Afschaffing slavernij

Arabische slavenhandelaars onderweg met Afrikaanse slaven

De persoon van wie bezit is genomen, wordt slaaf (mannelijk) of slavin (vrouwelijk) genoemd. De term slaven, van het Oud-Slavische woord sloviti, is afgeleid van de Slavische volkeren die zich in de late migratieperiode (6e en 7e eeuw) in Oost-Europa en op de Balkan vestigden. Na de oudheid zouden deze volkeren eeuwenlang de belangrijkste slachtoffers van slavernij in Europa zijn. Als Saqaliba (Arabisch: صقالبة, Siqlabi) werden deze gedurende de middeleeuwen in de Arabische wereld (het Midden-Oosten, Noord-Afrika, Sicilië en Spanje) verhandeld.

Afschaffing slavernij

Slavernij

Slavernij is een toestand waarin een slaaf onvrijwillig toegeëigend is door zijn meester die hem beschouwt als zijn bezit of eigendom. Een slaaf heeft geen rechten en heeft de taak om zware arbeid op veld of soms minder zware arbeid als huisslaaf werk te verrichten in dienst van zijn meester. Verwante maar striktere vormen zijn horigheid, lijfeigenschap of schuldslavernij. Onder deze vormen vallen er ook types slaven die al reeds voor de geboorte voorbestemd zijn om onder de vorm van een contractuele verplichting of om een bepaalde schuld af te lossen onder levenslange gedwongen dienstbaarheid. Deze slaven ondergingen een mensonwaardig lot waarin ze fysiek uitgebuit werden, geen of weinig eten kregen, en waar er grotendeels weinig aandacht geschonken werd aan de levensomstandigheden van deze mensen.

De geschiedenis van de slavernij

Slavernij bestaat al minstens even zolang als men de geschiedenis is gaan beginnen schrijven. Slaven verhandelen is reeds ontstaan rond het antieke tijdsperk van het oude Egypte, oude Griekenland, de Romeinen en ook de Afrikaanse en Arabische culturen. Slavernij kwam ook voor in de Chinese, Indische en Amerikaanse Indianencultuur. De slavernij die voortkwam uit de 17e eeuw was een meer racistische beweging die de Afrikanen als minderwaardig volk beschouwden, en die hen dan ook als geschikte mensen bevonden om hen dit lot toe te schrijven. Zo zijn er naar schatting twaalf miljoen Afrikanen over de Atlantische Oceaan verscheept om te voldoen aan de vraag naar slaven voor de plantages en de mijnen van de Nieuwe Wereld. De oorspronkelijke slaven die eerst onder het lot vielen waren de indianen uit de Antillen, deze slaven werden later niet capabel bevonden omdat ze fysiek niet voldeden aan de zware arbeidsomstandigheden en ook niet bestendig waren tegen de vele ziektes die overgedragen werden door de Europeanen.

De Trans-Atlantische slavenhandel

De Trans-Atlantische slavenhandel ontstond omstreeks de 16e eeuw en hierdoor kwam er een diehoekshandel op gang tussen Amerika, Europa en West-Afrika. Door de groeiende welvaart van de consumptie van luxegoederen werd de behoefte naar goedkope slavenarbeid toegenomen en ontstond er een afzetmarkt. Dit betekende de grootste gedwongen migratie ooit uit de geschiedenis. De West-Indische Compagnie (WIC) was een grote rolspeler in het gebeuren van de driehoekshandel. Dit was een groot handelsbedrijf van de republiek der zeven Verenigde Nederlanden (1621-1792), de handel vond plaats in de gebieden die grensden aan de Atlantische Oceaan: onder andere West-Afrika en Amerika, Brazilië, het Caraïbisch gebied, enz. Ze maakten grote winsten met het verhandelen van slaven uit Afrika maar verhandelden ook producten zoals goud, ivoor, geweren, buskruit, textiel, alcohol, ijzeren staven, suiker, koffie en cacao. Deze handel maakte van Nederland één van de grootste handelaars uit deze donkere tijd.

Het kasteel van Elmina

Het kasteel van Elmina was één van de belangrijkste forten die veroverd werden door het WIC aan de kust van Ghana. Hier werden de slaven gevangen gehouden en verzameld en van hieruit werd alles gecoördineerd om deze slaven vervolgens te verschepen vanuit dit vertrekpunt over de oceaan. Daarna zouden ze op de slavenmarkten verkocht worden aan de handelaars

Een geketende mannelijke slaaf

Opstand en verzet

De slaven hebben zich ondanks de strenge onderdrukking steeds verzet door middel van verschillende vluchtmanoeuvres te plannen. Sommigen durfden een gevecht aan met één van de toezichthouders, dit was al meteen een wanhoopspoging die weinig succes opleverde omdat de ongewapende slaven te maken kregen met gewapende begeleiders. Er waren er zelfs die probeerden hun meester of meesteres te vergiftigen, of zodra er de mogelijkheid toe was werden er vluchtacties gepland om te ontsnappen aan het onrecht dat hen werd aangedaan maar de strenge overheid zorgde ervoor dat deze pogingen niet onbestraft bleven. Sommigen ondergingen lijfstraffen en sommigen belandden op de brandstapel, de gevangenen werden gekleed met in een met terpentijn gedoopte hemd en broek, ze werden vastgeketend en aan een paal vastgemaakt. In het bijzijn van andere bewoners en gevangenen werd met een tromgeroffel aangekondigd. Daarna werd het vonnis uitgesproken door een rechter, waarna men een vlam ontstak onderaan de paal waar de gevangenen vastgeketend waren. Dit was meteen ook een boodschap naar alle omringenden om dergelijke ontsnappingspogingen bewust uit het hoofd te praten. De overheid maakte ook gebruik van de Verdeel en heersmethode en hierin werden hoge beloningen uitgegeven aan slaven die hun lotgenoten verklikten die een ontsnapping gepland hadden.

De afschaffing in Nederland

Aan het eind van de 18e eeuw nam de verontwaardiging over de slavenhandel toe. Ook in Nederland laaiden de hevige discussies op vanuit verschillende groepen abolitionisten. Er waren nog een paar zaken die een afschaffing bemoeilijkten.

• Wie zou de goedkope werkkrachten van de slaven overnemen?
• De overheid besloot om de slaveneigenaren te vergoeden met 300 gulden per vrijgelaten slaaf. De plantagehouders vreesden hierdoor dat de slaven zouden wegtrekken en dat de slavenhouders zonder werkkrachten zouden komen te staan. De regering loste dit op door het invoeren een Staatstoezicht op de vrijgelaten slaven. De slaven kregen een voorwaardelijk contract voor 10 jaar om verplicht loonarbeid te verrichten bij een plantage die ze zelf mochten kiezen, zo kregen de houders 10 jaar de tijd om op zoek te gaan naar nieuwe werkers.

Onder druk van de Engelsen werd de slavenhandel in Frankrijk in 1814 verboden. Pas op woensdag 1 juli 1863 volgde in Nederland de afschaffing van de slavenarbeid en slavernij als een van de laatste Europese landen die het verdrag tekende om de afschaffing uiteindelijk officieel te maken. Dit werd gevierd met drie dagen lang feesten, met kerkelijke plechtigheden en optochten.

Keti Koti Festival

Het Keti Koti (betekent ketenen doorbreken) festival wordt nog steeds ieder jaar op 1 juli in Nederland gevierd op deze nationale feestdag. Nederland staat hierbij stil bij het verleden en viert de vrijheid en gelijkheid; de Afschaffing van de slavernij.

De erfenis

De geschiedenis heeft zijn sporen nagelaten. Veel hiervan is bewaard gebleven in musea, bibliotheken en archieven. De geschiedenis laat vooral sporen na omdat de cultuur van de mensen mede werd gevormd door de geschiedenis. De culturele en sociale aspecten spelen in het dagelijks leven van de mensen nog steeds een rol. Vooral ook de politieke sporen zoals racisme en discriminatie, en sociale ongelijkheid vallen deze sporen van de geschiedenis onder „De erfenis van de slavernij”, maar spelen de dag van vandaag nog steeds een rol in het menselijk bestaan.

Zie ook

• Abolitionisme
• Arabische slavenhandel
• Slavernij in het Ottomaanse Rijk
• Slavernij in het oude Rome

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)