Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bornholm (eiland)
| Eiland van Denemarken | |
Locatie
| |
| Land | Denemarken |
| Locatie | Oostzee |
| Coördinaten | 55°008′N 14°055′E |
Algemeen
| |
| Oppervlakte | 588,5 km² |
| Inwoners | 41.802[1] (72,3/km²) |
| Hoofdplaats | Rønne |
| Hoogste punt | 162 m |
Bornholm (Oudnoors: Borgundarholm)[2]; Bornholms: Borringholm[3]) is een Deens eiland in de Oostzee. Sinds 1 januari 2007 maakt de gemeente Bornholm deel uit van de regio Hovedstaden. Voor die datum vormde het samen met de eilandengroep Ertholmene een provinciaal ingedeelde gemeente. Ertholmene wordt nu direct door het Ministerie van Defensie bestuurd. De grootste stad op het eiland is Rønne, van waaruit er diverse veerverbindingen naar het Deense vasteland (Køge, vlak onder Kopenhagen), Zweden (Ystad), Duitsland en Polen zijn. De belangrijkste bronnen van inkomsten zijn toerisme en landbouw. Bornholm heeft 41.802 inwoners.[1]
De Ouddeense naam is Burgundarholm (of spellingvarianten daarvan), wat "Eiland van de Bourgondiërs" betekende. In de volksmond wordt Bornholm ook wel het zonneschijneiland (Deens: Solskinsøen) genoemd.[4]
Geschiedenis
Bornholm is al sedert de vijfde eeuw bekend, onder de naam Borgundarholm.[5] Vanwege deze naam wordt gesuggereerd dat de Bourgondiërs van dit eiland stammen.[6]
Gedurende de Middeleeuwen werd de heerschappij over het eiland betwist dooor de koning en de kerk. Meer dan 200 jaar, tot 1525, behoorde het kasteel Hammershus toe aan het bisdom, waarna koning Frederik I Bornholm aan Lübeck verpachtte als beloning voor de verdrijving van koning Christiaan II.
In de nasleep van de oorlog met Zweden viel Bornholm in Zweedse handen, toen Denemarken bij de Vrede van Roskilde Skåne verloor. Een groep rebellen wist echter, onder leiding van Jens Pedersen Kofoed en Villum Clausen, in december 1658 Bornholm te bevrijden door de Zweedse bevelhebber Johan Printzensköld in Rønne om het leven te brengen. In het Verdrag van Kopenhagen (27 mei 1660) kwam Bornholm formeel weer bij Denemarken, maar 18 adellijke landgoederen in Skåne werden aan de Zweedse kroon overgedragen.[7]
Enige historische bekendheid geniet het eiland door de Slag bij Bornholm, onderdeel van de Schoonse Oorlog. In deze zeeslag stond een gecombineerde Deens-Nederlandse tegenover een Zweedse vloot.
Op 5 juni 1676 viel de Deense vloot met Nederlandse hulp de veel grotere Zweedse vloot aan en wist de slag te winnen, waarop de Zweden zich terugtrokken. Cornelis Tromp, op dat moment in Deense dienst, kwam drie dagen na de slag aan met extra Nederlandse schepen en zette de achtervolging in. Op 11 juni dwong hij de Zweden bij Öland tot een nieuwe zeeslag.
- Twintigste eeuw
Aan het eind van de negentiende eeuw nam de Bornholmse bevolking nog even snel toe als in de rest van het land, maar omstreeks 1900 stagneerde de groei. Het aantal inwoners bleef sindsdien op een niveau van 40.000 - 45.000 steken, terwijl de bevolking in de rest van Denemarken sinds het eind van de 19e eeuw is verdubbeld.
Opvallende gebeurtenis in de geschiedenis van het eiland is de bevrijding. Nadat nazi-Duitsland had gecapituleerd, weigerde de Duitse commandant Gerhard von Kamptz zich over te geven aan de Sovjets die het eiland bevrijdden. Hij wilde zich alleen overgeven aan het Britse leger, dat de rest van Denemarken voor zijn rekening nam. Toen de verkenningsvliegtuigen van het Sovjet leger overvlogen, gaf de Duitse generaal het bevel het luchtafweergeschut te gebruiken. Deze actie leidde uiteindelijk op 7 en 8 mei 1945 tot een bombardement op Rønne en Nexø. Uiteindelijk moest de commandant zich overgeven. De Russen bleven nog 11 maanden op Bornholm gelegerd alvorens ze vertrokken. Hierdoor valt bevrijdingsdag niet op 5 mei zoals elders in Denemarken, maar op 17 maart, de dag dat Russen afreisden.
Zweden schonk de steden Nexø en Rønne na de Russische bombardementen 300 houten huizen, van het type dat Noorwegen schonk aan de Zeeuwse steden bij de watersnoodramp van 1953. Deze zijn nog altijd in gebruik.[8]
Plaatsnamen
Veel van de Bornholmse plaatsen zijn, in tegenstelling tot de overige Deense parochies, genoemd naar de kerk van die plaats:[9]
- Aakirkeby (Stad bij Aa Kirke), genoemd naar Aa Kirke (Kreken Kerk), de naam van de kerk.[10]
- Pedersker, genoemd naar Peders Kerk
- Klemensker, genoemd naar Klemens' Kerk
- Nyker, genoemd naar de Nieuwe Kerk
- Rutsker, genoemd naar Ruts Kerk
Sommige namen verwijzen naar een beekje in de buurt:
- Muleby, "Mule-stad", gescheiden door een beekje genaamd de Mule.
Bekende personen
 Zie de lijst met opsomming van bekende Bornholmers |
De meest bekende personen van Bornholm zijn:
|
|
|---|
Flora en fauna
Het eiland is deels bedekt door loofbos en deels door naaldbos, daarnaast komen zandduinen voor langs de kust. Op Bornholm komen verschillende reptielen voor, zoals de levendbarende hagedis (Zootoca vivipara) en de hazelworm (Anguis fragilis). Ook amfibieën zoals de gewone pad (Bufo bufo) en de kleine watersalamander (Lisotriton vulgaris) hebben zich gevestigd.
Toerisme
Het toerisme vormt een belangrijk deel van de inkomsten. Dit is onder andere te danken aan de ligging van het eiland, alsook aan de rijke cultuur die het eiland heeft.
- Almindingen, met het Almindingenbos, Rytterknægten (Uitkijktoren) og Ekkodalen ("het Echodal")
- Hammershus, een ruïne van een voorheen belangrijke burcht.
- Kobbeåen, de rivier de Kobbe, met de enige waterval van Denemarken (zie foto).
- Lilleborg ("Kleine Burcht").
- Paradisbakkerne met de Rokkesteen
- Stranden aan de zuidkust: Boderne, Pedersker, Balka en Dueodde
- Rotsformaties tussen Hasle en Hammershus, Jons Kapel, alsook Helligdomsklipperne tussen Gudhjem en Tejn
- De ronde kerken van Østerlars, Olsker, Nylars en Nyker
- Andere unieke middeleeuwse kerken in Allinge-Sandvig, Aakirkeby, Rutsker, Ibsker, Knudsker en belangrijke overblijfselen in Østermarie
- Bornholms Kunstmuseum in Rø
- Rønne Theater in Rønne, trekt jaarlijks 25.000 bezoekers.
Sport
Bornholm kent een rijke variatie aan sporten. Zowel op het land als op het water worden verschillende wedstrijden georganiseerd. Onder andere:
- Danish Open Match Race, een deel van het World Match Racing Tour[11]
- Trolling Masters
Kerkgenootschappen op Bornholm
Het grootste Kerkgenootschap op Bornholm is de Evangelisch-Lutherse. Dit is tevens de Staatskerk of zoals de Denen dat noemen Folkekirken (Volkskerk). Bijna elk dorp heeft wel een kerk. Er zijn grote verschillen in bouwstijl. Er zijn ronde kerken, kerken die deel uitmaken van een verdedigingswerk, kerken die oorspronkelijk als kapel werden gebouwd, enzovoorts. Het christendom werd rond 1150 geïntroduceerd, waarbij het Bisdom het slot Hammershus als bestuurscentrum werd gebruikt. Vandaar dat vele van deze kerken rond 1150 of daarna zijn gebouwd.
| Het artikel Kerkgenootschap op Bornholm behandelt verdere informatie over de verschillende stromingen op Bornholm |
Scheepvaartsgeschiedenis
Bornholm is door de eeuwen heen afhankelijk geweest van de scheepvaart. Tot aan 1856 was men afhankelijk van de handelsvloot uit Rønne. Hierna werd een Stoomschip ingezet tussen Rønne en Kopenhagen via Ystad of Trelleborg. In 1866 wordt Aktieselsskabet Dampskibsselskabet paa Bornholm (later met toevoeging af 1866) opgericht. Tien jaar later wordt in Nexø Østbornholmske Dampskibsselskabet opgericht.
| Voor meer informatie over de scheepvaart op Bornholm zie: 1. Bornholmer scheepvaart; Geschiedenis van de scheepvaart van Bornholm. 2. BornholmerFærgen; De schepen van de rederij uit Rønne sinds 1866. 3. Aktieselsskabet Det østbornholmske Dampskibsselskabet; De schepen van de rederij uit Nexø sinds 1876. |
Trivia
- De Deense avonturenfilm Tempelriddernes Skat ("De schat van de Tempeliers") is gebaseerd op de hypothese dat de Orde van de Tempeliers de Ark van het Verbond in een van de ronde kerken van Bornholm had verborgen.
- Het eiland heeft zijn naam gegeven aan de ziekte van Bornholm, een virusontsteking die met koorts en pijn op de borst gepaard gaat.
- De Denen hebben een liefkozend lied voor het eiland: Bornholm, Bornholm, Bornholm. Wanneer de veerboot in Rønne aanmeert, wordt dit lied over de intercom gespeeld. Deze versie stamt uit de film Far til fire på Bornholm ("Vader van vier op Bornholm").[12]
- Op zondag 5 september 2010 zou de eerste raket met ruimteschip Heat 1X Tycho Brahe gelanceerd worden door een amateurvereniging Copenhagen Suborbitals. Een ventiel dat de vloeibare zuurstof op -180°C door moest laten, raakte defect. Naar verwachting zal in juni 2011 een nieuwe poging worden ondernomen.[13]
- Kristian Zahrtmann schreef het volkslied van Bornholm in het boek over de geschiedenis van Bornholm.[14]
- Het jaar 2010 leverde extreme situaties op doordat sneeuwval en storm alle wegen onbegaanbaar maakten. Vele Bornholmers raakten geïsoleerd en konden dagenlang hun huis niet verlaten. De drie kerstdagen zorgden tevens voor chaos voor honderden reizigers naar Bornholm die op de veerboot of in een sporthal in Rønne de kerst door moesten brengen.[15] Het verkeer heeft 5 dagen stil gelegen. Pas op tweede kerstdag gaf de politie toestemming om weer met de auto de weg op te begeven.[16] Ook de NOS maakte hier een reportage over.[17]
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Bronnen
- Bornholm. Encyclopædia Britannica uit Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007)
- Gemeente pagina Bornholms Regionskommune op brk.dk
- www.skanskdansk.dk
- Externe link
- (da) Website van Bornholm
- (da) Bornholms museum
- Lied Bornholm, Bornholm, Bornholm op Youtube
- Referenties
- ↑ 1,0 1,1 www.statistikbanken.dk 31-12-2010
- º Ook wel Borringholm genoemd, door o.a. M. K. Zahrtmann
- º www.skanskdansk.dk
- º Ieder jaar registreert Bornholm de meeste uren zonneschijn ten opzichte van de rest van Denemarken.
- º (en) Arnold-Baker, Charles 1996 Longcross Press Ltd. The companion of Brittish History p. 205
- º (da) Lademanns Leksikon (C) 1970, Lademanns Forlagsaktieselskab, Deel 3 p.82
- º http://www.bornholmsmuseum.dk/1658/1658_1.htm 1658 – Bornholm befrier sig selv ("Bornholm bevrijdt zichzelf")
- º www.kristeligt-dagblad.dk Rædselsdage på Bornholm. (Verschrikkelijke dagen op Bornholm)
- º Deense parochies worden altijd genoemd naar de naam van de plaats. Bornholm is hierop een uitzondering. De plaatsen zijn hier naar de kerk vernoemd
- º Bornholm Rundt (2010) Bornholms Tidene A/S p. 82
- º World Match Racing Tour
- º Bornholm, Bornholm, Bornholm uit Far til fire på Bornholm!
- º TV2Bornholm
- º
Du Land, der som et Skjold er lagt paa Havets brede Favn, for Danskeriget, tro paa Vagt mod Østen fremst i Stavn, op om din Klippefod skumbrydes Bølgens Mod, mandsdjærv i Trods du hæver højt din Pande. Og bærer end kun sparsom Muld din sejge Klipperyg, du fostrer dog et Mandekuld, som du gav Rede tryg, hvor Lyngen kroges stridt og Kornet duver blidt, mens Høstens,Vejr gaar over dine Strande. Stejl dansk du, staar fra Hedenold, stormbidt af Hav og Vind, og fangen under Fremmedvold dit frie danske Sind Voldsnæven slog paa Dør, saa stedse, nu som før, du fremmerst staar i Stavn for Danmarks Lande. M.K.Zahrtmann. »Borringholmerens Historlebog« 1934.
- º Jul på færgen (kerstmis op de veerboot)
- º Politie: Alleen noodzakelijk verkeer toegestaan
- º Anderhalve meter sneeuw op Deens eiland, nos.nl
| Plaatsen op en nabij Bornholm |
|---|
|
Steden: Aakirkeby · Allinge-Sandvig · Hasle · Nexø · Rønne |
| Parochies in de proosdij Bornholm (evangelisch-luthers) |
|---|
|
Aaker · Allinge-Sandvig · Bodilsker · Christiansø · Gudhjem · Hasle · Ibsker · Klemensker · Knudsker · Nexø · Nyker · Nylarsker · Olsker · Østerlarsker · Østermarie · Pedersker · Poulsker · Rø · Rønne · Rutsker · Svaneke · Vestermarie |
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Bornholm op Wikimedia Commons.
