Avereest

naam	Avereest
provincie	Overijssel
hoofdplaats	Dedemsvaart
kernen	Balkbrug, Oud Avereest
opvolgers	Hardenberg
inwoners	15.330 (op 22 juni 2000)
dichtheid	203 inwoners per km2
oppervlakte	74,23 km2
oppervlakte land	73,69 km2
oppervlakte water	0,54 km2
jaar van stichting	1818
jaar van opheffing	29 juni 2000
postcode	7701-7702, 7707
website

Avereest is een voormalige zelfstandige gemeente in het noord-oosten van de streek Salland in de provincie Overijssel die bestond uit Balkbrug, Dedemsvaart en Oud Avereest. De gemeente is in 1818 uit de gemeente Ommen ontstaan. Ondanks protesten uit het westelijk deel van de gemeente (Balkbrug en Oud Avereest), dat een voorkeur had voor het opgaan in het nabij gelegen Staphorst, zijn alle dorpen in de gemeente Avereest door de gemeentelijke herindeling bij Koninklijk Besluit van 29 juni 2000, aan de gemeente Hardenberg toegevoegd. Ook Gramsbergen is bij ditzelfde Koninklijk besluit bij Hardenberg gevoegd. Zo kwam er een einde aan bijna 200 jaar Avereest.

Vlak voordat de gemeente opging in Hardenberg lagen er plannen klaar om Dedemsvaart uit te breiden aan de westkant van het dorp. Nadat de gemeente bij Hardenberg werd gevoegd gingen deze plannen echter niet door vanwege buurtprotesten. Er gingen in de gemeente Hardenberg stemmen op om de uitbreidingen voornamelijk in Hardenberg te concentreren, en de overige kernen landelijk te houden.

De naam Avereest komt van het kleine beekje de Reest die de grens vormt tussen Overijssel en Drenthe. Aver betekent in het Drents over waardoor de naam neerkomt op over de Reest.

Historie gemeente Avereest

Tot 1818 behoorde de gemeente Avereest tot de gemeente Ommen. Ommen werd in 1818 werd gesplitst tot 3 zelfstandige gemeentes, namelijk Ambt Ommen, Stad Ommen en Avereest.

In 1868 telde de gemeente 6.250 inwoners. De oppervlakte van de gemeente bedroeg destijds 7335 bunders.

De Historische Vereniging Avereest houdt de lokale bevolking op de hoogte van haar historie. Deze vereniging, waarvoor een lidmaatschap is vereist, gaat vooral in op de historie van de Dedemsvaartse kalkovens, het kanaal de Dedemsvaart en de historische panden die aan dit kanaal zijn gevestigd. Elke maand brengt zij een bulletin uit waarin wordt ingegaan op diverse historische gebeurtenissen die in de gemeente plaats heeft gevonden.

Dedemsvaart

Het dorp Dedemsvaart, het belangrijkste dorp in de gemeente, is ontstaan ten gevolge van de aanleg van het kanaal De Dedemsvaart en de vervening van de omliggende gronden die erdoor mogelijk werd in de eerste helft van de negentiende eeuw. De gemeente Avereest werd vanwege deze ontginningen uitgebreid in 1837 met gedeelten van de gemeenten Ommen en Hardenberg waardoor zij het karakter kreeg van een veenkolonie. In 1848 werd de administratie gevestigd in Dedemsvaart dat uitgroeide tot het belangrijkste dorp van de gemeente. Tegenwoordig is het kanaal in het dorp deels gedempt. Als gevolg van de belangrijke positie in de veenontgingen werd de Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij (afgekort DSM) in 1885 opgericht. Dit was een bedrijf dat het vervoer van personen en goederen per stoomtram in Noordoost-Overijssel en Zuidoost-Drenthe verzorgde. In 1886 werd de eerste tramlijn aangelegd tussen het Station Dedemsvaart, dat lag op de plek waar de Staatsspoorwegen-lijn Zwolle – Meppel de Dedemsvaart kruiste, naar het tramstation Avereest, dat lag in het dorp Dedemsvaart. Al snel werden er meer lijnen aangelegd. Zo was er vanaf 1895 een directe spoorverbinding tussen Zwolle — Dedemsvaart — Meppel. Later zijn de spoorverbindingen verwijderd en tegenwoordig kent Dedemsvaart geen tramstation meer.

