Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Sacrament
Een sacrament werd door Augustinus gedefinieerd als „een uiterlijk teken van innerlijke genade, ingesteld door Christus voor onze heiliging”.[1] Deze definitie werd opgenomen in de Tridentijnse catechismus.
Het woord sacrament is ontleend aan het Latijnse woord sacramentum. In de oorspronkelijke betekenis was dit een ’dienstneming in het leger’ of ’soldateneed’. In het vroegchristelijke taalgebruik had het woord geen vaste definitie. Vanaf de tweede eeuw ging men het woord gebruiken voor rituelen waarmee de aanwezigheid van Christus werd gevierd, zoals het breken en uitdelen van het brood.[2]
Rooms-katholieke zienswijze
De sacramenten vormen de kern van de rooms-katholieke eredienst.[3] Men wijst erop dat het aantal van zeven sacramenten weliswaar pas in de 12e eeuw behandeld werd, maar dat de kerkvaders reeds over elk van deze sacramenten schreven, hoewel nog niet systematisch. Men gaat ervan uit dat de vroege Kerk reeds zeven sacramenten kende, aangezien ook de gemeenschappen die reeds lang van de Rooms-Katholieke Kerk afgescheiden zijn, zoals de Grieks-Orthodoxe Kerk (11e eeuw) en de monofysitische gemeenschappen (5e eeuw) hetzelfde aantal sacramenten erkennen, en het onwaarschijnlijk is dat deze gemeenschappen dit na de afscheiding van Rome hebben overgenomen.[3]
Tegen de dertiende eeuw[4] werden in de Rooms-Katholieke Kerk zeven sacramenten erkend, met name: het doopsel, de eucharistie met de heilige Communie, het vormsel (de bevestiging van de doopbeloften), de boete (biecht) (het sacrament van de verzoening), de ziekenzalving (het heilig oliesel), het priesterschap en het huwelijk. Aan de clerus werd de unieke positie toegekend om de sacramenten toe te dienen.[4] In het Nederlands wordt ook het woord genademiddel gebruikt.[5]
De zeven sacramenten werden op het Concilie van Trente (1545–1563) vastgelegd[6] in de Tridentijnse Catechismus.
Naast de rooms-katholieke en oudkatholieke kerk gaan ook de oosters orthodoxe kerken uit van zeven sacramenten. Het doopsel, het vormsel en de eucharistie worden gerekend tot de sacramenten van de christelijke initiatie. De ziekenzalving en de biecht tot de sacramenten van genezing. Het huwelijk en de kerkelijke wijdingen zijn sacramenten ten dienste van de geloofsgemeenschap.[7]
De eucharistie wordt gezien als het belangrijkste sacrament.[8]
Hoewel deze traditionele telling van zeven sacramenten bekend is, legt men in de katholieke kerk ook uit dat Jezus Christus het ene oorspronkelijke sacrament is, in die zin dat hij in de volle betekenis de drager is van de genade van de onzichtbare God.[9] En aangezien de Kerk het lichaam van Christus is, is de Kerk het grondsacrament van Christus.[9]
Reformatie
Tijdens de reformatie bleven vele protestanten de definitie van Augustinus volgen. Zo werd de volgende definitie opgenomen in de calvinistische Heidelbergse Catechismus:
- Vraag 66: Wat zijn Sacramenten?
- De Sacramenten zijn heilige zichtbare waartekenen en zegelen, van God ingezet, opdat Hij ons door het gebruik daarvan de belofte des Evangelies des te beter te verstaan geve en verzegele; namelijk, dat Hij ons vanwege het enige slachtoffer van Christus, aan het kruis volbracht, vergeving der zonden en het eeuwige leven uit genade schenkt.[10]
Velen in het protestantisme vonden dat enkel de doop en het avondmaal als sacrament een bijbelse ondersteuning hebben in het Nieuwe Testament.
- Vraag 68: Hoeveel Sacramenten heeft CHRISTUS in het nieuwe Verbond of Testament ingezet?
- Twee, namelijk den Heiligen Doop en het Heilige Avondmaal.[10]
Het vormsel of de ziekenzalving worden in de lutherse kerk niet als sacramenten gezien omdat ze geen bevel of gebod van God zijn. Toch kunnen ze in de lutherse kerk gebruikt worden, ook al zijn het geen sacramenten.
In de Anglicaanse Kerk zijn sacramenten „niet slechts tekenen van de belijdenis van christelijke mannen, maar veeleer zekere getuigen en werkzame tekenen van genade en Gods goede wil tegenover ons waardoor hij onzichtbaar in ons werkt, en niet slechts ons geloof in Hem opwekt, maar ook sterkt en bevestigt.”[11] Dit leunt dicht aan bij de rooms-katholieke zienswijze.
De Zwitserse hervormer Zwingli daarentegen vond dat sacramenten slechts symbolische gedenktekens van Christus en uitdrukkingen van de christelijke belijdenis zijn. Sacramenten waren een onderpand of eed, maar geen geheim of mysterie.[12]
Een beweging die in de noordelijke Nederlanden veel aanhang had, kreeg (als scheldwoord) de naam „sacramentariërs” toebedeeld omdat ze niet in de sacramentele waarde van de doop en het avondmaal geloofden.
Ook de machtssituatie dat enkel de geestelijkheid de sacramenten mochten toedienen, werd in de reformatie onder andere door Luther verworpen: in zijn traktaat Over de vrijheid van een christenmens[13] verdedigt hij een ’priesterschap van alle gelovigen’.
Vanuit protestantse hoek worden de joodse besnijdenis en het Pesach of Pascha soms ’de Sacramenten [of proto-sacramenten] van het Oude Testament’ genoemd, die vervangen zijn door de ’de Sacramenten van het Nieuwe Testament’: de doop en het Avondmaal.[14]
In de nieuwapostolische kerk bestaat naast de doop en het avondmaal het sacrament van verzegeling.
Zie ook
- Zie de artikelen over doopsel / doop, eucharistie / avondmaal, vormsel, biecht, ziekenzalving, priesterschap en kerkelijk huwelijk.
Weblinks
- Sacrament volgens de omroep van de Rooms-Katholieke Kerk (RKK)
(en) Sacraments, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: 
)
(en) Sacrament, in: Encyclopædia Britannica, 2024. (vertaal via: )
- (en) The Seven Sacraments of the Church (vertaal via: ), in: Catechism of the Catholic Church, website http://www.vatican.va/
Verwijzingen
- º Augustinus, De Catechizandis rudibus
- º E. G. Hoekstra, Het christendom, serie Wegwijs, uitgeverij Kok, Kampen, 2003 ISBN 90 425 0567 6 p. 164
- ↑ 3,0 3,1 Das Fischer Lexikon, Christliche Religion, p. 273
- ↑ 4,0 4,1 God’s Outlaw: The Story of William Tyndale, Grenville Film Productions, Ltd., Worcester, study guide.pdf op de dvd.
- º T. Pluim (1922), Wetenswaardig allerlei (etymologiebank.nl]
- º M. Philippa e.a., Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (2003-2009), (etymologiebank.nl)
- º E. G. Hoekstra, Het christendom, serie Wegwijs, uitgeverij Kok, Kampen, 2003 ISBN 90 425 0567 6 p. 165
- º De bisschoppen van België, Geloofsboek, Lannoo, Tielt, 1987, ISBN 90 209 1385 9 p. 100
- ↑ 9,0 9,1 De bisschoppen van België, Geloofsboek, Lannoo, Tielt, 1987, ISBN 90 209 1385 9 p. 98
- ↑ 10,0 10,1 De Heidelbergse Catechismus, hoofdstuk 3: ’Van de Sacramenten’: zondag 25
- º Vergelijk: Book of Common Prayer, artikel XXVII
- º Doopsgezinde Bijdragen, nieuwe reeks 19, p. 62., (google books).
- º (de) (oorspronkelijke titel): Dr. Martin Luther, Von der Freyheith eines Christenmenschen
- º Over sacramenten gesproken (holyhome.nl)
