Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Agatha Christie
| Agatha Christie | ||
| Bestand:Agatha Christie.png | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Agatha Mary Clarissa Miller | |
| Pseudoniem | Mary Westmacott Agatha Christie | |
| Geboren | 15 september 1890, Torquay | |
| Overleden | 12 januari 1976, Wallingford | |
| Land | Groot-Brittannië | |
| Handtekening | Handtekening | |
| Werk | ||
| Genre(s) | Krimi's, thrillers, detectives, liefdesromans | |
| Bekende werken | De personages Hercule Poirot en Miss Marple, Moord in de Oriënt-Expres, De moord op Roger Ackroyd, Moord op de Nijl, Moord in de pastorie, De Wrekers, Het ABC-mysterie, En toen waren er nog maar..., De muizenval | |
| Website | ||
Agatha Mary Clarissa Miller (Torquay, 15 september 1890 – Wallingford, 12 januari 1976) was een Britse schrijfster, die uitgroeide tot een van de meest succesvolle auteurs aller tijden. Haar werken zijn in ten minste 108 talen vertaald, waarvan er wereldwijd ruim 3 miljard zijn verkocht.[1]
Agatha Christies oeuvre omvat 66 detectiveromans, 20 toneelstukken, 4 non-fictiewerken, 6 romans onder het pseudoniem Mary Westmacott en ongeveer 150 korte verhalen. Er zijn bijna 200 verfilmingen van en over Christies werk en over het leven van de auteur op het witte doek en de beeldbuis verschenen.
Ze is geestelijk moeder van onder meer Hercule Poirot, Miss Marple, Tommy en Tuppence en Mr. Harley Quin.
Levensloop
Jeugd
Agatha Mary Clarissa Miller wordt op 15 september 1890 geboren in Torquay. Ze is de tweede dochter van de Amerikaan Frederick Alvah Miller en Clarissa Boehmer. Voordien werden in het gezin nog zus Margaret (Madge) en broer Louis (Monty) geboren.
In 1896 vertrekt het gezin naar het zuiden van Frankrijk, vanwege de gezondheidsproblemen van vader Frederick. De Millers blijven er zes maanden. Agatha leert hier een paar Franse woordjes. In 1901 sterft haar vader aan een acute longaandoening.
Op 12-jarige leeftijd schrijft Agatha haar eerste gedichten en korte verhalen. Enkele daarvan worden gepubliceerd in regionale bladen. Als ze vijftien is, krijgt ze les aan een internaat in Parijs. Het jaar daarna probeert Agatha door te breken als professioneel pianiste en zangeres, hetgeen niet lukt. Agatha's moeder kampt met gezondheidsproblemen; de twee reizen naar Caïro (Egypte). Agatha legt haar eerste lange verhaal - Snow Upon the Desert - voor aan de bekende auteur Eden Phillpotts, die bij de Millers in de buurt woont. Phillpotts vindt dat Agatha 'talent voor dialoog' heeft, maar adviseert haar het werk opzij te leggen en vooral verder te gaan in de edele schrijfkunst. In 1907 daagt haar zus Madge Agatha uit om een volwaardige misdaadroman te schrijven. Zij sluiten daarover een weddenschap die Agatha met veel gemak wint.
Eerste huwelijk en debuut
Agatha, die op dat moment verloofd is met een zekere Reggie Lucy, wordt in 1912 op slag verliefd op Archibald 'Archie' Christie, die ze op een dansfeest ontmoet. Agatha is op dat moment een prille schrijfster. De verloving met Reggie Lucy wordt onmiddellijk verbroken. De Eerste Wereldoorlog breekt uit en vlak voor Kerstmis trouwt Agatha met Archie. Vanaf dat moment voert Agatha de achternaam Christie. Archie vertrekt - voor de RAF - naar Frankrijk en Agatha gaat als vrijwilligster in de apotheek van een ziekenhuis werken. Hier maakt ze voor het eerst kennis met diverse soorten vergiften. In 1916 schrijft ze haar eerste boek: The Mysterious Affair at Styles. Het manuscript wordt diverse malen afgewezen en pas in 1920 is een uitgever bereid het werk te publiceren.
Agatha en Archie verhuizen naar Londen in 1918 en het jaar daarna wordt Rosalind, Agatha's eerste en enige kind, geboren. Drie gedichten - World Hymn, Dark Sheila en A Passing - zijn de eerste werken van Agatha die professioneel gepubliceerd worden. De gedichten vinden hun weg naar The Poetry Review en Poetry of To-day.
Agatha maakt in 1922 een reis rond de wereld als lid van The British Empire Exhibition Mission. De reis zal iets minder dan een jaar in beslag nemen. The Road of Dreams - een dichtbundel - wordt uitgegeven door Geoffrey Bles. Het is het enige werk van Christies hand dat bij deze Londense uitgeverij wordt uitgegeven. Het werk verschijnt overigens niet in Nederlandse vertaling. Christie tekent een contract bij het fameuze uitgeversconcern Collins. De Christies verhuizen naar Sunningdale en noemen hun woning Styles, afgeleid van de titel van Christies debuutroman.
Het wereldschokkende The Murder of Roger Ackroyd verschijnt in 1926. Christie zou de lezer voor het spreekwoordelijke lapje gehouden hebben en de spanning in de schrijverswereld loopt zo hoog op, dat de auteur bijna geroyeerd wordt als lid van de prestigieuze Detection Club, een bolwerk van de crème de la crème van de misdaadauteurs.
Verdwijning
De dood van haar moeder en het slechte huwelijk met Archie leidden tot een mentale terugslag voor Christie. Op 8 december 1926 verdween Agatha Christie. Zij werd elf dagen later gevonden.[2] De politie en duizenden vrijwilligers hadden overal gezocht naar de verdwenen auteur en ze werd uiteindelijk gevonden in Harrogate.[3] De achtergronden van deze verdwijning zijn jaren later nog onbekend en geven aanleiding tot complottheorieën en gissingen. Een publiciteitsstunt en geheugenverlies zijn enkele van de verklaringen die worden geopperd. Christie zelf heeft zich nooit over deze verdwijning uitgelaten. Auteur Jared Cade schreef een gedocumenteerd boek over deze periode. Volgens Agatha's dochter was dat boek bezijden de waarheid. Ze wilde het werk dan ook uit de boekwinkels weren. Enkele naaste betrokkenen van Agatha Christie hebben echter verklaard zich te kunnen vinden in de bevindingen van Cades boek.
Tweede huwelijk
Agatha en Archie scheiden in 1928. Agatha houdt, op nadrukkelijk verzoek van haar uitgever, als schrijver de achternaam Christie aan. Alibi is het eerste toneelstuk dat op de planken gebracht wordt. Voor de tweede maal reist Agatha naar het Midden en Verre Oosten. Daar ontmoet ze Max Mallowan, een veertien jaar jongere archeoloog met wie ze op 11 september 1930 trouwt.
Agatha koopt Winterbrook House in 1931. Ze vergezelt Max tijdens opgravingswerkzaamheden in Tell Arpachiyah bij Mosoel. Er worden in 1936 ruim 10 000 exemplaren verkocht van Death in the Clouds; Christie kan daarmee voor het eerst bestsellerauteur genoemd worden. Het jaar daarna schrijft ze het toneelstuk Akhnaton. Het stuk wordt echter nooit opgevoerd; in boekvorm verschijnt het werk pas in 1973. Ashfield - de ouderlijke woning van Agatha - wordt verkocht (en later zelfs gesloopt) en Greenway House in Devon wordt als buitenhuis en vakantiewoning aangekocht. Rosalind trouwt in 1941 met Hubert Prichard. Max verhuist naar Caïro als Arabië-expert van het British War Department. Agatha zelf gaat weer aan de slag als vrijwilligster in het hospitaal.
Vermoedelijk heeft Agatha in deze periode Curtain: Poirot's Last Case en Sleeping Murder (Miss Marples laatste) geschreven. Beide boeken worden in een kluis bewaard en mogen pas na de dood van de auteur gepubliceerd worden. In 1943 wordt haar kleinzoon Mathew geboren. Onder het pseudoniem Mary Westmacott schrijft Agatha Absent in the Spring; dit in slechts drie dagen tijd en zonder enige rust. Agatha's schoonzoon - en dus vader van kleinzoon Mathew - sneuvelt in de oorlog. In mei keert Max terug naar Engeland. Het echtpaar neemt opnieuw zijn intrek in Greenway House. Koningin Mary verzoekt Agatha Christie - ter gelegenheid van haar verjaardag - een hoorspel voor BBC Radio te schrijven. The Mousetrap is het gevolg.
Agatha vergezelt Max naar Nimrud (Irak). Ze noemt haar geïmproviseerde onderkomen Beit Agatha (Agatha's huis). Dochter Rosalind trouwt met Anthony Hicks. Een columnist van de London Sunday Times onthult de ware persoon achter het pseudoniem Mary Westmacott. Agatha treedt toe tot de Royal Society of Literature. In 1950 ontmoet ze theaterimpresario Peter Saunders en legt ze de eerste regels van haar autobiografie vast op papier. The Mousetrap wordt in 1952 voor de eerste maal ten tonele gebracht in Londen.
Erkenning
Agatha wint in 1954 the Grand Master Prize van de Mystery Writers of America. Het jaar daarna wordt Agatha Christie Limited opgericht, en in 1956 krijgt ze de versierselen van een "Commander of the British Empire" opgespeld. Ze mag de letters "CBE" achter haar naam plaatsen. De auteur wordt ook benoemd tot voorzitter van The Detection Club (het orgaan waar ze eerder nog bijna geroyeerd werd na het beoogde valse spel in The Murder of Roger Ackroyd). Max rondt zijn opgravingen in Nimrud af. Ook Max wordt gedecoreerd en mag zich voortaan Max Mallowan CBE noemen. De universiteit van Exeter kent Agatha Christie een eredoctoraat in de letteren toe in 1961.
In 1962 overlijdt ex-man Archibald Christie. Agatha Christie rondt haar autobiografie af in 1965 en Max publiceert zijn standaardwerk Nimrud and Its Remains. Max wordt ook geridderd. Als zijn echtgenote is Agatha nu "Lady Mallowan". Agatha wordt op haar beurt dan weer bevorderd tot "Dame Commander of the British Empire". Ze mag zich Dame Agatha Mallowan, of Dame Agatha Christie, laten noemen en de letters "DBE" achter haar naam plaatsen. Madame Tussaud onthulde in 1972 een wassenbeeld van Agatha Christie.
In 1974 verschijnt ze voor het laatst in het openbaar. Ze overlijdt op 12 januari 1976 in Wallingford, Oxfordshire.
Na haar dood
.jpg){kind=link}
Agatha's autobiografie verschijnt in de boekhandels. Ook Mallowan's Memories belandt in menig boekenkast. Max Mallowan stierf in 1978. Partners in Crime (een tiendelige televisieserie) verschijnt op de beeldbuis. De eerste Joan Hickson vertolkingen als Miss Marple vinden hun weg naar een breed publiek. David Suchet maakt in 1989 voor het eerst zijn opwachting als Hercule Poirot in de Poirot-televisiereeks. Agatha's 100e geboortedag, de Agatha Christie Centennial, wordt massaal luister bijgezet. De Agatha Christie Society wordt opgericht. Postuum verschijnen nog Black Coffee (bewerking van Charles Osborne uit 1997), en Unexpected Guest (Charles Osborne, 1999).
Stijl en verhaaltechnieken
Bijna alle boeken van Agatha Christie zijn whodunits, gesitueerd in de Britse midden- en bovenklasse. Gewoonlijk stoot de detective toevallig op de moord, of wordt erbij geroepen door een kennis die erbij betrokken is. Geleidelijk ondervraagt de detective alle verdachten, en onderzoekt de plaats delict waarbij de lezer op alle clous gewezen wordt, zodat de lezer de zaak kan analyseren en het mysterie zelf proberen op te lossen. Meestal sterft er halfweg of tijdens de ontknoping een van de verdachten, dikwijls doordat deze de identiteit van de moordenaar achterhaald heeft en tot zwijgen gebracht moet worden. In enkele romans, waaronder Death Comes as the End en Tien kleine negertjes, zijn er meerdere slachtoffers. Uiteindelijk organiseert de detective een samenkomst met alle verdachten en wordt de dader bekendgemaakt, waarbij alle geheimen onthuld worden, soms over wel dertig pagina's of meer. De moorden zitten altijd ingenieus in elkaar, en er wordt meestal een vorm van misleiding gebruikt. De verhalen zijn bekend om hun strakke sfeer en sterke psychologische suspense. Twee keer is de moordenaar verrassend de onbetrouwbare verteller van het verhaal.
In vijf verhalen laat Christie de moordenaar ontsnappen aan de gerechtigheid (en in de laatste drie keurt ze de misdaad bijna impliciet goed): Witness for the Prosecution, The Man in the Brown Suit, Murder on the Orient Express, Curtain en The Unexpected Guest. In vele gevallen wordt de moordenaar niet voor het gerecht gebracht maar sterft (waarbij de dood een meer "sympathieke" uitkomst blijkt), bijvoorbeeld in Death Comes as the End, And Then There Were None, Death on the Nile, Dumb Witness, The Murder of Roger Ackroyd, Crooked House, Appointment with Death, The Hollow, Nemesis, en Secret Adversary. In sommige gevallen speelt de detective hierbij een rol.
Prijzen en onderscheidingen
- 1955 - Grand Master Award - (Edgar Allan Poe Awards)
- 1956 - Commandeur in de Orde van het Britse Rijk
- 1957 of 1961 - Eredoctoraat van de Exeter University
- 1971 - Dame Commander in de Orde van het Britse Rijk
- 1990 - The Top 100 Crime Novels of All Time - (Crime Writer's Association - UK) / 5. The Murder of Roger Ackroyd, 19. And Then There Were None, 83. Death Comes as the End
- 1995 - The Top 100 Crime Novels of All Time - (Mystery Writer's of America - USA) / 10. And Then There Were None, 12. The Murder of Roger Ackroyd, 19. Witness for the Prosecution, 41. Murder on the Orient Express
- 2000 - Best Writer of the Century - (Anthony Awards)
- 2000 - Best Series of the Century - (Agatha Christie's Hercule Poirot Anthony Awards)
- 2009 - Favourite Mysteries of the Century - (Poisoned Pen Awards) / 3. The Murder of Roger Ackroyd, 4. And Then There Were None
Bibliografie
 Zie Oeuvre van Agatha Christie voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Prijzen
Prijzen vernoemd naar Agatha Christie
- Agatha Award (VS)
- Poirot Award (VS)
- Hercule Poirotprijs (B)
- Agatha Christie Krimipreis (D)
Prijzen vernoemd naar Mathew Prichard
- Mathew Prichard Award (VK)
Vermeldingen Guinness-recordboek
- Meestverkochte auteur aller tijden
- The Mousetrap - Langstlopende theaterproductie aller tijden
- The Mousetrap - David Raven, meeste achtereenvolgende theatervertolkingen
- The Mousetrap - Nancy Seabrooke, 15 jaar onafgebroken actrice
Cijfers
- Christies werk is in ten minste 108 talen verschenen. Daarnaast verschenen toneelscenario's van het werk van Agatha Christie in de Nederlandse dialecten Drents en Roermonds.
- In Nederland zijn naar schatting bijna 20 miljoen boeken van Agatha Christie verkocht.
- In Nederland werden destijds jaarlijks zo'n 100.000 boeken van Agatha Christie verkocht.
- Agatha Christie is – met afstand – de bestverkopende auteur aller tijden. UNESCO schat het aantal verkochte exemplaren op ruim 3,2 miljard.
- Als alle verkochte boeken van Agatha Christie in treinwagons voorbij razen, duurt het bijna 9 uur voordat alle karretjes voorbijgereden zijn.
- Agatha Christie liet (omgerekend) 265.000 euro na. In verhouding met de royalty's die zij voor haar boeken moet hebben ontvangen, is dit slechts een gering bedrag.
- Rosalind Hicks – Agatha's dochter – stierf met een nalatenschap van ruim 900 miljoen euro. Enige erfgenaam: zoon Mathew.
- In 1974 werden er ruim 3 miljoen exemplaren van Moord in de Oriënt-Express verkocht, mede als gevolg van het uitkomen van de gelijknamige film.
Trivia
- Max Mallowan beweerde ooit dat zijn vrouw Agatha gezegd zou hebben dat zij zich "geen betere echtgenoot dan een archeoloog zou kunnen wensen" omdat die vrouwen - hoe ouder ze worden - steeds interessanter zou vinden. Agatha ontkende deze uitspraak, maar nog steeds wordt dit citaat haar - her en der - hardnekkig toegeschreven.