Balkbrug

Balkbrug ontstond na de aanleg van het kanaal de Dedemsvaart. Het dankt haar naam aan een balk die onder een brug in dit kanaal lag. Deze balk moest voorkomen dat schepen met te grote diepgang deze brug konden passeren. Balkbrug lag op de kruising van deze vaarweg met de weg van Ommen naar Meppel, waardoor hier een wat grotere nederzetting kon ontstaan. Ook werd de groei van het dorp bespoedigd door het oprichten van een bedelaarskolonie van de "Maatschappij van Weldadigheid" rond 1800 op de Ommerschans ten zuiden van het dorp.

In 1886 werd Balkbrug aangesloten op de stoomtramverbinding van de DSM van Dedemsvaart dorp naar Dedemsvaart SS, een station aan de lijn Zwolle - Meppel. In 1908 groeide Balkbrug uit tot een knooppunt van stoomtramlijnen toen Spoorweg-Maatschappij Meppel-Balkbrug haar lijn tussen Meppel en Balkbrug opende. In 1939 werd deze lijn weer gesloten. In 1947 sloot de eerstgenoemde lijn.

Geografische situatie

De gemeente Avereest grensde aan de westzijde met de gemeente Staphorst. De westzijde kenmerkt zich door zijn sterk landelijke karakter. Ook over de grens met Staphorst liggen veel landbouwgronden.

Het zuidwestelijke deel van Avereest grensde aan de gemeente Nieuwleusen. Tegenwoordig is Nieuwleusen onderdeel van de gemeente Dalfsen, en zijn delen van de gemeente opgegaan in Staphorst en Zwolle. De Dedemsvaart verbond Dedemsvaart en Balkbrug met het westen, en liep onder meer via Nieuwleusen richting Hasselt en het Zwarte Water.

De zuidzijde van de gemeente grensde aan de gemeente Ommen (Stad Ommen en Ambt Ommen tot het jaar 1923). In het zuiden van Avereest bevonden zich vele wijken en sluizen (thans grote sloten genoemd). Aan deze wijken zijn nog relatief veel historische boerderijpanden gevestigd. Een aantal van deze boerderijen kenmerkt zich vooral vanwege de Staphorster grijze band. De wijken maakten in de 20e eeuw steeds meer plaats voor wegen. De namen van deze wegen herinneren aan de oude wijken. Ook is er in Dedemsvaart een basisschool vernoemd naar een voormalig sluis dat zich op de plek van de basisschool bevond.

Het oostelijke deel van Avereest grensde aan de gemeente Hardenberg (tot 1942 Ambt Hardenberg en Stad Hardenberg). Hoewel Avereest sinds 2000 onderdeel is van de gemeente Hardenberg heeft het een relatief slechte verbinding met deze gemeente. Dit is te verklaren vanwege het feit dat Avereest bijna 200 jaar een zelfstandige gemeente is geweest, en de verbinding met het rijkere en welvarendere westen meer prioriteit had.

Het noordelijke deel van Avereest grensde aan Drenthe. De Reest vormt een scheiding tussen Overijssel en deze provincie. De verbinding van Avereest met Drenthe was in de eerste helft van de 20e eeuw slecht, maar na aanleg van de N48 die tussen Balkbrug/Dedemsvaart en Hoogeveen ligt is deze verbinding verbeterd.

In 1999 kwam het document "Gemeenten op Maat" uit, gepubliceerd door Centraal Bureau voor de Statistiek. Volgens dit document was de oppervlakte in vierkante kilometer in totaal 74,23, waarvan land 73,69 en waarvan (binnen)water 0,54. De gemeente telde in 1999 in totaal 15.167 inwoners, waarvan 7.672 mannen en 7.495 vrouwen. Dit komt neer op een omgevingsadressendichtheid van 525, een bevolkingsdichtheid van 203 en een woningdichtheid van 76 per vierkante kilometer.

Volgens het Statistisch bulletin nummer 25 van 22 juni 2000 (de laatste opgestelde voor de gemeente Avereest) opgesteld door het Centraal Bureau voor de Statistiek telde de gemeente Avereest op 22 juni 2000 15.330 inwoners.

Trivia

• Het gemeentehuis was gevestigd aan de Hoofdvaart in Dedemsvaart (aan het Dedemsvaartse kanaal), vanwaar de gemeente werd bestuurd (tegenwoordig is de Rabobank in dit historische pand gevestigd). Het gemeentehuis lag in het oostelijke deel van de plaats Dedemsvaart, nabij 't Rheezerend.
• Veel namen van verenigingen bevatten nog de naam van de oorspronkelijke gemeente Avereest.
• Partnergemeente van Avereest was Bad Rothenfelde in Nedersaksen in Duitsland.

Zie ook

• Lijst van burgemeesters van Avereest

Externe links

• Geschiedenis van Avereest Op de website van de Historische Vereniging Avereest (HVA).

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: