Comedian Harmonists

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Luisterrijk.

Comedian Harmonist omstreeks 1930

De Comedian Harmonists was een bekende Duitse zanggroep die opgericht werd in de jaren 20 van de 20^e eeuw. De groep trad op tussen 1927 en 1934 en bestond uit vijf zangers en een pianist. Het groepje van vijf zangers en een pianist beleefde in het Berlijn en in verder in Europa van de jaren twintig een korte glorietijd, met hun aansprekende mix van jool, sentiment en een vorm van samenzang die we tegenwoordig aanduiden als close harmony.
In de tijd van de Weimar Republiek waren de Comedian Harmonists beroemder dan de Beatles in de jaren zestig.
De groep was in 1928 samengesteld door de Berlijnse tenor Harry Frommermann die grammofoonplaten van het Amerikaanse jazz vocal kwartet The Revellers had gehoord en daardoor werd geïnspireerd. Zeven jaar na de oprichting van de groep werd deze verboden door de Reichskulturkammer. De tijdig op de vlucht geslagen joodse zangers formeerden een nieuwe groep in Amerika, en de arische leden deden dat in eigen land. Maar het niveau van het originele close harmony-ensemble werd nooit meer geëvenaard.

Oprichting

Harry Frommermann was met Robert Biberti de oprichter van het ensemble en vormde hiermee de eerste Duitse Boygroup onder de naam Harmonisten. Met Ari Leschnikoff , eerste tenor (1897 – 1978), Erich A. Collin, tweede tenor (1899- 1961), Harry Frommermann, tenor buffo (een tenor met goed acteervermogen) (1906 -1975), Roman Cycowski, bariton, ( 1901 – 1998), Robert Biberti, bas (1902 -1985) en Erwin Bootz, pianist (1907 -1982) was het meest succesvolle sextet aller tijden voltooid. Voor hun eerste optreden hadden de Comedian Harmonist zich zes maanden in een nachtclub opgesloten om te oefenen.

Close Harmony

Bij close harmony gaat het om de juiste mix tussen stemmen en persoonlijkheden. Pas als dat klopt, valt alles op zijn plaats.
De nummers van de Comedian Harmonists zijn tijdloos. Het is goudeerlijke muziek die iedereen aanspreekt, ook mensen die niet van klassiek of jazz houden. Het klinkt allemaal heel gemakkelijk en ongecompliceerd, maar het is razend lastig om te zingen. De kunst is dat niet te laten horen. Door volhouden en steeds maar weer verbeteren van de klank werden de Harmonisten tenslotte een populair fenomeen.

Bij close harmony gaat het om de juiste mix tussen stemmen en persoonlijkheden

Na maanden van (onbetaalde) repetities en een aarzelende start als een act op lokale vaudevillepodia, schoten ze omhoog naar roem. Eerst in het vooroorlogse Duitsland, wat een sensatie werd, en later in Europa als concertartiesten en productieve artiesten. Dit was nog nooit vertoond!
In Nederland begon de internationale carrière van de Comedian Harmonists met een optreden in Amsterdam, met als allergrootste fan de Concertgebouwdirigent Willem Mengelberg.
Ook de rest van Europa raakten verslingerd aan de komische close harmony van de Berlijnse zanggroep.
Hun eerst wat onhandige naam Harmonisten werd door een impresario al snel voorzien van 'Comedians' om hun act beter samen te vatten: niet alleen hits uit te voeren, maar ook gespecialiseerd zijn in geestige en bij voorkeur enigszins bijzondere teksten en andere komische wendingen, zoals indrukken van muziekinstrumenten.

Foto van de Comedian Harmonists uit 1931

Repertoire

Het repertoire van de Comedian Harmonists bestond uit tijdloze klassiekers, en omvatte populaire Amerikaanse liederen, traditionele volksliedjes, en adaptaties van klassieke werken die in de barbershopstijl ¹⁾ werden bewerkt en gezongen. Het repertoire was breed, variërend van folk - en klassieke liedjes gearrangeerd door Frommermann tot aantrekkelijke en geestige populaire liedjes van de dag door schrijvers zoals Peter Igelhoff, Werner Richard Heymann en Paul Abraham.

