Groenland

Groenland

Kalaallit Nunaat

Basisgegevens
naaminlandstaal	Kalaallit Nunaat Grønland
talen	Groenlands
hoofdstad	Nuuk (Godthåb)
religie	lutheranisme
regeringsvorm	status aparte van Denemarken
pctwater	81
pctnaam	ijs
munteenheid	Deense kroon
valutacode	DKK
tijdzone	-4, -3, -1
volkslied	Nunarput utoqqarsuanngoravit
feestdag	21 juni
tld	gl
landcode	304
tel	299

Groenland (Groenlands: Kalaallit Nunaat, Deens: Grønland) is een eiland in de noordelijke Atlantische Oceaan, ten noordoosten van Canada. Het maakt deel uit van het koninkrijk Denemarken. Het heeft sinds 1979 een onafhankelijke positie ten opzichte van Denemarken (status aparte) en het behoort sinds 1985 niet meer tot de Europese Unie, waarmee het land het eerste land is dat uit de unie trad. Groenland heeft 57.600 (2009) inwoners en de hoofdstad is Nuuk.

Op 26 november 2008 spraken de Groenlanders zich in een referendum massaal uit (met een drie-vierde meerderheid) voor meer zelfbestuur. Groenland kreeg hierdoor op 21 juni 2009 vrijwel volledig zelfbestuur, en daarmee ook zelfbeschikkingsrecht op de natuurlijke rijkdommen van het land.

Geschiedenis

(Zie ook : Geschiedenis van Groenland)

Volgens archeologen is Groenland sinds 2500 voor Chr. vrijwel voortdurend in minstens één deel van het eiland bewoond geweest door één van de verschillende, elkaar opvolgende, Inuit-culturen, komend uit Noord-Amerika.

• 981 - De Noor Erik de Rode landt via IJsland op de Groenlandse kust
• 987 - Vestiging van de eerste kolonisten.
• Ca. 1000 - Invoering van het christendom door Leif Eriksson.
• 1261 - Groenland onder Noors bestuur
• 1397 - Groenland officieel Deens gebied (Unie van Kalmar).
• 15e eeuw - De Vikingkolonies verdwijnen door het kouder worden van het eiland, als gevolg van het veranderende klimaat (kleine ijstijd).
• 1721 - Begin herkolonisering door Denemarken.
• 1774-1951 - De handel met Groenland is een staatsmonopolie.
• 1951 - Deens-Amerikaans verdrag m.b.t. gemeenschappelijke verdediging van Groenland.
• 1953 - Groenland verkrijgt beperkt zelfbestuur binnen het Deense koninkrijk.
• 1979 - Groenland verkrijgt zelfbestuur binnen het Deense koninkrijk.
• 1982 - Groenland stemt in een referendum voor uittreding uit de Europese Gemeenschap.
• 1985 - Groenland verlaat de Europese Gemeenschap.
• 2009 - Op 21 juni 2009 kreeg Groenland vrijwel volledig zelfbestuur. Dit naar aanleiding van een referendum gehouden in 2008 waarbij 3/4 van de Groenlanders voor meer autonomie stemden.

Geografie

Groenland hoort geografisch bij Noord-Amerika en geologisch gezien tot het Canadese schild. 80% van het land is bedekt met een ijslaag van maximaal 3 km dikte. Alleen de kuststrook van 15-150 km breed, vooral in het zuiden en westen, is bewoonbaar, mede door de invloed van de Golfstroom. De kusten zijn ingekerfd met enorme fjorden en gletsjers, waar regelmatig ijsbergen van afbreken. Groenland heeft een poolklimaat. Vanwege de zeer noordelijke ligging van Groenland is het vaak moeilijk om de grootte van Groenland in de juiste verhouding te zien op een kaart. De oppervlakte van Groenland is met 2.175.600 km² net iets kleiner dan die van het Arabisch schiereiland (vergelijkbaar met vier keer de oppervlakte van Frankrijk). Het zuidelijkste punt van Groenland is Kaap Vaarwel en het noordelijkste punt op het vaste land is Kaap Morris Jesup.

