te overwinnen.

Dat brengt hem soms zelfs tot een topprestatie en daarmee tot overcompensatie van zijn vroegere zwakheid (= directe compensatie). Anderzijds kan de bevrediging van de behoefte van de ene drift op de bevrediging van de behoefte van een andere drift overgaan (= indirecte compensatie). Het is bijvoorbeeld mogelijk dat niet-bevrediging van de seksuele drift het voedingsinstinct sterker doet worden en dat deze nieuwe bevrediging een vervanging van de seksuele drift zal worden.

Decompensatie

Indien een mens langere tijd aan te grote spanningen of andere druk wordt blootgesteld kan hij psychisch decompenseren. Decompenseren betekent hier het niet meer kunnen compenseren of opvangen van gebreken of problemen. De bewuste en onbewuste verdedigingsmechanismen schieten tekort. Bij ernstige lichamelijke verzwakking, verlies (rouw), traumatisering en soms na het plotseling stoppen of ingrijpend veranderen van psychofarmacologische behandelingen kan decompensatie optreden. De decompensatie kan zich manifesteren in psychotische verschijnselen waarbij vaak angst, verwardheid en depressie op de voorgrond staan. Decompensatie is in bijna alle gevallen tijdelijk. Het is meestal goed te beïnvloeden door de veroorzakende omstandigheden aan te pakken zodat een nieuw psychisch evenwicht gevonden kan worden.

Zie ook

• Psychoanalyse