Benjamin Disraeli

Benjamin Disraeli
21 december 1804 – 19 april 1881
Bestand:Disraeli.jpg
Premier van het Verenigd Koninkrijk
Periode	1868
Voorganger	Edward Smith-Stanley
Opvolger	William Ewart Gladstone
Premier van het Verenigd Koninkrijk
Periode	1874-1880
Voorganger	William Ewart Gladstone
Opvolger	William Ewart Gladstone

Benjamin Disraeli (Londen, 21 december 1804 – Mayfair, 19 april 1881) was een Britse conservatief staatsman. Hij was tweemaal premier: in 1868 en van 1874-1880, en was de voornaamste politieke rivaal van William Ewart Gladstone.

Conservatieven

Benjamin Disraeli (oorspronkelijk „d’Israeli”) stamde uit een sefardisch-joodse familie uit Italië. Zijn vader, Isaac Disraeli, bekeerde zich tot de Anglicaanse Kerk, en Benjamin werd op dertienjarige leeftijd gedoopt). Isaac Disraeli was de auteur van verschillende werken, waaronder The Life and Reign of Charles I. Benjamin ging in een gelijkaardige richting en schreef een aantal romans, waarvan er enkele aanzienlijke populariteit bereikten, onder meer de autobiografische roman Vivian Grey (1826), de politieke sleutelroman Coningsby (1844), en de tendensroman Sybil, or The Two Nations (1845) over de slechte sociale omstandigheden van de werkende klasse in Engeland.

Hij studeerde rechten, maar maakte zijn studie niet af. Vervolgens ging hij de politiek in en geraakte in conflict met de conservatieve leider Robert Peel, die naar zijn mening te veel waarde hechtte aan vrijhandel. De afschaffing van de Corn Laws (invoerrechten die moesten verhinderen dat de graanprijzen „te” laag zouden zakken) in 1846 was naar zijn mening zeer schadelijk voor de landbouwbelangen. Het geschil met Peel leidde ook tot een conflict met diens „kroonprins”, Gladstone.

Peels aanhangers vormden samen met leden van de „Whig”-oppositie de Liberal Party. Als reactie daarop sloten Disraeli en andere tegenstanders van de vrijhandel zich aaneen tot een nieuwe Conservative Party. Zoals Gladstone de stichter was van de moderne Liberale Partij, werd Disraeli een der stichters van de moderne Conservatieve Partij. Deze twee grote politieke formaties zouden de Britse politiek beheersen tot omstreeks 1920 de Labour Party opkwam.

Disraeli bekleedde het ministerschap van Financiën in de Toryregeringen van Earl Derby, en werd na diens aftreden in 1868 zelf korte tijd premier. Zijn werkelijke politieke succes kwam pas laat in zijn leven. Zijn tweede, langdurige premierschap begon toen hij al bijna 70 jaar oud was.

Tegenstelling tot Gladstone

Koningin Victoria kon het met de charmeur Disraeli veel beter vinden dan met de stijve Gladstone. Disraeli zou eens hebben gezegd dat ieder mens van vleierij houdt en dat je, wanneer het om vorstelijke personen gaat, die vleierij het best maar met hele scheppen tegelijk kon opdienen... Disraeli, die een indrukwekkend literair oeuvre had, sprak de vorstin, die een boekje had gemaakt over haar vakanties in Schotland, aan met „wij schrijvers, mevrouw”. De zet waarmee hij Victoria helemaal voor zich wist te winnen was het initiatief tijdens zijn tweede premierschap om haar op 1 januari 1877 tot keizerin van India te laten uitroepen.

In tegenstelling tot Gladstone, die een zuinige en vreedzame regering voorstond, was Disraeli een imperialist in hart en nieren. Hij voerde een pro-Turkse politiek en bestreed de Zoeloes in Zuid-Afrika. Van autonomie voor de opstandige Ieren wilde hij niets weten. In 1876 redde hij Egypte van een staatsbankroet door de 50% Egyptische aandelen in het Suezkanaal te kopen. Daarmee maakte hij de Britse belangen in Egypte zo groot, dat het Verenigd Koninkrijk zich sindsdien voortdurend met dat land moest bemoeien.

Spoedig na zijn verkiezingsnederlaag in 1880 werd hij ziek. Hij overleed in april 1881.

Primrose League

De primrose was Disraeli’s lievelingsbloem. Victoria stuurde die hem uit de tuinen van Windsor Castle en Osborne House, en ze stuurde ze ook naar zijn begrafenis. Toen zijn aanhangers zich verenigden om zijn eerste jaargedachtenis te organiseren, besloten ze tot de oprichting van de „Primrose League”. Zijn sterfdag kreeg de naam „Primrose Day”. Door lezingen en boekuitgaves hield de liga het sociaal-culturele gedachtegoed van Disraeli nog een eeuw overeind. Pas in 2004 werd de Liga opgeheven.

Bekende uitspraak

• „There are three kinds of lies: lies, damned lies, and statistics”, vertaald in het Nederlands: „Er zijn drie soorten leugens: leugens, verdomde leugens en statistieken.”

  Vrije mediabestanden over Benjamin Disraeli op Wikimedia Commons

Premiers van het Verenigd Koninkrijk