Andries Treurnicht

Andries Petrus Treurnicht (Piketberg, 19 februari 1921 – Kaapstad, 22 april 1993) was een Zuid-Afrikaans protestants dominee, editorialist en politicus.

Leven

Andries Treurnicht studeerde theologie aan de Universiteit van Stellenbosch en werd er voorzitter van de vereniging van christelijke studenten. Hij werd in 1946 dominee van de Nederduits Gereformeerde Kerk (NGK). In 1949 werd hij geselecteerd in de rugbyploeg van de South Western Districts voor de match tegen Nieuw-Zeeland. Andries Treurnicht was eerst dominee in Oudtshoorn en dan in Rondebosch, Stellenbosch en tenslotte in Pretoria. Tijdens zijn verblijf in Rondebosch, volgde hij voortgezette studies filosofie aan de universiteit van Kaapstad en schreef een doctoraatsthesis over Kuiper en de verhouding tussen kerk en staat. In 1960 leidde hij Die Kerkbode, het tijdschrift van de NGK en verwierf hierdoor een invloedrijke stem in de schoot van de kerk. Na het bloedbad van Sharpeville schreef hij editorialen die de gescheiden ontwikkeling van de rassen steunden.

Als voorstander van de apartheid werd hij in 1967 door eerste minister John Vorster aangesteld tot directeur van Hoofstad, het regeringsgezinde dagblad van Pretoria. Van 1972 tot 1974 was hij voorzitter van Broederbond, een geheim genootschap van Afrikaner, die ongeveer alle toekomstige Zuid-Afrikaanse ministers onder zijn leden telde.

In 1971 werd hij in het parlement verkozen voor de Nasionale Party in het conservatieve Noord-Transvaal, door Jaap Marais te verslaan, een extreem-rechts dissident, die de partij in 1969 verlaten had. Als lid van de harde vleugel van de partij, werd Andries Treurnicht onderminister voor Bantoe-onderwijs in de regering van John Vorster. Hij voerde het verplichte onderwijs in van het Afrikaans voor zwarte scholieren, waardoor de opstand van Soweto van 1976 uitbrak. Nadien werd hij nog minister van openbare werken en van nationaal bestuur.

Nadat hij in 1978 verkozen werd als provinciaal voorzitter van de partij in Transvaal, wou de nieuwe eerste minister Pieter Willem Botha een meer pragmatische invulling van de apartheid. Treurnicht bleef bij zijn verzet tegen elke idee van een gemengd raciaal parlement en verzette zich in 1980 tegen een voorstel voor een meer liberale arbeidswet. In 1982 werd Andries Treurnicht de belangrijkste opponent tegen de hervormingsvoorstellen van Botha voor een driekamerparlement, met drie gescheiden kamers, nl. voor kleurlingen, Indiërs en blanken. Nadat Treurnicht in Transvaal in de minderheid werd gesteld door de minister van buitenlandse zaken, ’Pik’ Botha en door Frederik Willem de Klerk, verliet hij samen met 22 andere parlementsleden de Nasionale Party.

Op 20 maart 1982 stichtte Treurnicht de Konserwatiewe Party (KP) en kreeg hierbij de steun van John Vorster en Betsie Verwoerd (de weduwe van de vermoorde eerste minister Hendrik Verwoerd). Ook Connie Mulder, de vroegere rivaal van Pieter Botha sloot zich bij hem aan. Na de verkiezingen van 1987 was hij oppositieleider in het parlement. In 1988 veroverde de KP in 60 van de 110 gemeenten van Transvaal, waaronder Pietersburg en Boksburg en 1 op 4 in Oranje Vrijstaat. Bij de parlementsverkiezingen van 1989 behaalde de KP meer dan 1/3e van de stemmen. Andries Treurnicht nam de leiding op zich van de oppositie tegen de ontmanteling van de apartheid bij het referendum van maart 1992. De overwinning van de ja-stemmen met 68% van de stemmen werd echter een grote ontgoocheling voor de voorstanders van de apartheid. Treurnicht stierf in april 1993. Ferdinand Hartzenberg (1936) volgde hem op aan het hoofd van de partij.