Hans Hagenbeek

Hans Hagenbeek
Bestand:Hans Hagenbeek 2015.jpg
Persoonsinformatie
Nationaliteit	Nederlandse
Geboortedatum	11 april 1942
Geboorteplaats	Nijmegen
Werken
Belangrijke projecten	Zuiderkerkhof, Nieuwmarktbuurt
Informatie over RKD-profiel bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Hendrikus Leonardus (Hans) Hagenbeek (Nijmegen, 11 april 1942) is een Nederlands architect.

Biografie

Hans Hagenbeek groeide op in Hilversum waar hij de middelbare school doorliep. In 1965 deed hij met goed gevolg eindexamen Bouwkunde aan de HTS in Amsterdam-Zuid. Aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam studeerde hij in 1977 af als architect. Sinds 1978 is hij ingeschreven in het architectenregister en lid van de B.N.A.

Hagenbeek was docent aan de HTS te Amsterdam, lid van studiecommissie van de Academie van Bouwkunst te Rotterdam en wetenschappelijk medewerker van het Kunsthistorisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam.

Hij trad in de voetsporen van zijn grootvader en oom die beiden architect waren. Hoewel hij helemaal niet kerkelijk was, had hij als adolescent een fascinatie voor kerken, kerkinterieurs en –orgels. Als hobby bouwde hij op 17-jarige leeftijd een Gotische kathedraal van karton in een denkbeeldige stad Sena. Zijn interesse in kerken is altijd gebleven. Inspiratie voor zijn ontwerpen vond hij in Italië, Frankrijk en de Verenigde Staten. Zijn grote voorbeelden waren de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright en de Nederlander H.P. Berlage. Hans Hagenbeek wordt gerekend tot de post-moderne architecten.

In 1968 kreeg hij van particulieren in Gasteren zijn eerste project, de verbouwing van een atelierwoning. Tot en met 1973 kreeg hij uitsluitend opdrachten van particulieren voor de bouw en verbouw van villa’s, herenhuizen en vakantiewoningen. Vanaf 1974 betroffen de projecten stedenbouwkundige ontwerpen voor woonwijken, stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening en utiliteitsbouw (winkelcentra, parkeergarages, kantoren en bedrijfsruimten) in opdracht van gemeenten, woningbouwverenigingen en bouwondernemingen. Maar hij bleef ook actief in de renovatie van particuliere woningen.

Zijn laatste uitgevoerde project dateert van 2012 en betrof een woonwijk in Bovenkerk Zuid (tegen Amstelveen). Zijn Magnum Opus is echter de Nieuwmarktbuurt in Amsterdam waar hij tussen 1974 en 1984 het Zuiderkerkhof, de Zuiderkerk, de Sint Anthoniebreestraat en omgeving een transformatie deed ondergaan.

Visie

Hagenbeek heeft als uitgangspunt bij woningbouw gekozen voor huizen met een persoonlijke uitstraling, woningen die wat meer allure hebben. Door het spel van kleuren, materiaalgebruik en opvallende details hebben de ontwerpen van Hagenbeek een eigen handschrift. Hij put daarbij uit de historie van de architectuur.

Voor Hagenbeek zijn in stedenbouwkundige projecten de oriëntatiemogelijkheden, de ritmiek en variatie belangrijk. Met rust- en accentpunten: van pleinen en hofjes tot lanen en straatjes, van markante gebouwen op strategische plekken tot verbindende elementen met bijvoorbeeld vrijstaande en geschakelde woningen. Accentuering, repetitie en herkenning vormen daarmee het karakter van een bouwplan voor een nieuwe woonwijk. Karakteristiek zijn bijvoorbeeld zijn ‘amfitheatervormige’ pleinen en de sierbestrating als accent (met het Piazza del Campo in Siena als voorbeeld) en zijn gebruik van waterpartijen.

De kern van zijn werk ligt in het ‘reageren op de omgeving’. Dat kan ook de bouwplaats zelf betreffen: het achterliggende verhaal, de actuele omstandigheden, de geschiedenis van de plek of van hetgeen er gestaan heeft. Hagenbeek verdiepte zich tot in detail in de omgeving en situatie. Hij werkte altijd vanuit de inspiratie die hij vond in de kwaliteit van omgeving en plek. Bijvoorbeeld door zich er aan te conformeren (niet verstoren) of door zich er tegen af te zetten (te verbeteren), door er mee te contrasteren (te respecteren) of door er op te parodiëren (te relativeren). Gebouwen met karakter reageren op hun omgeving, met opvallende eigenzinnigheid, maar zijn ook daarmee verweven.

Werken

De belangrijkste reeks projecten van Hagenbeek betreffen de Nieuwmarkt en omgeving. Na de kaalslag voor de aanleg van de Amsterdamse metrolijn door de Nieuwmarktbuurt (1970-1975) moest de buurt opnieuw opgebouwd worden. Hagenbeek die zelf in de Zandstraat woonde, in het hartje van de Nieuwmarktbuurt, kreeg in 1974 van de Gemeente Amsterdam opdracht voor het ontwerp van Wijkcentrum d'Oude Stadt in de Jonkerstraat. Daarna volgenden achtereenvolgens: de inrichting van het Zuiderkerkhofplein, de inbouw in de Zuiderkerk van een voorlichtingscentrum van de Gemeente Amsterdam, Stedenbouwkundigplan voor het Zuiderkerkhof, ontwerpen voor woningen op de hoek van St. Antoniesbreestraat / Snoekjesgracht, 31 sociale woningen en 5 winkels (in maatschap CAV) Zuiderkerkhof / Sint AnthonieBreestraat en het Watervalproject.

Andere grote projecten waren het Sint Elisabeth Verzorgingshuis in Amersfoort (1986-1993), 139 woningen, een woontoren en een winkelcentrum in Almere-Muziekwijk (1988-1991), Stedenbouwkundig- en bouwplan woonwijk Seinhorst: 200 woningen voor de markt- en gesubsidieerde sector, gestapeld en eengezinsbouw. In Hilversum (1993); 144 villa’s, 2-1 kap woningen Den Haag, Wateringse Veld, Oosteinde, Parklaan (1996), 4 woontorens, Vlietappartementen Sijtwende Voorburg (1999-2005), Fietsbrug over de Vliet (2000-2007).

Hagenbeek werd ook verschillende malen uitgenodigd om mee te doen in ‘wedstrijden’ voor het beste ontwerp. Het lukte niet altijd om nummer 1 te worden. Niettemin waren het ontwerpen van belang. In Amsterdam betrof het onder meer Stedenbouwkundig- en bouwplan 'Oosterdok' (136 luxe appartementen, 5400 m² publieksfuncties, parkeergarage voor 450 auto's, hotel en museum, elk 10.000 m²) in 1988 en de Meervoudige opdracht 'GEB-terrein' in 1985 (thans 'Byzantium') aan het Vondelpark (75 luxe appartementen, 2500 m² kantoorunits, 2500 m² publieksfunctie, parkeergarage voor 600 auto's). Bij het laatstgenoemde project was Rem Koolhaas de winnaar.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)