Bevolking

Bevolkingsgroepen

De oorspronkelijke inwoners, de Inuit (ook Eskimo's genoemd), zijn vanouds nomaden. Samen met de Groenlanders, een vermenging van Denen en Inuit, vormen zij 88% van de bevolking van 57.600. De overige 12% zijn van Europese komaf, waarvan het grootste deel Deens is. Verreweg de meeste inwoners leven in het zuidwesten. Zij spreken Groenlands (dat nauw verwant is aan het Inuktitut) en Deens, die beide officiële talen zijn. Door het referendum van 26 november 2008 zal ook het het Inuktitut als officiële taal worden erkend. In de basis Thule zijn Amerikaanse soldaten gelegerd.

Religie

Het merendeel van de Groenlanders is Christen. Ruim 64,2% van de Groenlanders behoort tot de Evangelisch-Lutherse Kerk, dit was tot 1954 de staatskerk. 30,2% van de Groenlanders behoort tot een andere Christelijke Kerk. 3,4% is niet religieus.

Economie

De Groenlandse economie leunt voornamelijk op de visvangst, de jacht, de schapenteelt en het toerisme. Men exporteert o.a. walvisproducten en pelzen. Mijnbouwproducten zoals kryoliet, kwarts, glimmer, lood, zink en ijzererts waren ook belangrijke exportproducten, maar de laatste mijn werd in 1990 gesloten. Onder de poolkappen is ook olie, diamant en uranium gevonden. Deze is tot dusver niet ontginbaar, maar door de opwarming van de aarde kan de ontginning hier op korte tot middellange termijn worden begonnen.

Politiek

Groenland is sinds 1953 autonoom van Denemarken. In 1979 werd deze autonomie verder uitgebreid. Het staatshoofd van Groenland is de Deense koningin Margaretha II. Een gouverneur vervult namens de koningin de rol van landvoogd.

Groenland is een parlementaire democratie met algemeen kiesrecht en een 31 zetels tellend parlement (het Landsting). De Premier van Groenland zit het kabinet voor en is meestal lid van de grootste partij in het parlement.

Groenland is - in tegenstelling tot Denemarken - geen lid van de Europese Unie.

Op 10 januari 2008 kondigde de huidige premier Hans Enoksen een referendum aan later, waarin een voorstel voor grotere autonomie met een streven naar volledige onafhankelijkheid aan het volk werd voorgelegd. Het referendum ging door op 26 november 2008, en gaf aan dat drie-vierde van de bevolking streeft naar een grotere autonomie van Groenland.

Hierdoor werd het zelfbestuur van Groenland op 21 juni 2009 flink uitgebreid, precies 300 jaar nadat het land door Denemarken werd gekoloniseerd. Deze stap zal uiteindelijk moeten leiden tot volledige onafhankelijkheid.

Politieke partijen

Groenland telt enkele belangrijke politieke partijen:

• Atassut (A) - Gevoel van Gemeenschapssolidariteit (conservatief, voorstander van de unie tussen Denemarken en Groenland)
• Siumut (S) - Voorwaarts (sociaaldemocratisch, voorstander verregaande autonomie, maar met behoud van de unie tussen Denemarken en Groenland)
• Inuit Ataqatigiit - Inuit Gemeenschap (links, voorstander complete onafhankelijkheid van Denemarken)
• Demokraatit (D) - Democraten (liberale partij)
• Kattusseqatigiit (K) - Onafhankelijken (fractie van onafhankelijke kandidaten in het Groenlandse parlement)

(Zie ook de lijst van premiers van Groenland)

Etymologie

Groenland dankt zijn naam aan de Noor Erik de Rode. Volgens de Eiríks saga rauða besloot hij - nadat hij in IJsland vogelvrij verklaard was - op zoek te gaan naar een land ten westen van IJsland, dat eerder gezien was door ene Gunnbjörn. Hij vond het land en noemde het 'Groenland' (Oud-Noors: 'Grœnland'), ondanks dat het voor een groot deel door ijs werd bedekt. Volgens de verhalen gaf hij het land deze naam, omdat hij dacht dat het waarschijnlijk wel andere kolonisten aan zou trekken als het een gunstige naam had. Het zuiden van Groenland kan overigens in de zomer daadwerkelijk heel groen zijn, en het is heel waarschijnlijk dat het in de tijd van Erik de Rode zelfs nog groener was dan tegenwoordig.

Zie ook

• Groenlandvaarder (doorverwijzing)

  Vrije mediabestanden over Greenland op Wikimedia Commons

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Gemeenten van Groenland

Landen in Noord-Amerika