Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Stroomcrisis in België in 2014-2015
| Huidige elektriciteitsproductie Belgische kerncentrales (op 16/02/15) | ||
| Unit | Productie | |
|---|---|---|
| Doel 1 | Icoontje centrale: wit 0 (van 433 MW) - Gestopt | |
| Doel 2 | Icoontje centrale: groen 433 MW | |
| Doel 3 | Icoontje centrale: lichtblauw Geen splijtstof aanwezig | |
| Doel 4 | Icoontje centrale: groen 1039 MW | |
| Tihange 1 | Icoontje centrale: groen 962 MW | |
| Tihange 2 | Icoontje centrale: lichtblauw Geen splijtstof aanwezig | |
| Tihange 3 | Icoontje centrale: groen 1046 MW | |
De stroomcrisis in België is een situatie waarbij er tekort dreigt aan electriciteit. De situatie vloeit mede voort uit de wet op de kernuitstap uit 2003, op grond waarvan Belgische kerncentrales tussen 2015 en 2025 zullen sluiten en geen nieuwe kerncentrales mogen worden gebouwd.[1] Andere oorzaken zijn de sluiting van verouderde kolencentrales, de sluiting om economische redenen van gascentrales en de wisselvallige aard van windenergie[2] en zonne-energie[3]. Afkoppeling van het stroomnet is een maatregel waarmee de Belgische Federale Overheid een mogelijk stroomtekort in de winter van 2014 wil opvangen. Netbeheerder Elia stelde hiervoor een afschakelplan op. De gemeenten in dit plan kunnen bij stroomtekort van het net afgeschakeld worden.
Verloop
Kerncentrales
Na 2003 was het de bedoeling om van kernenergie over te schakelen op vormen van alternatieve energieproductie. In 2003 heeft de paarse regering Verhofstadt II de liberalisering van de energiemarkt bevolen. Deze beslissing maakte komaf met de meerjarenplanning voor de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales. Door de liberalisering van de energiemarkt zouden de prijsschommelingen op de markt de bouw van nieuwe energiecentrales bepalen en niet de overheid.
Op 23 oktober 2009 sloten de ministers Herman Van Rompuy en Paul Magnette een akkoord met Gérard Mestrallet, CEO van GDF Suez: de drie oudste kerncentrales (Doel 1, Doel 2 en Tihange 1) mochten blijven werken tot 2025 in ruil voor een jaarlijks bedrag tussen de 215 en 250 miljoen euro. De volgende regering met staatssecretaris Melchior Wathelet draaide dit terug en verplichtte Doel 1 & 2 tot sluiting in 2015.[4] De daarop volgende Regering-Michel met minister Marie-Christine Marghem draaide dat terug: Doel 1 & 2 mogen tot 2025 blijven werken, maar de wet raakte niet gepubliceerd.[5] Electrabel betwist het jaarlijks bedrag.[6]
Een voorstel van de partij N-VA voor een nieuwe kerncentrale die werkt op thorium werd door de andere partijen afgewezen[7], maar door bedrijven gesteund.[8]
In 2014 kreeg België meer en meer problemen met zijn kerncentrales Doel 3, Doel 4 en Tihange 2. De kernreactorvaten van Doel 3 en Tihange 2 vertonen scheurtjes, waardoor ze stilgelegd zijn tot 1 april 2015.[9][10] In februari van 2015 werd bekend, dat beide reactorvaten meer en grotere scheurtjes vertonen dan eerst gedacht.[11]Het smeeroliecircuit van de stoomturbine van Doel 4 werd gesaboteerd zodat ze tot 21 december 2014 uit dienst ging[12] en op 19 december hersteld was.[13] In Tihange 3 vloog een transformator in brand.[14]Op 25 december 2014 is Tihange 3 stilgelegd voor onderhoud[15] en dit tot 2 januari 2015[16] om zo het onderhoud in de lente uit te stellen van maart naar mei. Doel 1 is op 15 februari 2015 stilgelegd en de splijtstof is op.[17] Electrabel heeft een optie genomen op nieuwe splijtstof voor heropstart in december 2015, maar enkel als de regering een kader schept waarin investering van 600 miljoen euro zich kan terugverdienen.[18] Doel 3 en Tihange 2 blijven tot september uit dienst.[19] De scheurtjes blijken bij nieuwe metingen nog meer en groter, maar dat kan aan de meetmethode liggen.[20] Electrabel investeert in opwarming van koelwater tot 40°C zodat bij noodkoeling met koud water de scheurtjes niet tot breuk zouden leiden.[21]
