Sándor Kőrösi Csoma

Sándor Kőrösi Csoma, of verlatijnst tot Alexander Csoma de Kőrös, zoals hij zijn Engelstalige briefwisseling ondertekende, (Kőrös (Transsylvanië), 1784 – Darjeeling, 11 april 1842) was een Hongaars tibetoloog.

Leven

Sándor Csoma bracht zijn jeugd door in zijn geboortedorp Kőrös in Zevenburgen (Transsylvanië), de Hongaarstalige grensstreek die nu tot Roemenië behoort, maar toen een deel was van Hongarije. Reeds op jonge leeftijd was hij nieuwsgierig naar de oorsprong van het Hongaarse volk. Zijn ouders behoorden niet tot de rijksten, maar aangezien hij op het college opviel door zijn talenkennis, verkreeg hij een Engelse studiebeurs. Oorspronkelijk dacht hij aan een kerkelijke loopbaan, en volgde van 1812 tot 1815 theologie en filologie te Nagyenyed. Van 1816 tot 1818 studeerde hij aan de Universiteit van Göttingen oriëntaalse talen onder Johann Gottfried Eichhorn. Hij kwam er oon in contact met Johann Friedrich Blumenbach, die de theorie verdedigde dat de Hongaren (Magyaren) afstammen van de Oejgoeren. Deze voorstelling intrigeerde Csoma, en hij besloot om deze Aziatische volkeren zelf te gaan bezoeken.

Op 24 november 1819, op 35-jarige leeftijd, vertrok hij op reis naar Azië om er naar de roots van het Hongaarse volk te gaan zoeken.

De reis bracht hem door Egypte, Bagdad en Afghanistan, terwijl hij onderweg vaak zijn geplande reisweg moest aanpassen wegens uitbrekende oorlogen en epidemieën. In 1822 bereikte hij India en Kasjmir. Op 9 juni 1822 kwam hij voor het eerst in contact met Tibetanen in Leh, de hoofdstad van Ladakh. Hij ontmoette William Moorcroft, een ontdekkingsreiziger van de Britse Oost-Indische Compagnie, en vertelde hem over het doel van zijn reis. Moorcroft spoorde hem aan om Tibetaans te leren en bezorgde hem het boek Alphabetum Tibetanum, geschreven door de Italiaanse jezuïet Antonio Agostino Georgi.

Tezelfdertijd werd Csoma ook voorgesteld aan een plaatselijk geleerde, die Perzisch en Tibetaans sprak. Aangezien Csoma Perzisch kende, zou hij via het Perzisch zijn eerste Tibetaans leren.

In mei 1823 begon hij aan een meer dan tien jaar durend verblijf tussen de lama’s van Zanskar. In deze periode schreef hij een Tibetaans woordenboek en een grammaticaboek van de Tibetaanse taal.

Zijn activiteiten trokken de aandacht van de Asiatic Society of Bengal, die hem een uitnodigden naar Calcutta en hem alle steun gaven, zodat zijn woordenboek en grammatica in 1835 konden worden gedrukt.

In Calcutta kreeg hij bezoek van de kunstschilder Ágost Schöfft, die het enige authentieke schilderij can hem schilderde. Schöfft beschreef Csoma als iemand die in afzondering leefde, bijna als een kluizenaar, omringd door zijn Tibetaanse boeken. Alleen het onderwerp „Hongarije” kon enige tijd zijn aandacht afleiden van zijn boeken.

Zelfs de 11e dalai lama hoorde over Csoma’s activiteiten en nodigde hem persoonlijk uit om naar Lhasa te konen.

In 1842 vertrok Csoma vanuit Calcutta naar Darjeeling. Hij was van plan naar Lhasa te reizen en op zoek te gaan naar het volk van de Joegaren (d.w.z., de Oejgoeren), van wie hij geloofde dat zij de voorouders van de Hongaren waren. Kort na zijn aankomst in Darjeeling liep hij echter malaria op, en overleed hieraan op 11 april 1842. Zijn graf bevindt zich nog te Darjeeling.

Erkenningen

• Sándor Csoma werd in 1933 in Japan tot een boddhisatva verklaard, met als reden dat hij het hart van het Westen ooende voor de leer van de Boeddha.
• In 1984, bij de tweehonderjarige herdenking van zijn geboortedag, gaf de Hongaarse regering een postzegel uit waarop hij en zijn reis stonden afgebeeld.

Werken

• A grammar of the Tibetan language, Calkutta 1834.
• Essay towards a dictionary Tibetan and English, Calkutta 1834. (Het eerste Tibetaanse woordenboek in wetenschappelijke stijl)
• Analysis of the Kandjur, Calcutta, 1835 (over basisleerstellingen in de Tibetaans-boeddhistische Kandjoer)