Beeldspraak

Beeldspraak is figuurlijke taal en als zodanig een stijlfiguur. Het is het vermogen van taal om een bepaald beeld uit te drukken van een gedachte of begrip. Dit gebeurt vaak als de gesproken woorden en het op te roepen beeld een overeenkomst hebben. Deze overeenkomst heet associatie. Voorbeelden hiervan zijn:

• Hij is zo dom als een ezel.
• Het hart van de stad.

De overeenkomst tussen twee geassocieerde zaken heet: tertium comparationis (het derde punt van vergelijking). Bij neus en schoenpunt is het tertium comparationis: het spits zijn, het vooruitsteken. De mate van overeenkomst bepaalt de sterkte van de beeldspraak. Vormen van beeldspraak:

• (asyndetische) vergelijking
• homerische vergelijking
• metafoor
• metonymie
• allegorie
• synesthesie
• personificatie

Aangezien beeldspraak berust op het gebruik van woorden in oneigenlijke betekenis op een associatieve manier, is alle beeldspraak een vorm van catachrese, hetgeen zelf een vorm van troop is.

Bij het veelvuldig of systematisch gebruik van beeldspraak ligt het gebruik van het cliché (om er maar eens een te gebruiken) om de hoek; beeldspraak die te vaak gebruikt wordt, verliest dan zijn beeldende kracht. Beelddenkers, welke sowieso middels beelden (begrippen) denken, gebruiken ook veel beeldspraak, echter is dat dan niet een afgeleide van bepaalde woorden, maar een verwoording van de denkbeelden en begrippen (beelddenkend).

Geen beeldspraak, maar hier dicht tegenaan liggend is de connotatie, de gevoelswaarde van een woord. Zo kan men bij regen denken aan nat worden, wat voor de één een onaangename betekenis heeft, voor de ander wellicht een prettige. Zondagsdichters gaan er vaak van uit dat de gevoelswaarde van woorden voor iedereen (en met name de lezer) dezelfde is.