Volgens het Federaal Planbureau moet België van 2015 tot 2030 31 miljard euro investeren in nieuwe elektriciteitscentrales, hoogspanningslijnen naar de buurlanden en energieopslagtechniek.[22] Prof. Jan Albrecht van Universiteit Gent en Itinera Institute schreef, dat 21 tot 40 miljard euro nodig is om de Belgische stroomvoorziening te verzekeren.[23]
Kolencentrales
Electrabel sloot kolencentrales:
- Mol in 260 MW, 2009[24][25]
- Kallo 500 MW, 2011[26]
- Les Awirs 390 MW, 2012[27][28]
- Ruien 830 MW, 2012[29][30]
E.ON kreeg geen milieuvergunning voor een nieuwe kolencentrale in de Antwerpse haven.[31]
Biomassa
Electrabel bouwde de centrale Rodenhuize van 180 MW om van kolen naar uit Canada ingevoerde houtpellets, gesubsidieerd door 100 miljoen euro/jaar groene stroomcertificaten.[32] Toen de certificaten na kritiek van de CREG[33] dreigden weg te vallen,[34] legde Electrabel de centrale in maart 2014 stil, om ze in september 2014 opnieuw op te starten toen de certificaten opnieuw toegekend werden.[35] E.ON heeft de plannen opgeborgen om de laatste kolencentrale in België te Langerlo om te bouwen van kolen naar houtpellets[36] en stelt de centrale te koop.[37] Door de onrust is de centrale stilgelegd door een staking.[38] E.ON heeft in België 169 miljoen euro verlies geboekt.[39] Belgian Eco Energy wil tegen 2017 met subsidies een nieuwe centrale van 200 MW op biomassa bouwen in de Gentse haven.[40]
Gascentrales
Er bestonden zeven plannen om nieuwe STEG-gascentrales te bouwen:
- ENI in Manage, Seneffe 450 MW[41]
- EDF Luminus in Navagne, Visé 920 MW[42]
- Essent in Genk 400 MW [43]
- Eneco in Beringen 1000 MW[44]
- Dils Energie in Dilsen-Stokkem 920 MW[45]
- EDF Luminus NEST te Evergem 910 MW[46]
- Electrabel in Amercoeur-2 420 MW[47]
De bedrijven stelden de werken uit voor onbepaalde duur. ELIA heeft een offertevraag uitgeschreven om centrales met subsidie te bouwen. Dils Energie en Essent zijn gegund om in 2015 te bouwen om in 2017 elektriciteit te leveren. De CREG maakte bezwaar en vond gasturbines in open cyclus (OCGT) geschikter dan STEG: hun rendement ligt lager, maar ze kosten minder en zijn vlotter aan en uit te schakelen.[48]
Tegelijk werden net als in het buitenland STEG centrales stilgelegd om economische redenen, te lage elektriciteitsprijs in verhouding tot de prijs van aardgas:
- T-Power Tessenderlo 425 MW[49]
- EDF Luminus Seraing 400 MW[50]
- Electrabel BASF Zandvliet 395 MW[51]
- Electrabel Drogenbos 538 MW[52]
- E.ON Vilvoorde 385 MW[53]
In totaal wordt voor 1700 MW aan centrales gesloten.[54] Om rendabel te zijn zou een elektriciteitscentrale 0,06 €/kWh moeten ontvangen, terwijl dat nu 0,04 €/kWh is.[55] Electrabel heeft de gascentrale van Herdersbrug omgevormd tot piekeenheid, die dus minder werkt.[56] ELIA heeft een offertevraag uitgeschreven om enkele van die centrales tegen subsidie stand-by te houden om binnen de 15 min op te starten als nodig. Voor de winter 2014/2015 werden Seraing en Vilvoorde gegund. Bij een tweede offertevraag haalde Electrabel heel het contract binnen. EDF-Luminus vecht de gunning aan voor de rechtbank.[57] De minister van energie heeft de tertiaire reserve dan verdeeld tussen Electrabel en EDF-Luminus.[58]
Essent wil haar om economische reden stilgelegde Nederlandse STEG centrale Claus-C te Maasbracht van 1900 MW op 3 km van de Belgische grens met Belgische subsidie aan het Belgische net koppelen.[59] DELTA en EDF willen hun stilgelegde Sloecentrale van 2 x 435 MW te Vlissingen met Belgische subsidie aan het Belgische net koppelen.[60]
Import uit de buurlanden
ELIA baat een verbinding uit van 1850 MW met Frankrijk[61] en 946 MW met Nederland.[62] Er heeft brand gewoed in de dwarsregeltransformator van Monceau-sur-Sambre op de hoogspanningsleiding tussen Monceau in België en Chooz in Frankrijk.[63] De capaciteit is niet altijd beschikbaar, zoals bleek bij onderhoudswerken aan de dwarsregeltransformator van Zandvliet op de verbinding tussen België en Nederland.[64]
