Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Klavarskribo
Klavarskribo of klavierschrift is een muziekschrift, dat in een aantal opzichten afwijkt van de gebruikelijke muzieknotatie. Deze notatie is geïntroduceerd in 1931 door de Nederlander Cornelis Pot en kreeg een Esperantonaam die letterlijk 'klavierschrift' betekent. Klavarskribo wordt ook wel afgekort tot klavar.
Hoe werkt het?
De klavarnotatie onderscheidt zich van de gangbare in drie duidelijke opzichten:
- Klavar beschikt over een notenbalk waarin elke noot een eigen plaats heeft. Deze notenbalk bestaat uit groepjes van twee en drie verticale lijnen, waarin en waarop zwarte en witte noten geplaatst worden. Kruisen en mollen zijn dus niet meer nodig. De duidelijke overeenkomst van de notenbalk met een toetsenbord met zwarte en witte toetsen heeft Pot gebracht tot het gebruiken van de naam Klavarskribo. De klavarnotatie is een universele notatie die voor alle instrumenten en zang kan worden gebruikt. Niettemin komt ze het beste tot haar recht op die instrumenten waarop een aantal noten tegelijk moet worden gespeeld: de toetsinstrumenten.
- Maat en ritme worden grafisch genoteerd. Een muziekstuk is verdeeld in maten van gelijke lengte die zijn onderverdeeld in tellen. Doorgetrokken maatlijnen vormen de scheiding tussen de maten, streepjeslijnen geven tellen aan. Alle noten zijn voorzien van stokken (naar rechts: rechterhand, naar links: linkerhand), die tevens in de maatverdeling aangeven wanneer een noot moet worden gespeeld of gezongen. Een noot duurt steeds door tot de volgende van dezelfde hand of stem, tenzij een stopteken of doorklinkstip wordt gebruikt. Er is dus geen verband tussen vorm en duur van een noot, er zijn geen vlaggen, duurstrepen en rusttekens.
- De klavarnotatie kent slechts één sleutel, namelijk een c-sleutel om aan te geven waar op het toetsenbord de centrale C kan worden gevonden. Daarmee wordt de balk ten opzichte van het klavier vastgelegd. Er zijn geen verschillende sleutels voor linker- of rechterhand.
Dit alles leidt ertoe dat na een korte uitleg duidelijk is hoe het schrift 'werkt', zodat er daadwerkelijk met muziek maken kan worden begonnen. Je ziet wat je doet en de notenbalk geeft een doorlopend beeld van de uit te voeren aanslagen, wat vooral bij het spelen van akkoorden een groot voordeel is: de notatie vraagt om actie. De Stichting Klavarskribo en de Klavar Vereniging Nederland beschouwen het als hun taak hen die zich graag met muziek bezig (gaan) houden te wijzen op de mogelijkheid daarvoor de klavarnotatie te gebruiken, om daarmee het zelf musiceren te bevorderen.
Niveau
Overigens is klavar er niet alleen voor beginners. Het feit dat zelfs de moeilijkste muziek van componisten als Chopin en Liszt in de klavarnotatie beschikbaar is bewijst dat ook (ver)gevorderden klavar gebruiken. De Klavar Vereniging Nederland houdt een lijst bij van docenten die met klavar willen werken en tracht klavargebruikers te stimuleren bij die docenten les te nemen, om hun spelpeil zoveel mogelijk te verbeteren.
Beschikbaarheid van muziek
Voor wat betreft de beschikbaarheid van muziek kan worden gesteld dat vrijwel alle gangbare muziek voor orgel, piano, accordeon e.d. in klavar beschikbaar is. Bij de Stichting Klavarskribo zijn catalogi voor de instrumenten piano, kerkorgel, accordeon(-orkest), elektronisch orgel, keyboard en gitaar beschikbaar. Hierbij dient aangemerkt te worden dat voor een snaarinstrument zoals een gitaar en afwijkende klavarnotatie is ontworpen. Verder wordt veel gebruikgemaakt van het programma KlavarScript waarmee muziek in traditionele notatie via midifiles, MusicXML of na inscannen naar de klavarnotatie omgezet wordt.
Geschiedenis
Pot kwam uit een familie van scheepsbouwers en was directeur van Smit Slikkerveer, fabriek van scheepsdynamo's. Hij had een passie voor muziek en wilde graag ook anderen de kans geven van muziek te genieten door zelf te spelen en te zingen. Hij bestudeerde alternatieve muziekschriften en ontwikkelde daaruit zijn idee voor Klavarskribo. Zijn gedachte was dat de muziekwereld zijn uitvinding zou omarmen en de teleurstelling was daarom groot toen dat niet het geval bleek te zijn. Ook muziekdocenten toonden geen belangstelling, in tegendeel: men voelde zich bedreigd en werkte de verspreiding tegen. Gelukkig had Pot de financiële middelen om zelf schriftelijke cursussen op te zetten en uit te geven, en om muziek om te zetten. In de dertiger jaren groeide het aantal klavarspelers enorm en werd veel bladmuziek in de klavarnotatie omgezet en uitgegeven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam deze activiteit tot stilstand, maar daarna werd met nieuw elan gestart. Het door Pot opgezette Instituut Klavarskribo groeide geweldig en breidde zich zo uit dat er uiteindelijk 50 personen werkzaam waren. Er verschenen ook cursussen in het Engels, Frans en Duits.
Maar de tijden veranderden: de televisie deed zijn intrede en het thuis musiceren nam af. De financiële speelruimte van veel uitgeverijen en ook Stichting Klavarskribo werden veel beperkter en er wordt daarom veel minder geadverteerd. De huidige situatie is zo dat de Stichting Klavarskribo in Ridderkerk zich met een beperkte staf bezighoudt met het omzetten en uitgeven van muziek voor in het bijzonder kerkorganisten, een belangrijke doelgroep. Op grond van het adressenbestand van de Stichting dat ongeveer 5000 adressen van regelmatige klanten bevat wordt het aantal klavargebruikers in Nederland en daarbuiten op zeker 10.000 geschat.
Naast de Stichting Klavarskribo is actief de in 1978 opgerichte Klavar Vereniging Nederland met 800 leden die als doel heeft om, in samenwerking met de Stichting, de klavarnotatie te promoten en in stand te houden.
Een computerprogramma om Klavar te bewerken en te componeren is beschikbaar op de site http://www.vdkolk.nl/klavar/ Hiermee kunnen ook MIDI files geïmporteerd en bewerkt worden.