Het repertoire van de Comedian Harmonists bestond onder meer uit tijdloze klassiekers

De Comedian Harmonists zongen op een door de jazz geïnspireerde wijze, met gebruik van falsetstem ²⁾, en op vaak overdreven ironiserende wijze, hetgeen een komisch effect gaf aan de muziek.
Eén van de kenmerken van de Comedian Harmonists was het vermogen van de leden om hun stemmen samen te voegen tot bijna één klank.
De groep zong alles, van Duitse volksliederen van Tea for Two tot Duke Ellington tot het werk van klassieke componisten als Johannes Brahms en Gioacchino Rossini. Een van hun speciale vaardigheden was het vermogen om muziekinstrumenten zó nauwkeurig te imiteren, dat wanneer ze achter een gordijn zongen, het publiek ze gemakkelijk kon verwarren met een echt kamerorkest.
Toen de groep van zes elkaar vond en gingen optreden, bereikten ze al snel veel succes. Ze traden niet alleen in Duitsland op, maar kwamen in heel Europa en zelfs daarbuiten. Het gezelschap ruimde naast Amerikaanse barbershop-muziek ook plaats in voor dans en humor, en werd bijzonder populair in theaters en op de radio.

Moeilijke tijden

De groep kwam in een donkere tijd terecht. De nationaal-socialisten namen in 1933 de macht over en verboden hun optreden. Desondanks slaagden ze erin echte legendes van hun tijd te worden. In 1933 stonden de Comedian Harmonists op het hoogtepunt van hun roem. Het is mogelijk dat hun vrolijke wereld een uitlaatklep was voor deze spanningen in Europa. Roman Cycowski zou zeggen: "We waren een schitterend licht in een zeer donkere tijd". Ook droegen de radio en de grammofoonplaten bij aan hun stijgende populariteit.

In 1933 stonden de Comedian Harmonists op het hoogtepunt van hun roem

Maar in de twee jaren die volgden werd hun carrière langzaam maar zeker de nek omgedraaid.
Zoals zovelen waren de Comedian Harmonists indertijd a-politiek en onwetend waar het Hitlers ‘Endlösung’ betrof. De band, die volgens de Nazi-terminologie bestond uit drie joden en drie ariërs, werd wegens hun populariteit aanvankelijk gedoogd maar uiteindelijk toch gedwongen het repertoire te schonen van de joodse composities en tenslotte ook gedwongen om zich op te splitsen. Een tijdige emigratie naar het buitenland, waar ze minstens zo succesvol waren, liet het sextet aan zich voorbijgaan omdat ze meenden dat het allemaal zo’n vaart niet zou lopen.

Laatste optredens

Naarmate het antisimitisme van de nazi's tastbaarder wordt, zette de joodse Harry Frommermann de andere bandleden aan om eerst in Frankrijk en vervolgens door de Verenigde Staten een tournee te maken. Na een laatste concert voor de Duitsers op 25 maart 1934 in München, vindt op uitnodiging van de NBC nog een uitvoering plaats voor 85.000 zeelieden in de haven van New York. Frommermann meende dat de band misschien daar hun carrière zou kunnen voortzetten, hoewel de mogelijkheden daar niet zo gunstig waren.
Er ontstond een groot dilemma: Zullen we wel of niet terugkeren naar Duitsland? Net nog op tijd trokken de niet-arische leden van de groep korte tijd daarna toch nog naar het buitenland. Hiermee was het lot van de Comedian Harmonists bezegeld. In het voorjaar van 1935 nam de groep een laatste plaat op. Daarna emigreerden de 'Nichtarier' Frommermann, Cycowski en Collin naar Wenen.

Nieuwe sextetten

Na 1935 vormde elke helft van de groep een nieuw sextet en raakten vervolgens verstrikt in een lange juridische ruzie over de rechten op de naam "Comedian Harmonists". De Duitse groep die zich tenslotte het Meistersextett noemde, bereikte niet het niveau van de oorspronkelijke groep. De buitenlandse groep deed het beter dan zijn arische tegenhanger.
De Comedian Harmonists reisden door Australië toen de oorlog in Europa begon. Ze gingen later naar de VS, waar de leden optraden onder de namen "Comedian Harmonists" en "Comedy Harmonists", met een nieuwe pianist, bas en tenor. Nadat de groep in 1941 was ontbonden, vestigden ze zich in de VS en kozen een andere loopbaan. Toevallig hield het Meistersextett ook dat jaar op.
Hoewel alle leden van de groep de oorlog hebben overleefd, zijn ze niet meer begonnen aan de vorming van een nieuwe groep Comedian Harmonists.

Leden

• Harry Frommermann (1906 - 1975), buffo-tenor
• Ari Leschnikoff (1897 - 1978), eerste tenor
• Erich Collin (1899 - 1961), tweede tenor
• Roman Cycowski (1901 - 1998), bariton
• Robert Biberti (1902 - 1985), bas
• Erwin Bootz (1907 - 1982), pianist

Repertoire

• "Creole Love Call" van Duke Ellington
• Die Dorfmusik ("The Village Music")
• Ein bißchen Leichtsinn kann nicht schaden ("A Little Carelessness Can't Hurt")
• Hallo, was machst Du heut', Daisy? ("Hello, What Are You Doing Today, Daisy?")
• In einem kühlen Grunde ("In A Cool Place")
• Irgendwo auf der Welt ("Somewhere In the World")
• Kannst Du pfeifen, Johanna? ("Can you Whistle, Johanna?")
• Mein kleiner grüner Kaktus ("My Little Green Cactus")
• Schöne Lisa, süße Lisa ("Beautiful Lisa, Sweet Lisa")
• Veronika, der Lenz ist da ("Veronika, Spring is here")
• Wochenend und Sonnenschein ("Weekend and Sunshine")
• Schöne Isabella aus Kastilien ("Beautiful Isabel from Castile")

Externe links

• Comedian Harmonists in de Internet Movie Database
• Comedian Harmonists (1997 movie) entry at the Internet Movie Database
• Historie en afbeeldingen
• Discografie
• Links naar audio fragmenten

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Comedian Harmonists op Wikimedia Commons.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Het leven en de geschiedenis van de Comedian Harmonist is op prachtige wijze vastgelegd in een speelfilm met als titel: The Harmonist. De film kwam uit in 1999 en was onmiddellijk succesvol.

De geschiedenisminnende regisseur Joseph Vilsmaier gebruikte de originele zangpartijen van de toentertijd razend populaire boyband en liet zijn bevlogen acteurs playbacken. Het is een uitstekende film geworden, die terecht is overladen met filmprijzen. Er zijn veel vermakelijke muzikale nummers in de film, maar ook wordt de onheilspellende manier getoond, waarop het nazisme en antisemitisme de structuur van de Duitse samenleving veranderde.

Er is ook een documentaire gemaakt. In 1975 begon Eberhard Fechner de vier in leven zijnde leden te interviewen. Ook sprak hij met de weduwen van de twee overleden zangers. De documentaire bestaat voornamelijk uit oral history en is door Fechner met meesterhand tot een boeiende geschiedschrijving gesmeed. Het einde en de noodgedwongen opsplitsing vormen een dramatisch hoogtepunt in de documentaire.

• ¹⁾ Barbershopstijl is een over het algemeen makkelijk in het gehoor liggende manier van close harmony zingen. Close harmony is te beschouwen als klassieke muziek, gemaakt met alleen de stem, dus zonder instrumentale begeleiding.
• ²⁾ De kopstem of falsetto is een term uit de zangkunst. Het betreft een manier van zingen waarbij hoge noten kunnen worden bereikt.

  Das alte Spinnrad - 1934, Comedian Harmonist op YouTube