Elia bouwt ook een verbinding "CREOS" met een dwarsregeltransformator naar Luxemburg van 1000 MW tegen 2020.[65] Elia voert plannen uit om HVDC transmissielijnen op 400 kV aan te leggen:[66] naar het Verenigd Koninkrijk "Nemo Link" tussen Zeebrugge en Richborough tegen 2018[67] en naar Duitsland "ALEGrO, Aachen Liège Electric Grid Overlay" 950 MW tussen Luik en Aken tegen 2019.[68] België betaalt jaarlijks 1,8 miljard euro voor elektriciteit uit het buitenland.[69][70] Import kan economisch zinvol zijn.[71] Volgens de Nationale Bank van België ligt de elektriciteitsprijs in België 25% lager dan in de buurlanden.[72] In vergelijking met het jaar ervoor heeft België dubbel zoveel elektriciteit ingevoerd uit de buurlanden.[73]
Energieopslagtechniek
Een deel van het probleem komt ook voort van de wisselvalligheid van windenergie[74] en zonne-energie.[75] Als het hard waait en de zon schijnt, wekken die 3500 MW meer elektriciteit op dan bij donker en windstil weer. Nu wordt het elektriciteitsnet alleen gebufferd door de pompcentrale van Coo-Trois-Ponts van Electrabel van 1100 MW[76] en de kleinere van La Plate-Taille van Lampiris van 144 MW.[77]
Er bestaan plannen om in de Noordzee twee energie-atollen te bouwen: een op de Wenduinebank en een voor de kust van Zeebrugge.[78] Die moeten overschotten van elektriciteit van off-shore windenergie opslaan door zeewater uit een 40 m diep valmeer met een ringvormige dijk naar zee te pompen. Bij schaarste aan elektriciteit stroomt water uit de zee langs een turbine-generator terug in het valmeer. Dit is dus een toepassing van het Plan Lievense.
Afschakelplan
Het afschakelplan is een samenwerkingsverband tussen transmissienetbeheerder Elia, energiewaakhond CREG en de federale regering om een mogelijke schaarste in strenge winterperiodes te vermijden.[79] We spreken van een energieschaarste als de opgewekte energie de vraag naar energie niet kan volgen.
Het afschakelplan bestaat uit zes schijven van elk 500 MW. Bij afschakeling worden één of meerdere van deze schijven effectief uitgeschakeld. Deze zes schijven zijn verspreid over het gehele Belgische grondgebied. Bij schaarste zal een eerste schijf worden uitgeschakeld. Indien dit onvoldoende blijkt te zijn, zal een tweede schijf worden afgeschakeld enz. Men start altijd bij schijf 6 en gaat zo aflopend verder naar schijf 5, schijf 4, enz. De maximum duur van een afschakeling bedraagt 2 tot 3 uur. Stel dat er op een later tijdstip diezelfde dag opnieuw moet afgeschakeld worden, maakt men gebruik van een beurtensysteem. Op die manier wordt vermeden dat niet telkens dezelfde gebieden zonder stroom komen te zitten. De Haven van Gent vroeg tevergeefs om een uitzondering.[80] Het afschakelplan wordt ook voor de winter 2015-2016 van kracht, maar de strategische reserve wordt nog uitgebreid tot 3500 MW.[81] Als de winter 2014-2015 even koud geweest was als die van 2010-2011, dan was het afschakelplan 25 dagen in werking getreden.[82] Volgens ELIA is door de zachte winter het afschakelplan nooit nabij toepassing gekomen.[83] Groen beschuldigt Electrabel ervan, de schaarste te veroorzaken.[84]
Lijst van hoofdgemeenten en straatnamen in het afschakelplan
Per provincie bestaat een lijst met welke gemeentes en straten opgenomen zijn in het afschakelplan.[85] Deze lijst is louter indicatief en biedt geen 100% zekerheid om op voorhand te kunnen zeggen waar wel en geen stroom zal zijn. Alles hangt af van hoe netten geschakeld zijn en of een cabine al dan niet in dienst blijft op het ogenblik van de stroomschaarste. Het gaat dus over een momentopname. Een netinfrastructuur is immers onderhevig aan voortdurende wijzigingen.
Netwerkproblemen
Hoewel de afschakeling van tijdelijke aard zal zijn en meestal in landelijke gebieden, zullen er toch nadelige gevolgen zijn. Alles wat computergestuurd is of aangedreven wordt door middel van elektriciteit, zal onbruikbaar worden.
Communicatie
Communicatie via mail of vaste telefonie is niet mogelijk. Na 2 à 4 uur kan je ook geen beroep meer doen op mobiele netwerken. Gsm-verkeer wordt bijgevolg ook problematisch.
