Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vesuvius (vulkaan)
| Vesuvius | ||
| De Vesuvius (rechts) en een deel van de caldera van de Monte Somma (links) | ||
| De Vesuvius (rechts) en een deel van de caldera van de Monte Somma (links) | ||
| Hoogte | 1281 m | |
| Coördinaten | 40°49′N 14°26′O | |
| Ligging | Napels, Italië | |
| Ouderdom gesteente | 25.000 | |
| Type | Stratovulkaan | |
| Laatste uitbarsting | 1944 | |
  Vesuvius | ||
| Global Volcanism Program, Smithsonian Institute | ||
De Vesuvius is een vulkaan aan de westkust van Italië ten zuidoosten van Napels. De naam "Vesuvius" is afkomstig van het Oskisch "fesf", wat rook betekent. De vulkaan ligt in de vlakte van Campanië, heeft een doorsnede van 8 kilometer en is 1281 meter hoog.
De Vesuvius ligt in de caldera van een oudere vulkaan, de Monte Somma. De caldera is ongeveer 18.300 jaar geleden gevormd.[1] Een vulkaan in een caldera wordt ook wel sommavulkaan genoemd.
De Vesuvius is een stratovulkaan; strato- is afgeleid van stratum, Latijn voor 'laag'. Een stratovulkaan bestaat uit een afwisseling van lagen as en lava, die in de twee stadia van een uitbarsting van dit type vulkaan worden gevormd.
De Vesuvius is een van de 16 Decade Volcanoes die zijn aangewezen door de IAVCEI in verband met hun geschiedenis van grote uitbarstingen en de nabijgelegen bewoonde gebieden.
Sinds 1995 is de Vesuvius (en het omliggende gebied) beschermd als Nationaal park Vesuvius.
Stadia in de uitbarsting
- Bij de uitbarstingen worden in het eerste stadium grote hoeveelheden as, stof en stenen uitgebraakt gedurende de eerste vier tot acht uren. De hoeveelheden stenen en as kunnen enorm zijn en een meters dikke laag vormen. Gebouwen worden hierdoor vernield.
- In de tweede fase van de eruptie is er de gloeiendhete pyroclastische golf die langs de flanken van de Vesuvius naar beneden stroomt. Er is berekend dat het slechts vier minuten duurde voor deze massa de stad Herculaneum bereikte, terwijl die stad op zeven kilometer van de krater ligt.
Uitbarstingen
De eruptie van het jaar 79
 Zie Uitbarsting van de Vesuvius in 79 voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De bekendste eruptie van de Vesuvius is die van augustus 79. Dit was de gewelddadigste uitbarsting die tot nu toe in historische tijden plaatsvond. De top van de vulkaan explodeerde en de Romeinse plaatsen Pompeï, Stabiae en Oplontis werden volledig bedolven onder as en puimsteen, terwijl een pyroclastische golf Herculaneum trof. Ook verspreidden giftige gassen als koolstofmonoxide (CO) zich door Pompeï. Ongeveer 10.000 mensen werden gedood, waarvan maar 2300 lichamen zijn teruggevonden. Uit recent wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat mensen levend werden gekookt (in Herculaneum), "gezandstraald" door de gloeiend hete aswolk en vervolgens levend ontvleesd. De hersenpan explodeerde doordat de temperatuur van het superhete gas tussen de 500 en 550 graden Celsius bedroeg.[2] Een paar dagen voor de eruptie is Pompeï ook getroffen door een aardbeving waar ook nog andere slachtoffers bij vielen.
Het verloop van deze ramp is vooral bekend door een ooggetuigenverslag van Plinius de Jongere in een brief aan de geschiedschrijver Tacitus (Epistulae VI, 16). Plinius Minor maakte aantekeningen gedurende de uitbarsting vanuit Kaap Misenum - een stad aan de andere kant van de baai en zo'n 30 kilometer van de Vesuvius. Ondertussen trok zijn oom Gaius Plinius Secundus maior, ook wel bekend als Plinius de Oudere, eropuit om mensen te gaan redden. Hij kon echter nergens aan land gaan. Uiteindelijk besloot hij naar Stabiae te gaan, maar Plinius de Oudere zou het niet overleven. Hij overleed aan de giftige gassen van de Vesuvius op het strand van Stabiae. De groep van zeer grote vulkaanuitbarstingen wordt tegenwoordig ook Plinische eruptie genoemd.
Slachtoffers
Historische slachtoffers van de eruptie zijn:
- Drusilla Judea, achterkleindochter van Herodes de Grote
- Haar zoon Marcus Antonius Agrippa
- Plinius de Oudere, een wetenschapper, oom van Plinius de Jongere die de eruptie en de dood van zijn oom in twee brieven aan zijn vriend Tacitus beschreef.
Andere uitbarstingen
In de loop van de geschiedenis heeft de Vesuvius nog verscheidene keren zijn macht getoond en nog vele mensen gedood en steden vernield: in 1631 (deze was bijna even zwaar als de uitbarsting van 79), 1794, 1826, 1872, 1906, 1913, 1926, 1929 en voor het laatst in 1944. Deze uitbarstingen waren echter minder spectaculair en eisten minder slachtoffers dan de uitbarsting in 79. Bij de uitbarsting van 1944 is de lava niet via de bovenkant ontsnapt, maar via de zijkant van de vulkaan, waardoor een groot gat onder de oude korst ontstond. Dit gat is gevuld geraakt doordat de korst erboven instortte. De kraterbodem van vóór 1944 is als een donkere laag te zien vlak onder de huidige kraterrand.
Ronde van Italië
De Giro d'Italia kende op 29 mei 2009 een finish op de Vesuvius. Winnaar van de etappe werd Carlos Sastre. Dat was overigens geen primeur, want de Giro deed al twee keer eerder deze vulkaan aan. In 1959 kwam Charly Gaul er in de roze trui als eerste boven. 31 jaar later won de Spanjaard Eduardo Chozas op de Vesuvius.
Media
Over de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus zijn meerdere films gemaakt. Een voorbeeld is Pompeii: The Last Day, een docudrama uit 2003 over de uren van de uitbarsting van de Vesuvius. De film werd geproduceerd door de BBC. In de film Pompeii uit 2014 werd een vrij realistisch beeld geschetst van de pyroclastische stroom die in het jaar 79 de bevolking trof.
Foto's
-
J.C. Dahl: Uitbarsting Vesuvius (1826) - Schilderij
-
De bodem van vóór 1944 is de donkere laag iets onder de rand.
-
Vesuvius vanaf zee -
Vesuvius vanuit Pompei
-
De Vesuvius vanuit de Space Shuttle op 23 juli 2001
Bron: NASA -
Vesuvius
Externe links
- Brief van Plinius over de uitbarsting, La-Ne
- Mount Vesuvius vulkaanuitbarsting 79 en 1944 en andere informatie over de Vesuvius
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Vulkanen van het Decennium (1990-1999) |
|---|
|
Avatsja · Colima · Etna · Galeras · Mauna Loa · Merapi · Nyiragongo · Mount Rainier · Sakurajima · Santa Maria · Santorini · Taal · El Teide · Ulawun · Unzen · Vesuvius |
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Mount Vesuvius op Wikimedia Commons.
