Politiek activisme

Politiek activisme is een verzamelwoord voor buitenparlementaire activiteiten om politieke verandering te brengen, meestal op het sociale, economische of milieuvlak.

Tegenwoordig wordt het woord ’activisme’ in Nederland vaak geassocieerd met de activiteiten en ideologieën van mensen aan de linkerkant van het politieke spectrum. In Vlaanderen echter (zie onder) heet het ook wel militantisme en staat het begrip juist meer in de volksnationalistische tot zelfs extreem-rechtse traditie, alhoewel ook daar links politiek activisme plaats vindt.

De factor geweld

In de jaren zeventig ontwikkelde het politiek activisme zich aanvankelijk als redelijk geweldloos, het geweld bleef binnen zekere grenzen. In de jaren tachtig kreeg een deel van het activisme een steeds gewelddadiger karakter. Dit zou verband kunnen houden met het veranderde maatschappelijke klimaat in de zin van verharding en sociaal-economische individualisering. Hierdoor zou het optimisme van de jaren zeventig omgeslagen zijn in het pessimisme van de jaren tachtig.

Een andere oorzaak zou kunnen liggen in het wegvallen van de linkse consensus van de jaren zeventig. In die periode verschilde de visie van de activisten op wat er allemaal mis was in de wereld niet veel met wat een groot deel van de bevolking dacht. Het wegvallen van die linkse consensus haalde de rem van het geweld. Ook waren de bewegingen in de jaren tachtig minder verticaal georganiseerd wat wel het geval was met de revolutionaire bewegingen van de jaren zeventig. Ze kenden minder of geen politieke leiding, geen democratisch centralisme, geen interne disciplinering, geen intrede politiek en geen procedures voor uitsluiting. Zodra dan de inbedding in een progressieve consensus weg zou vallen, verdwijnen sociale cohesie en sociale controle en kunnen er zich gewelddadige kernen vormen. Hierbij heeft ook de ideologische afbraak in de jaren tachtig een zekere rol gespeeld.

Stromingen met activisme

Enkele stromingen die veel gebruikmaken, of hebben gemaakt, van activisme:

• Abolitionisme (antislavernijbeweging)
• Anarchisme
• Andersglobalisme of antiglobalisme
• Antimilitarisme
• Arbeidersbeweging
• Burgerrechtenbewegingen
• Dierenrechtenactivisme
• Fair trade
• Feminisme
• Grassroots activisme
• Hacktivisme
• Kraakbeweging
• Mensenrechten
• Milieuactivisme
• Nationalisme
• Pacifisme
• Studentenbeweging
• Vakbondsactivisme (bijvoorbeeld staking)
• Vredesbeweging

Voorbeelden van actiecomités

• Actiecomité Ereschuld Mijnwerkers
• Actiecomité Stop MARTIJN
• Actie Kommitee Kritische Universiteit
• Actiecomité voor Vrijheid en Orde

Vormen van activisme

Enkele vormen van actie, of actiemiddelen:

• Aanplakactie of plakken
• Adbusting
• Demonstratie
• Bezetting, zoals van het Maagdenhuis
• Blokkade
• Burgerlijke ongehoorzaamheid
• Clownen
• Directe actie
• Folderen
• Handtekeningenactie, zoals een petitie of petitionnement
• Hongerstaking
• Inzamelingsactie
• Kalken
• Lawaaidemo
• Ludieke actie
• Manifestatie
• Scanderen van leuzen, bijvoorbeeld tijdens een demonstratie
• Sit-downactie
• Spamming
• Staking
• Stiptheidsactie
• Tentenkamp
• Taartgooien
• Vrije media, bijvoorbeeld vrije radio-uitzendingen

Vlaamse Beweging

In Vlaanderen heeft politiek activisme de betekenis gekregen van militantisme, waaronder het activisme uit de periode der Eerste Wereldoorlog, dat probeerde meer rechten voor Vlaanderen te krijgen door samen te werken met de bezetters, en het taalactivisme, dat naast politiek activisme ook een taal- en cultuurstrijd omvat.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties