Wikipedia

Wikipedia is een project van de Wikimedia Foundation, een in Florida gevestigde organisatie zonder winstoogmerk. Onder de paraplu van de Wikimedia Foundation bevinden zich diverse meertalige projecten waarvan Wikipedia het oudste, bekendste en succesvolste is. De naam Wikipedia is een samentrekking (portmanteau) van het uit het Hawaïaans afkomstige "wiki" en het Engelse (maar oorspronkelijk uit het Grieks afgeleide) "encyclopedia".

Het doel van Wikipedia is om in elke taal een complete, rechtenvrije encyclopedie op het internet te creëren. De artikelen in deze encyclopedie worden geacht een neutraal gezichtspunt in te nemen. Omdat de artikelen door elke bezoeker bewerkt kunnen worden, geeft Wikipedia echter geen garantie wat betreft de juistheid en evenwichtige kwaliteit van de informatie. Daarnaast is vanwege het open karakter van het project vandalisme een probleem.

De Nederlandstalige versie is te vinden op nl.wikipedia.org. Eind 2011 passeerde het aantal artikelen in de hoofdnaamruimte de 1.000.000, nadat er wekenlang enkele bots hadden gedraaid die een grote hoeveelheid gegevens uit databases naar Wikipedia overzetten. De Engelstalige versie is het grootst, met ruim 3.700.000 artikelen in september 2011. In totaal zijn er meer dan 10.000.000 artikelen te vinden op heel Wikipedia in 255 verschillende talen.

Opzet

Wikipedia is opgezet in de vorm van een WikiWiki. Voor Wikipedia is een apart programma ontworpen. Tegenwoordig is deze software, MediaWiki, een opensourcesoftware-project dat zeer actief is en ook gebruikt wordt door de andere projecten van de WikiMedia Foundation en door diverse andere projecten en bedrijven.

Groei

De oorspronkelijke en verreweg de grootste van de Wikipedia’s is de Engelstalige. Het oorspronkelijke doel was te komen tot minimaal 100.000 artikelen, maar toen dat aantal was bereikt, ging de groei nog volop door.

Vanaf de zomer van 2001 zijn er naast de oorspronkelijke Engelstalige vele andere Wikipedia’s gestart, waaronder de Nederlandstalige. Het aantal talen en dialecten neemt nog steeds toe. Naast de Engelstalige hebben vooral de Duits- en de Franstalige Wikipedia het grootste aantal artikelen.

Kenmerken van het project

Wikipedia is een echte wiki, hetgeen betekent dat elke inhoudelijke pagina door iedere willekeurige bezoeker bewerkt kan worden. Wikipedia was de eerste serieuze, algemene, digitale encyclopedie waarbij met dit concept gewerkt werd. In vergelijking met andere concepten om informatie te verzamelen heeft dit tot gevolg dat Wikipedia, waar het actuele gebeurtenissen betreft die in de algemene belangstelling vallen, vaak zeer snel bijgewerkt is. Daar is het concept ook naar genoemd: ’wikiwiki’ betekent in het Hawaïaans ’snel’.

Kenmerkend voor het project en het succes ervan is tevens het feit dat de inhoud deels rechtenvrij is. Alle tekst en media worden door Wikipedia door middel van de GFDL-licentie vrijgegeven en beschikbaar gesteld voor het publiek. Eenieder is daarmee gerechtigd de inhoud kosteloos te verspreiden en/of te wijzigen, terwijl niemand de toegang tot een uit Wikipedia overgenomen en eventueel gewijzigde inhoud kan worden onthouden.

Wikipedia presenteert zich daarbij uitdrukkelijk als een encyclopedie en niet als een woordenboek, discussieforum of webportaal. Voor woordenboekinformatie is overigens het zusterproject Wiktionary in het leven geroepen.

Richtlijnen en basisregels

Auteursrechtenschendingen zijn gevaarlijk voor Wikipedia. Een belangrijke regel is dan ook teksten die auteursrechten schenden, niet toelaatbaar zijn. Volgens een andere richtlijn zouden artikelen een neutraal standpunt dienen te vertolken. Artikelen hebben zogenaamde overlegpagina’s om onduidelijkheden of twistpunten te bespreken. Voor de Wikipedia van een bepaalde taal geldt, dat de bijdragen in de respectievelijke taal van geschreven moeten zijn (uitzonderingen als citaten daargelaten).

Medewerkers

Iedereen kan aan Wikipedia bijdragen, ook anoniem. Er is geen limiet aan het bijdragen, sommigen doen dit incidenteel, anderen dagelijks. Theoretisch kan alle tekst door iedereen bewerkt worden. Vooral in de begintijd van het project kon iemand aan een kort artikel beginnen, waarna een aantal anderen eraan verder werkten tot het een volwaardig encyclopedisch artikel werd.

Leiding

Wikipedia heeft geen leiding; de eigenaar van de website, de Wikimedia Foundation, staat de website een grote autonomie toe. Binnen de enkele taalversies zijn wel gemeenschappen ontstaan die bijvoorbeeld via een stemming tot een gezamenlijk besluit kunnen komen. Er zijn moderatoren die voor een goede afloop van procedures zorgen maar niet de inhoud van Wikipedia kunnen bepalen. Dat geldt ook voor de steunvereniging in Nederland, Wikimedia Nederland. De ledenvergadering zou geen besluiten over de inhoud van Wikipedia kunnen nemen.

Het bedrijf Bomis betaalde aanvankelijk twee mensen, de oprichters van Wikipedia Larry Sanger en Jimmy (Jimbo) Wales, de eigenaar van Bomis, om aan het project te werken en er in bepaalde zin leiding aan te geven. Later werd Larry Sanger vrijwilliger bij Wikipedia. Andere Bomis-personeelsleden die aan het project hebben meegewerkt zijn Tim Shell, één van de medeoprichters van Bomis, en programmeurs als Jason Richey en Toan Vo.

Sinds 20 juni 2003 vaart Wikipedia onder de vlag van de Wikimedia Foundation. Jimmy Wales was tot oktober 2006 voorzitter van de Wikimedia Foundation, en sinds Florence Devouard het stokje heeft overgenomen voorzitter emeritus.

Geschiedenis van Wikipedia

Het project begon met een conversatie tussen twee oude internetvrienden, Larry Sanger, hoofdredacteur van Nupedia en Ben Kovitz, een computerprogrammeur en bèta-wetenschapper, op de avond van 3 januari 2001 in San Diego (Californië). Kovitz had al eerder te maken gehad met een ander soort wikiproject, en toen hij het basisconcept aan Sanger uitlegde, zag deze onmiddellijk dat het wikiformaat uitstekend geschikt zou zijn voor het opzetten van een opener, minder formeel project dan Nupedia. Vier maanden daarvoor hadden Sanger en zijn baas Jimmy Wales, president-directeur van Bomis, Inc., al eens verschillende mogelijkheden besproken om naast Nupedia een opener, aanvullend project te beginnen. Het kostte Sanger dus niet veel moeite om Wales over te halen een wiki voor Nupedia op te zetten. Nupedia’s eerste wiki ging online op 10 januari 2001. Van de kant van de auteurs en redacteuren van Nupedia kwam echter het nodige protest tegen het plan om Nupedia zo nauw te associëren met een webpagina, gebaseerd op het wikiconcept. Daarom kreeg het nieuwe project per 15 januari de naam ’Wikipedia’ en een eigen, onafhankelijk adres op het web. Deze datum werd later uitgeroepen tot Wikipediadag.

Heel wat deelnemers kwamen in één klap binnen via publicatie van Slashdot in maart en juli. Ook andere publicaties trokken deelnemers, zoals die op Kuro5hin. Zoekmachines (vooral Google) en andere portals dirigeren dagelijks honderden potentiële deelnemers naar Wikipedia. Op 12 februari 2001 werd de eerste mijlpaal van 1000 artikelen (pagina's) al overschreden; daarna groeide het met ca. 1000 per maand en steeg het een tijdlang tot ongeveer 40.000 per maand.

Op 3 augustus 2003 verscheen op de Nederlandstalige Wikipedia het 10.000e artikel. Gezamenlijk werd hierover een persbericht opgesteld. De maanden direct hierna nam het bezoek en het aantal medewerkers toe.

In de maanden augustus en september 2003 werd een internationale logowedstrijd gehouden. Het logo van Paul Stansifer werd met grote meerderheid verkozen. Daarna werd dit aangepast tot een grijze versie op basis van hetzelfde idee.

De explosieve groei van Wikipedia stagneerde na 2008, zowel in aantal nieuwe artikelen per dag als aantal actieve gebruikers. Nadat de website volgens Alexa na 2008 jarenlang op nummer 6 stond op de wereldranglijst van de meestbezochte sites, kwam de site in 2011 op nummer 7 op de lijst, toen het door Blogger werd ingehaald. In Nederland staat de site tevens op nummer 7, maar de snel groeiende sites LinkedIn en Twitter staan op respectievelijk nummer 8 en 9 (in september 2011). De Nederlandse Wikipedia wordt aanzienlijk minder gelezen dan de Engelse, ook al verschijnt hij in Nederland of België regelmatig hoger in de zoekresultaten op Google, aangezien Google rekening houdt met de locatie.

De meest geraadpleegde Wikipedia-versies zijn de Engelstalige Wikipedia (61.32%), gevolgd door de Spaanse (6.82%), Russische (6.04%), Japanse (5.72%) en de Duitse versie (5.25%).

