Baäl

Baäl (Hebreeuws בעל baʿal 'Heer' of 'Meester') was in het antieke Midden-Oosten en dan vooral in Syrië en Fenicië een van de vele goden van de donder, de storm, de regen en de oorlog. Behalve oorlogsgod was hij ook god van de vruchtbaarheid. Hij werd aanbeden door de Kanaänieten, de Feniciërs, de Arameeërs en de Carthagers. Baäl betekent in feite de Heer in het Kanaänitisch en wordt dan ook vaak gevolgd door een eigennaam. Het was de titel van de stadsvorst, aan wie het gezag in naam van de godheid werd verleend.

Vele soorten Baäls

Baäl was het Kanaänitische en Fenicische woord voor Heer en in deze zin was een Baäl de koning onder de plaatselijke goden. Zo was er een Baäl Hadad, Baäl Melkart, Baäl Moloch, Baäl Zebub, enz. Vele steden en volkeren in het oude Kanaän hadden elk hun eigen streekgebonden Baäl, zo ook de Fenicische koloniën. In Ugarit heette hij bijvoorbeeld Hadad, maar deze werd ook gewoon met zijn titel van "Heer" Baäl genoemd. Baäl is een West-Semitisch woord; in het Oost-Semitisch is het overeenkomstige woord Bel en ook dat woord stond eenvoudig voor Heer.

De koning van een stad kreeg zelf de titel van 'Baäl' toebedeeld voor de duur van zijn ambt. Oorspronkelijk kreeg hij dit van de vertegenwoordigster van de godin tijdens een speciale ceremonie, de hieros gamos of het rituele huwelijk. Hij was daarom de zoon/minnaar van de Godin, en werd in die hoedanigheid ook Tammuz genoemd. De Baäl van Ugarit, Hadad, was uitgegroeid tot de machtigste in het gebied, maar bleef onder El.

Baälat was de term om de koningin aan te duiden, die door haar afkomst de nieuwe Baäl zijn macht verleende.

De godsdienst heeft zich waarschijnlijk ontwikkeld uit nog eerdere vruchtbaarheidsriten. Dit is nog af te leiden uit de aandacht die uitging naar vruchtbaarheid voor het land, het vee en de vrouw. Eerbare vrouwen werden geacht een tijdje dienst als tempelvrouw te doen in de tempel van Baäl of van de godin. Het geld dat ze hiermee verdienden werd aan de tempel geschonken. Deze dienstbaarheid aan de tempel eindigde als de vrouw voor het eerst zwanger werd en zo haar vruchtbaarheid bewezen had. In oogsttijd werden er landbouwproducten en jongvee geofferd.

In het algemeen werd de god Baäl (die door de aardse Baäl, of stadsheer, werd vertegenwoordigd) als zoon van de hemelgod El gezien en was zijn moeder daarom Athirat. Zijn zus was Anat, die ook als zijn echtgenote werd gezien (vanaf 1000 v.Chr. was dat Ashtoreth), en Jammu en Motu zijn broers. Een van zijn epitheta was Wolkenrijder.

Baäl in de Bijbel

Baäl wordt veel in de Bijbel genoemd. De volgelingen van Baäl waren grote tegenstanders en bestrijders van de God van de Israëlieten en omgekeerd. Baäl, wat "meester", "eigenaar", of "echtgenoot" betekent, werd volgens hen aanbeden als mannelijke afgod. De aanbidding van Baäl werd dikwijls gekoppeld aan de godin Astarte, de vrouwelijke tegenhanger. Baäl werd beschouwd als regengod.

De aanbidding van Baäl ging niet alleen gepaard met de wellustige praktijken van vruchtbaarheidscultussen, maar ook praktijken als het offeren van kinderen. De aanbidders van Baäl aten ook de offers die gebracht werden aan de doden en sneden zichzelf met zwaarden en speren.
Izebel, de vrouw van Achab, de dochter van Etbaäl ("met Baäl") de koning van de Sidoniërs, was een toegewijd aanbidster en profetes van Baäl, die de aanbidding van Baäl in Israël nieuw leven inblies. Ze stelde zich vierkant tegenover de God van Israël en zijn profeten en werd bijzonder gehaat door Elia. Die organiseerde zelfs een militaire coup tegen haar. Elisa riep legeraanvoerder strijdwagenrijder Jehu van Israël tot koning uit in naam van 'de Heer' (Jahweh). De hele koninklijke familie (een 70tal) werd toen uitgemoord met Izebel aan kop. Diezelfde Jehu riep daarna de Baälpriesters en vereerders in hun tempel in Samaria bijeen "voor een offer", maar liet ze daarna allen afslachten en de tempel met de grond gelijk maken.

De cultus van Tammuz, die met die van Baäl samenhing, werd nog tot 720 v.Chr. vooral door vrouwen aangehangen. Tot afschuw van de profeet Ezechiël (8.14-15) werd door sommige Israëlieten - vooral door vrouwen - de dood van "De Tammuz" tot in de tempel van Jeruzalem jaarlijks nog beweend.

Baäl in de Koran

Baäl wordt ook in de Koran genoemd.

In Hoofdstuk 37 vanaf vers 123 staat het volgende:

123: En Elias was mede eén dergenen, die door ons werden gezonden.
124: Toen hij tot zijn volk zeide: Vreest gij God niet?
125: Roept gij Baal aan, en verzaakt gij den uitmuntendsten schepper?
126: God is uw Heer en de Heer uwer voorvaderen.
127: Maar zij beschuldigden hem van bedrog.

Mensenoffers

In crisistijden zouden ook mensenoffers aan de Baäl gegeven zijn. Dikwijls waren dat kinderen omdat men geacht werd het eerstgeborene te schenken aan de godheid om diens zegen af te smeken. Bekend is dat de Carthagers dit deden. Dit ging zo in zijn werk: het afgodsbeeld was meestal een grote holle metalen constructie (meestal van brons versierd met edele metalen) met beweegbare uitgestrekte armen. Onder in het beeld werd een groot vuur gestookt totdat de vlammen uit de opengesperde muil van het beeld sloegen. Het slachtoffer werd gebonden en in de uitgespreide handen van het beeld gelegd. Hierna werden de armen opgeheven totdat het slachtoffer vanzelf via de armen in de opengesperde muil rolde. De Romeinen en Grieken berichtten hierover met afschuw. Hoewel vaak gedacht is dat dit geen onpartijdige berichten waren, aangezien er in die tijd een hoge kindersterfte was. De opgravingen die wijzen naar Carthaagse kinderoffers, zouden ook massagraven kunnen zijn voor pasgeborenen die zijn gestorven.

Naamgeving

Fenicische en Punische namen als Hasdrubal en Hannibal bevatten ook een vorm van de naam Baäl: Bal; een andere variant van de naam Baäl is Bel. Hasdrubal betekent Baäl is helper en Hannibal betekent Glorie van Baäl.

De Baälcyclus

De opgravingen in Ugarit hebben kleitabletten opgeleverd waarop de Kanaänitische mythologie is terug te vinden, meer bepaald in de zogenaamde Baälcyclus. Dit is een van de voornaamste mythologische cycli die zijn bewaard gebleven. Het thema is hier vooral de strijd om de macht en de vruchtbaarheid.

Baäl in de kunst

• Baäl komt voor als zonnegod in de novelle Babel van Louis Couperus. 1901

Literatuur

• Magnussen, M. 1978: Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel, Westland, Schoten, ISBN 9024670209
• Michaël Kerrigan, Alan Lothian, Piers Vitebsky, Midden-Oosterse Mythen, De eerste Heldendichten, Time-Life books BV, Amsterdam, 1998, ISBN 9053902147

Zie ook

• El-Gabaal
• Baalbek

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Baal op Wikimedia Commons.

Godheden en oerwezens in de Kanaänitische en Fenicische mythologie

Kanaän: Anat · Anath · Arsay · Asherah · Asherat · Ashtoreth · Astaroth · Astarte · Athirat · Atirat · Baäl · Baälat · Dagan/Dagon · Dido · El · Keret · Kotharoth · Qetesh · Tammuzi Fenicië: Adon(is) · Anath · Asherah · Astarte · Baäl · Dagon · Dido · El · Eshmun · Hadad · Hammon · Jemshid · Kathirat · Kotar · Leviat(h)an · Mot · Melqart · Reshef · Shachar en Shalim · Shamash · Shapash · Tanit · Yam(m)

Godheden in de Egyptische mythologie