Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
A priori
A priori betekent eigenlijk "wat van tevoren gegeven is" of "voorafgaand aan de ervaring". A priori is de kennis die alleen door de rede wordt verkregen en gaat dus vooraf aan de ervaring.
De termen 'a priori' en 'a posteriori' werden voor zover bekend het eerst gebruikt in de 14e eeuw, in teksten van de scholastieke filosoof Albert van Rickmersdorf. Immanuel Kant maakte gebruik van de term in zijn werk Kritik der reinen Vernunft om te verwijzen naar vormen en categorieën die de ervaring mogelijk maken en die dus zelf buiten de ervaring staan. Met andere woorden: a priori wordt door Kant beschreven als de kennis van de rede die empirisme überhaupt mogelijk maakt. Begrippen als tijd en ruimte zijn a priori omdat ervaring niet mogelijk is zonder deze categorieën waarmee ons verstand structuur aanbrengt in de waarneming van de wereld om ons heen. Het heeft geen zin om over een gebeurtenis te praten als deze niet op een bepaald tijdstip op een bepaalde plaats heeft plaatsgevonden. A priori is volgens Kant dus de voorwaarde voor alle cognitie.
In tegenstelling tot a priori staat a posteriori (Latijn: "van het latere"), wat empirische kennis is. Waar a priori iets eeuwigs is dat noodzakelijkerwijs altijd waar is, kan a posteriori in de loop van de tijd veranderen omdat de voorwaarden voor ervaring veranderen. Wiskundige wetten zijn ook a priori omdat ze eeuwig geldig zijn en vóór de ervaring komen. Het onderscheid tussen a posteriori en a priori valt grotendeels samen met het onderscheid tussen empirische en theoretische kennis.
Voorbeelden
Voorbeelden van a-prioribegrippen:
- De driedimensionale wijze van zien verklaart waarom je spreekt van dichtbij en veraf, onder en boven, ondiep en diep enz.
- Oorzakelijkheid verklaart waarom je bij gebeurtenissen automatisch vraagt naar de oorzaak.
- Substantie verklaart waarom je indrukken toewijst aan “dragers” daarvan (ordenen d.m.v. taalmiddelen, beredeneringen).
- Het inzicht, verkregen door het begrijpen van huidige symptomen / kenmerken aangaande de toekomst.
Andere betekenissen
Het begrip a priori is ook van belang bij de kansrekening, met name bij het theorema van Bayes.
|
Zoek a priori op in het WikiWoordenboek. |