- Agatha Christie was dyslectisch.
- De rechten van het toneelstuk The Mousetrap kreeg kleinzoon Mathew Prichard.
- Agatha Christie was niet karig met het schenken van rechten van haar korte verhalen en boeken. Zo is een geliefde kerk van haar deels gerestaureerd dankzij de royalty's die de religieuze gemeenschap op haar rekening bij mocht laten schrijven.
- De Britse belastingdienst, had - ten tijde van Christies carrière - iemand fulltime in dienst om alle 'Christie-beslommeringen' te controleren en verwerken.
- De Russische muziekband Agata Kristi is vernoemd naar de bekende schrijfster.
- Agatha Christie (of karakters/titels uit haar werk) verscheen op postzegels in Antigua & Barbuda, Groot-Brittannië, Guinee, Isle of Man, Sierra Leone, Somalië en Oeganda.
- Martin Gainsford is de officiële (door Agatha Christie Ltd erkende en vaak ingehuurde) lookalike voor acteur David Suchet die op zijn beurt onsterfelijk geworden is door zijn vertolking van Hercule Poirot.
- Dumb Witness droeg Agatha Christie op aan haar hond Peter.
- Op een bepaald moment bezat Agatha Christie acht huizen.
- Jaarlijks leveren de royalty's van Agatha Christies boeken ruim 4 miljoen dollar op.
- Agatha Christie was in de jaren 60 allesbehalve te spreken over Margaret Rutherfords vertolking van Miss Marple in vier films. Later zei Christie de actrice te bewonderen en droeg ze zelfs een boek aan haar op.
- Er zijn drie echte moordzaken bekend die Agatha Christie hebben geïnspireerd. De boeken: Sleeping Murder, The Pale Horse en Murder on The Orient Express.
- Harley Quinn was Agatha Christies favoriete personage. Aan Hercule Poirot had ze - lopende haar carrière - vaak een hekel. In detectiveschrijfster Ariadne Oliver kon Agatha Christie veel van haar eigen ervaringen kwijt.
- Toen Curtain in de boekwinkels verscheen (Poirot legt het loodje in dit werk), was dit wereldwijd nieuws. Er verschenen zelfs overlijdensadvertenties in vele dagbladen; in een Amerikaanse krant zelfs op de voorpagina.
- Agatha Christie had een aversie tegen haar bijnaam 'Aggie'.
- Agatha Christies favoriete componisten waren Elgar, Sibelius en Wagner.[4]
- Crooked House en Ordeal by Innocence noemde Agatha Christie haar beste boeken; The Mystery of the Blue Train vond ze haar slechtste pennenvrucht.
- Agatha Christie wilde niet dat een afbeelding van Hercule Poirot op een kaft van haar boeken zou verschijnen, zij weigerde dit.[5]
- Groen was de favoriete kleur van Agatha Christie.[6]
- De Doctor Who-aflevering The Unicorn and the Wasp uit 2008 gaf een mogelijke verklaring voor Agatha Christies verdwijning. In deze aflevering toonde de Doctor een editie van Death in the Clouds uit de oplage van het jaar 5.000.000.000 en stelt hij dat Agatha Christie letterlijk de bestverkopende auteur aller tijden is.
- Ter gelegenheid van Agatha Christies 120e geboortedag werd in 2011 een prijsvraag gehouden om zelf te schrijven wat er in 1926 gebeurd zou kunnen zijn. Enkele van de ingezonden verhalen voor deze wedstrijd zijn door uitgeverij Parelz gebundeld in het boek 1926 - De verdwijning van Agatha Christie.
Externe links
Referenties
- º (en) Michael Fleming, Agatha Christie gets a clue for filmmakers, Variety, 14 februari 2000
- º (en) 1926 Agatha Christie Found After Being Missing for 11 Days., businessinberkshire.co.uk, in het Internet Archive
- º (en) Agatha Christie's Harrogate mystery, BBC, 3 december 2009
- º (en) www.agathachristie.com, feit nr. 49
- º (en) www.agathachristie.com, feit nr. 59
- º (en) www.agathachristie.com, feit nr. 17
Vrije mediabestanden over Agatha Christie op Wikimedia Commons
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •