Henry Van de Velde

Henry Van de Velde
Persoonsinformatie
Nationaliteit	Belg
Geboortedatum	3 april 1863
Geboorteplaats	Antwerpen (België)
Overlijdensdatum	15 oktober 1957
Overlijdensplaats	Zürich (Zwitserland)
Informatie over RKD-profiel bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie

Henry Clemens Van de Velde (Antwerpen, 3 april 1863 – Zürich, 15 oktober 1957 en begraven in Tervuren- België) was een Belgische kunstschilder, ontwerper, vormgever en architect.

Samen met Victor Horta geldt Van de Velde als een der belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau. Hij wordt ook wel de "apostel van het functionalisme" genoemd. Vanaf de eerste jaren van de 20e eeuw speelde hij een toonaangevende rol in de architectuur en de decoratieve kunsten, vooral in Duitsland.

Levensloop

Van de Velde studeerde schilderkunst bij Charles Verlat aan de kunstacademie in Antwerpen en bij Carolus-Duran in Parijs. Hij raakte diepgaand beïnvloed door Paul Signac en Georges Seurat en schilderde in neo-impressionistische stijl (pointillisme). In 1889 werd Van de Velde lid van de kunstenaarsgroep Les XX in Brussel. Nadat Vincent van Gogh op de jaarlijkse tentoonstelling van Les XX enige werken had geëxposeerd, was Van de Velde een van de eerste schilders die door Van Gogh werden beïnvloed.

Vanaf 1892 verliet Van de Velde de schilderkunst echter. Hij legde zich toe op de toegepaste kunsten (edelsmeedkunst, porselein en bestekken, modeontwerpen, tapijt- en stoffendesign) en ook op architectuur, met onder meer de bouw van zijn eigen woning in Ukkel, huis Bloemenwerf. In zijn huis vormen de inrichting en het design een organisch geheel. In 1895 ontwierp hij interieurs en meubels voor de invloedrijke kunsthandel "L' Art Nouveau", van de galerijhouder Samuel Bing in Parijs. Ook stond Van de Veldes werk in het paviljoen van Bing op de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs. Van de Velde werd beïnvloed door de Engelse Arts-and-craftsbeweging met John Ruskin en William Morris, en was een van de eerste architecten en meubelontwerpers die in een abstracte stijl met gebogen lijnen werkten. Hij verzette zich tegen het kopiëren van historische stijlen en koos beslist voor een oorspronkelijke vormgeving. Hij wilde de banaliteit en de lelijkheid uit de geest van de mens verdringen.

In 1899 vestigde hij zich in Duitsland. Hij kreeg hier een aantal opdrachten, onder andere voor het Museum Folkwang in Hagen en het Nietzschehuis in Weimar. Samen met Harry Kessler werd hij de grondlegger van de Kunstgewerbeschule en de academie in Weimar, de voorloper van het Bauhaus dat door Walter Gropius verder uitgebouwd zou worden te Dessau. Hij onderhield ook een nauwe band met de Deutscher Werkbund.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef Van de Velde in Zwitserland en in Nederland. In opdracht van Helene Kröller-Müller ontwierp hij een opzichterswoning en een arbeiderswoning in Schipborg (bouwvergunningen zijn gedateerd 1921), naast de door architect Hendrik Petrus Berlage in 1914 ontworpen boerderij 'De Schipborg'. Van de Velde ontwierp het uiteindelijk pas in 1938 geopende Kröller-Müller Museum in Otterlo. In 1925 werd hij benoemd in het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde van de Rijksuniversiteit Gent, waar hij van 1926 tot 1936 bouwkunst en toegepaste kunsten doceerde. In 1933 kreeg hij daar de opdracht om de universiteitsbibliotheek te ontwerpen; de welbekende Boekentoren. De bouw begon in 1936, maar de afwerking vond pas na de Tweede Wereldoorlog plaats en om budgettaire redenen niet volledig volgens de oorspronkelijke plannen. Zo werd de vloer van de leeszaal uitgevoerd in marmer en niet in zwarte rubber zoals Van de Velde eigenlijk had gewild. Van de Velde was eveneens betrokken bij de bouw van het Universitair Ziekenhuis Gent.

Te Leuven bouwde hij aan de Diestsestraat tussen 1936 en 1942 zijn laatste gebouw, een technische school, die tussen 1997 en 2000 door de architect Georges Baines gerestaureerd en verbouwd werd tot Stedelijke Bibliotheek en Stadsarchief, "De Tweebronnen". Het oorspronkelijke gebouw diende in 1997 als decor voor de choreografie met minimal music van de groep Rosas van Anne Teresa De Keersmaeker voor de dansfilm Rosas danst Rosas.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is Van de Velde niet de ontwerper van het logo van de Belgische Spoorwegen; de bekende letter "B" in een liggende ellips werd bedacht door Jean de Roy. Als toenmalig artistiek adviseur van de NMBS heeft Van de Velde de directie daarentegen wel overgehaald om voor dit ontwerp te kiezen. Daarnaast heeft hij het interieur ontworpen van de eerste Belgische elektrische treinstellen (AM35) en enkele rijtuigen. Van de Velde drukte ook zijn stempel op het station van Blankenberge.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Van de Velde beschuldigd van collaboratie. Tot een proces kwam het nooit, maar Van de Velde ging wel in vrijwillige ballingschap; hij trok zich terug in het Zwitserse Oberägeri, waar hij zijn memoires schreef, die in 1962 postuum zouden verschijnen onder de titel Die Geschichte meines Lebens.

Van de Velde overleed in 1957 op 94-jarige leeftijd te Zürich.

Veilingen en tentoonstellingen

Op 12 oktober 2005 werd in de Brusselse veilingzaal Beaux-Arts een door Van de Velde ontworpen theepot, geveild voor €170.000, elf maal het startbedrag. Het is een theepot op komfoortje met een houten handvat, steunend op een ovale basis en vervaardigd uit verzilverd koper.

Eind 2005 liep in het Jubelparkmuseum te Brussel een tentoonstelling "Art Nouveau & Design" met werk van Henry Van de Velde. Door een ongeluk werden een theeservies, twee porseleinen borden en een zilveren schaal ernstig beschadigd. De zilveren kandelaar bleef gespaard. De stukken waren tijdelijk in bruikleen afgestaan door het Kaiser Wilhelm Museum in Krefeld, het Museum für Angewandte Kunst in Keulen en een particuliere collectie.

Geselecteerde werken

• 1895-1896: "Bloemenwerf", Van de Velde's eerste eigen woning in Ukkel
• 1895: Interieur voor Samuel Bing's art Gallery "Maison de l'art nouveau" in Parijs
• 1900–1902: Interieur van het Museum Folkwang in Hagen
• 1902–1903, 1911 (Verbouwing ): "Villa Esche" in Chemnitz
• 1903: Verbouwing en interieur van het Nietzsche-Archiv in Weimar
• 1906–1907: Clubhuis van de "Chemnitzer Lawn-Tennis-Club" in Chemnitz (gesloopt)
• 1907–1908: "Hohenhof", Woning voor Karl Ernst Osthaus in Hagen
• 1907–1908: "Haus Hohe Pappeln", Van de Velde's eigen woning in Weimar
• 1909–1911: "Ernst-Abbe-Denkmal", Monument voor Ernst Abbe in Jena (in samenwerking met de beeldhouwers Max Klinger en Constantin Meunier)
• 1912–1913: Paleis voor Graaf Dürckheim in Weimar
• 1913–1914: "Werkbund-Theater", Theater in de Deutsche Werkbund tentoonstelling in Keulen
• 1913–1914: "Villa Schulenburg" in Gera
• 1913–1914: Woonhuis voor industrieel Dr. Theo Koerner in Chemnitz
• 1921 of later: Opzichterswoning 'De Hunneborg' en een arbeiderswoning aan de Borgweg 64 en 56 in Schipborg, i.o.v. Helene Kröller-Müller. Aan de Borgweg 66 staat de boerderij 'De Schipborg', ontworpen door architect Hendrik Petrus Berlage i.o.v. Helene Kröller-Müller.
• 1927-1928: "La Nouvelle Maison", Van de Velde's eigen woning in Tervuren
• 1929–1931: Ouderlingenhuis voor de 'Minna und James Heinemann-Stiftung' in Hannover
• 1933-1934: Polikliniek voor Inwendige Ziekten te Astene
• 1933-1938: Universiteitsbibliotheek Gent - Universiteit Gent met de "Boekentoren"
• 1934: Peter Benoit-monument (ontworpen in 1932). Het gedenkteken verrees op het plein voor de opera in Antwerpen, maar werd in 1954 'heropend' in het Harmoniepark.
• 1934-1935: Villa Landing te Astene
• 1935: Het Bureau van Leopold III, België
• 1936-1942: "Technische School", Schoolgebouw in Leuven
• 1937: Belgisch Paviljoen in de Wereldtentoonstelling van 1937 te Parijs (gesloopt).
• 1937: Station Blankenberge (gesloopt).

Evenementen naar aanleiding 150e verjaardag

Op 3 april 2013 werd de 150e verjaardag van Henry Van de Velde gevierd. Zowel op die dag als over het hele jaar werden verschillende evenementen opgezet.

• De Google frontpagina in België werd op 3 april aangekleed door Francois Schuiten ter nagedachtenis van Henry Van de Velde
• Het Vlaams Architectuurinstituut is op 3 april 2013 het Henry Van de Velde-jaar begonnen. Een tentoonstelling van brieven van en aan Van de Velde vond plaats in Brussel van 26 september tot 30 november 2013.
• Overzichtstentoonstelling 'Henry Van de Velde. Passie-Functie-Schoonheid' in het Brusselse Jubelparkmuseum van 13 september 2013 tot 12 januari 2014.

Bibliografie

• Die Geschichte meines Lebens, Piper Verlag, München 1962

Literatuur

• Henry Van de Velde, een Europees kunstenaar in zijn tijd, Antwerpen, 1993 [Tentoonstellingscatalogus Designmuseum te Gent].
• Tweebronnen, de reconversie van de Technische School tot Openbare Bibliotheek en Archief te Leuven, 2000 Leuven, ISBN 90-73214-92-0
• Steven Jacobs, Wonen als kunstwerk, een woonplaats voor de kunst, Van Halewyck 2005.
• Dominique Marechal, Frank Brangwyn et la galerie L’Art nouveau, in : Siegfried Bing & la Belgique / België. Bulletin 1 – 2010, Brussel KMSKB, 2010 [ colloquium Siegfried Bing et la Belgique, Bruxelles, MRBAB, 11-12.V.2006], p. 176 - 193. Over het behangpapier Dahlia
• Henry Van de Velde. Passie, functie, schoonheid. [Z.p.], 2013 [catalogus bij de tentoonstelling in het Brusselse Jubelparkmuseum].
• Online beschikbare teksten van en over Van de Velde op de website van het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven.
• Carsten Ruhl / Rixt Hoekstra / Chris Dähne (eds.): "The Death and Life of the Total Work of Art – Henry Van de Velde and the Legacy of a Modern Concept", JOVIS Verlag Berlin 2015, ISBN 978-3-86859-261-0
• Léon Ploegaerts et Pierre Puttemans, L'œuvre architecturale de Henry van de Velde, Laval, 1987 (ISBN 2763771122)

Externe links

• Officiële Website Stichting Henry Van de Velde
• Henry Van de Velde volgens de Universiteitsbibliotheek van Gent
• Website en bouwblog van de Boekentoren: www.boekentoren.be
• Neues Museum Weimar: Leidenschaft, Funktion und Schönheit: Henry Van de Velde und sein Beitrag zur europäischen Moderne, March 24-June 23, 2013: www.klassik-stiftung.de/index.php?id=1251
• Universität Weimar, March 29-May 12, 2013. Der Architekt Henry Van de Velde: www.uni-weimar.de/vandevelde/ausstellung
• Henry Van de Velde. Brieven van architecten - tentoonstelling in KBR Brussel, 26 september-30 november 2013
• Henry Van de Velde. Functie - passie - schoonheid - tentoonstelling Jubelpark, 13 september 2013-12 januari 2014

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Henry Van de Velde op Wikimedia Commons.