Knelpunten

Zie Kritiek op Wikipedia voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Iets waar Wikipedia, net zoals andere wiki's, mee te kampen heeft is opzettelijk geknoei met de tekst: vandalisme. De ervaring leert dat echte onzin (zoals "Wikpedia is een project van het NOS-journaal", "Zeekoeien zijn gek op pizza" (in een artikel over de basgitaar) of "Jantje is gek!!!!") vaak snel verwijderd wordt. Er komen geleidelijk aan steeds krachtiger hulpmiddelen beschikbaar om dit soort vandalisme te bestrijden.

'Onzichtbaar vandalisme' en hoaxen blijken echter hardnekkiger te zijn. Door subtiele wijzigingen kan een heel andere draai aan een artikel worden gegeven. Ook kan iemand natuurlijk per ongeluk foutieve informatie toevoegen. Wanneer niemand door heeft dat de informatie onjuist is, kan die maanden- of zelfs jarenlang op Wikipedia blijven staan. Zo zijn er gevallen bekend van artikelen over personen die in werkelijkheid niet bestaan, doch waar toch maandenlang een artikel over bestaan heeft. In het artikel Slag om Stalingrad heeft bijvoorbeeld van 17 april 2004 tot 9 maart 2007 (bijna 3 jaar) onafgebroken foutief gestaan dat deze slag op 28 juni begon, terwijl verderop in het artikel wel de goede datum vermeld stond!

Het idee dat naarmate een artikel meer bewerkt wordt, het vanzelf beter wordt, is ook bekritiseerd. Veel van de bewerkingen zijn klein (spelfouten, opmaak). Verder is het volgens critici net zo waarschijnlijk dat een goed artikel zal verslechteren als veel mensen eraan gaan sleutelen als het tegenovergestelde. Criticus Robert McHenry geeft het voorbeeld van het Engelstalige lemma over Alexander Hamilton, dat (op 4 november 2004) interne inconsistenties bevatte, doordat Hamiltons geboortejaar onzeker was: sommige passages gingen uit van 1755, andere van 1757. McHenry merkt verder op dat eerdere versies van het lemma wél consistent waren en daarbij veel beter geschreven. Het lemma, aldus McHenry, was 'tot middelmatigheid bewerkt'.

Inmiddels bestaan er veel klonen van Wikipedia, dat wil zeggen sites die de inhoud van Wikipedia letterlijk overnemen. Een belangrijk neveneffect van Wikipediaklonen is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op Google allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier razendsnel over internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgwekkende ontwikkeling.

Dale Hoiberg, voormalig hoofdredacteur van de Encyclopædia Britannica heeft opgemerkt dat er in Wikipedia sprake is van systematische bias. Sommige onderwerpen krijgen in relatie tot hun belang buitensporig grote artikelen. Daarbij speelt natuurlijk het probleem dat iedereen zelf mag uitmaken wat belangrijk is. Er bestaan zeer veel artikelen over informatica en populaire cultuur, terwijl onderwerpen als kunst en Afrika ondervertegenwoordigd zijn. Zo is ooit opgemerkt dat het artikel over stripfiguren Casper en Hobbes op de Engelse Wikipedia langer was dan het artikel over William Shakespeare. Dit is het gevolg van toevalligheden, die elk moment weer kunnen veranderen. Als een gebruiker met veel kennis over een bepaald onderwerp actief wordt, dan is er een gerede kans dat daar ook veel over geschreven wordt.

Wikipedia kampt sinds ca. 2008 met imago- en groeiproblemen, vaak vanwege onderlinge conflicten tussen gebruikers en de vaak genoemde ongezellige werksfeer.

Kwaliteit

Een vergelijking in september 2004 van de Duitstalige Wikipedia en twee andere Duitstalige encyclopedieën, Brockhaus en Encarta, door het computertijdschrift c't magazine, viel in het voordeel van Wikipedia uit.

Uit een onderzoek van het tijdschrift Nature bleek in december 2005 dat Wikipedia minder betrouwbaar is dan de befaamde Encyclopædia Britannica. Het gemiddeld aantal onnauwkeurigheden en fouten per naslagwerk lag bij Wikipedia op vier, bij de Britannica op drie. Het betrof hier een betrekkelijk kleine selectie van artikelen uit de exacte wetenschappen en techniek, en veel van de aangetroffen ’fouten’ betroffen meningsverschillen tussen de onderzoekers van Nature en de redacteuren van de Britannica over welke feiten vermeld zouden moeten worden in een encyclopedie. Over de kwaliteit over politieke, culturele en veel hedendaagse onderwerpen is geen onderzoek gedaan. De conclusies van zowel Nature als Britannica zijn daardoor eenkennig en vormen geen goed oordeel over gehele inhoud van de website.

Kritiek

• Zie: Kritiek op Wikipedia

Bronnen

Externe links

• Wikipedia.org De hoofdpagina van Wikipedia met alle talen