Verkeer
Het verkeer wordt gevaarlijk. Signalisatieborden en verkeerslichten vallen uit. Slagbomen aan de overwegen blijven gesloten. Het treinverkeer zal grote hinder ondervinden door stilgevallen treinen en problemen met wissels en overwegen.[86] Bovendien zal tanken niet meer mogelijk zijn.
Bedrijven
Er is angst dat de bedrijfscontinuïteit in het gedrang zal komen. Een stroompanne zorgt dat machines stil liggen en communicatiekanalen niet meer gebruikt kunnen worden. Bevoorradingszekerheid en competitieve prijzen zijn elementair voor een bedrijf. Naar de internationale investeerders toe, is dat geen positieve reclame. Daarnaast is de kans op economische schade reëel. Het Federaal Planbureau berekende dat een stroomonderbreking een bedrijf minstens 120 miljoen euro zal kosten. Niet alleen de secundaire sector zal schade leiden. Het Federaal Planbureau berekende, dat één uur stroomuitval de primaire sector 2,2 miljoen euro kost. De Algemene Directie Crisiscentrum van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken waarschuwt voor massale veesterfte binnen enkele minuten of uren. (VANHERLE, M., 2014)
Banken
Een tijdelijke black-out heeft gevolgen voor het betalingsverkeer. Geld afhalen in afgeschakelde zones wordt onmogelijk. Bankautomaten zullen niet meer functioneren. Elektronisch betaalverkeer is uitgesloten. Verder vreest de Nationale Bank van België (NBB) dat het geld niet meer zal circuleren. (VANHERLE, M., 2014)
Winkels
De federatie van distributiebedrijven Comeos ziet vooral problemen voor winkels en supermarkten. Koelinstallaties vallen uit, elektronisch betalen kan niet, kassa-systemen werken niet meer en de verlichting valt uit. (VANHERLE, M., 2014)
Water
Computergestuurde waterzuiveringssystemen zullen mogelijk uitvallen. Er heerst eveneens overstromingsgevaar omdat waterbeheersingsinfrastructuur geen dienst meer kan doen. Sluizen bijvoorbeeld, zijn belangrijk bij het beheersen van het waterpeil van de waterlopen. Wat drinkwater betreft, kunnen er zich alleen problemen manifesteren in hoogbouw en hoger gelegen gebieden. Daar kan de drinkwaterbevoorrading verstoord raken.(VANHERLE, M., 2014)
Uitzonderingen
Veel gemeenten voorzien een oplossing voor prioritaire stroomgebruikers (brandweerkazernes, ziekenhuizen, rusthuizen, politiediensten,…). Deze zullen het eerst worden voorzien van noodstroom in geval van een stroompanne. Anderzijds zullen deze gebruikers mogelijk toch niet afgeschakeld worden, ook al bevinden ze zich in een van de gebieden die vervat zit in het afschakelplan. Vitale machines zoals hartmonitors in ziekenhuizen zullen altijd blijven werken.
Bibliografie
Juridische bronnen
- Wet van 31 januari 2003 houdende de geleidelijke uitstap uit kernenergie voor industriële elektriciteitsproductie. (28 februari 2003). Belgisch Staatsblad, 9879.
- Ministerieel besluit van 3 juni 2005 tot vaststelling van het afschakelplan van het transmissienet van elektriciteit. (18 augustus 2005). Belgisch Staatsblad, 36274.
- Koninklijk besluit van 19 december 2002 houdende een technisch reglement voor het beheer van het transmissienet van elektriciteit en de toegang ertoe. (28 februari 2002). Belgisch Staatsblad, 58471.
Artikels
- ARNOUD, R. PAELINCK, G. (donderdag 21 augustus 2014). Grote bezorgdheid over mogelijk stroomtekort. Geraadpleegd op 5 oktober 2014.
- ASD., GRG. (14 augustus 2014). Gemeentes en ziekenhuizen goed voorbereid op stroomtekort Geraadpleegd op 9 oktober 2014
- BVB. (3 september 2014). Doel 3 en Tihange 2 wellicht deze winter niet meer actief. De Standaard. Geraadpleegd op 5 oktober 2014
- DE MEESTER, T. (13 mei 2012). Dreigend stroomtekort: It's the market, stupid! Knack. Geraadpleegd op 5 oktober 2014
- EANDIS CVBA. Over Eandis: Energieschaarste. Geraadpleegd op 7 oktober 2014
- EVG., PSE. (6 augustus 2014). Waar haalt België nu zijn energie zonder Doel 3, 4 en Tihange 2? De Standaard. Geraadpleegd op 6 oktober 2014
- INFRAX. Wat te doen bij? Elektriciteitsschaarste: Stratenlijst. Geraadpleegd op 6 oktober
- VANHERLE, M. (donderdag 21 augustus 2014). Internet, verwarming aanzetten of geld afhalen? Vergeet het maar. Geraadpleegd op 5 oktober 2014
Externe links