Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Chrysopoeia
Chrysopoeia (χρυσοποιία) is de uit het Grieks afkomstige term met de betekenis het „maken van goud”. Dit is een benaming voor het alchemistische doel om goud te kunnen produceren, om het onderscheid te maken met andere doelen die de alchemisten nastreefden, zoals de iatrochemie van Paracelsus, de kunstmatige productie van geneesmiddelen. Het algemene proces om het ene metaal naar het andere te veranderen heet ook [Transmutatie (alchemie)|transmutatie]].
Transmutatie zoals chrysopoeia (en het vergelijkbare argyropoeia, ἄργυροποιία, het maken van zilver) lijkt vanaf het begin een belangrijk doel van de alchemie te zijn geweest, zoals reeds bij Bolos van Mendes en Maria van Alexandrië. Zosimos van Panopolis en andere vroege alchemisten uit de oudheid waren ervan overtuigd dat alles opgebouwd is uit één oerelement of basismateriaal. Bijgevolg kan elk materiaal in iets anders worden omgezet, wanneer het uit elkaar valt, gereinigd wordt en met de juiste methoden herenigd wordt. In de middeleeuwse alchemie speurde men naar deze ’prima materia’, die men ook de naam Steen der wijzen gaf.
Voor de chrysopoeia veronderstelde men een verband met de Zon, voor argyropoeia een verband met de Maan, hydrargyropoeia, het maken van kwik, was geassocieerd met Mercurius, cypropoeia, het maken van koper, met Venus. IJzer maken hield verband met Mars, tin maken met Jupiter en lood met Saturnus.
| goud | Zon | ☉ | (chrysopoeia) |
| zilver | Maan | ☽ | (argyropoeia) |
| ijzer | Mars | ♂ | |
| kwik | Mercurius | ☿ | (hydrargyropoeia) |
| tin | Jupiter | ♃ | |
| koper | Venus | ♀ | (cypropoeia) |
| lood | Saturnus | ♄ |
Tot de jaren 1700 was het geloof in chrysopoeia en de transmutatie van metalen vrij algemeen verspreid. Robert Boyle, die de vader van de moderne scheikunde wordt genoemd, en Isaac Newton namen deze theorieën zeer ernstig. Men stelde zich dit proces niet voor als iets ’magisch’, maar ging uit van de toen actuele stand van de wetenschap.
Folklore, mythologie en literatuur
- Koning Midas van Phrygië kon volgens de Griekse mythologie dingen in goud veranderen door ze aan te raken.
- Repelsteeltje: een sprookjesdwerg die stro tot goud spon.
Zie ook
