Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tien van Renesse
De Tien van Renesse was een groep Nederlandse verzetsstrijders tijdens de Tweede Wereldoorlog, die op 10 december 1944 te Renesse door de Duitse Wehrmacht werd opgehangen.
Begin van de geschiedenis
Schouwen-Duiveland bleef tot in mei 1945 bezet door het Duitse leger, terwijl de rest van de provincie Zeeland in de laatste maanden van 1944 werd bevrijd.
Het leek erop of de Duitsers als een kat in het nauw reageerden. Op 2 december 1944 maakte de Duitse leiding van Schouwen-Duiveland bekend dat alle mannen tussen de 17 en 40 jaar zich moesten melden. Ze zouden naar Duitsland worden gevoerd om te werken in de oorlogsindustrie. Aan de gemeenteambtenaren van de nog bevolkte dorpen werd opdracht gegeven lijsten samen te stellen met de namen en verblijfplaatsen van deze mannen.
In de gemeente Renesse kreeg het verzet gelegenheid van een paar ambtenaren om het bevolkingsregister weg te nemen en te begraven. Voor de ambtenaren betekende dit: zo snel mogelijk onderduiken, wat niet meeviel op een eiland dat voor éénderde door de Duitsers was geïnundeerd. Bovendien reageerde de bezetter furieus.
Plannen om uit te wijken naar bevrijd Noord-Beveland
Al een poosje had de leiding van het verzet plannen om over de Oosterschelde uit te wijken naar bevrijd gebied. Men had uitstekende informatie over geschutsopstellingen, mijnenvelden en mitrailleursnesten. Al deze gegevens konden de geallieerden goed van pas komen bij verdere verovering van Schouwen-Duiveland.
De toegenomen Duitse repressie, de moeilijkheid om onder te duiken en het bezitten van geheime informatie deed de leiding van het verzet aan de geallieerden het verzoek doen om zeventien personen 's nachts met een patrouilleboot op te pikken voor vervoer naar bevrijd Noord-Beveland.
Tot de zeventien behoorden, behalve de twee gemeenteambtenaren van Renesse,twee geallieerde militairen, een Nederlandse commando en een gedeserteerde Armeniër, onderduikers en verzetmensen uit een aantal plaatsen op Schouwen-Duiveland.
Twee pogingen mislukten
Afgesproken werd als ophaalpunt de dijk ten zuidwesten van Zierikzee. De eerste poging op 6 december 1944 mislukte wegens het barre winterweer.
Op 7 december werd een tweede poging afgesproken op dezelfde tijd en plaats. Toen de patrouilleboot niet kwam opdagen, besloot men in groepjes naar huis terug te keren. Men stuitte daarbij op een patrouille van Duitse soldaten. Er ontstond een kort vuurgevecht. Zes mannen wisten te ontsnappen.
De overigen vielen in Duitse handen en werden per boot overgebracht naar Goeree-Overflakkee. Alleen C. Lazonder, de gemeentesecretaris van Renesse, zwaar gewond geraakt door de Duits geweervuur, kon niet mee reizen. Onderweg sprong de Armeense militair over boord en verdronk.
Veroordeeld tot ophanging
De politieman C.Wisse uit Brouwershaven wist met zijn vrouw aan een arrestatie te ontkomen. Na de oorlog was hij opsporingsambtenaar bij de Koninklijke Marechaussee, ingedeeld bij de Politie Opsporingsdienst te Zierikzee. In oktober 1945 voltooit hij zijn proces-verbaal over de Tien van Renesse met als oogmerk een bijdrage te leveren, wanneer het tot de berechting van de oorlogsmisdadigers zou komen. Over het vonnis schrijft Wisse:
"Door de districtscommandant Hauptmann Becker werd het vonnis van het Standgericht voorgelezen. In het vonnis stond, dat de tien mannen door middel van de strop ter dood zouden worden gebracht, omdat zij getracht hadden met de vijand in contact te komen en militaire gegegens in handen van de vijand wilden geven.
Daarnaast zouden alle goederen van de veroordeelden verbeurd worden verklaard, terwijl hun huizen, wanneer die alleen stonden, moesten worden verbrand. Indien de huizen tussen andere gebouwen stonden, zodat verbranding niet mogelijk was, dan moesten deze woningen worden ontruimd en door de burgemeester aan te wijzen gezinnen worden bewoond.
Waar de heer Lazonder zwaar gewond was, zou hij worden opgehangen zodra hij weer enigszins hersteld was. De lijken moesten twee keer 24 uur, ten aanschouwen van het publiek blijven hangen en mochten daarna worden begraven.
Hauptman Becker deelde hierna nog mee, dat bij volgende tegenwerking tegenover de Duitse weermacht of sabotagehandelingen een nog groter aantal personen zou worden opgepakt en eveneens zou worden opgehangen. Hierop konden zij vertrekken."
Ondanks ruim twee dagen zonder eten en drinken en ondanks ernstige martelingen voor en tijdens het proces heeft niemand van de tien verdachten ook maar iets losgelaten.
Zondag 10 december 1944
Ds. H.C. Voorneveld, gereformeerde predikant te Burgh Haamstede mocht de negen mannen een kwartier geestelijke bijstand verlenen in een bunker bij Slot Haamstede. Nadat Psalm 23 en 91 waren gelezen, zongen zij tezamen: 'Een vaste burcht is onze God'.
De voltrekking van het vonnis vond plaats te Renesse bij de ingang van het slot Moermond op Schouwen-Duiveland op zondag 10 december om 12.00 uur. Lazonder moest vanaf een brancard toekijken hoe zijn negen makkers werden opgehangen. Toen hij kort daarop ook stierf werd zijn lijk naast de andere gehangen.
Onvoorbereide familieleden en burgers werden gedwongen kort na het gebeuren langs de gehangenen te lopen. Eén van hen was een vader, die zijn zoon moest aanschouwen als gehangene.
Namen van de Tien van Renesse
Marcus Pieter Machiel van der Klooster
Verdere maatregelen van de Duitsers
De Duitsers dreigden om meer burgers van het eiland op te hangen indien de zes voortvluchtigen niet binnen 48 uur aan de Duitsers uitgeleverd zouden worden. Vier van hen meldden zich en werden krijgsgevangen. Zij overleefden de oorlog, net als de twee die ondergedoken bleven.
Na twee dagen werden de lijken van de 'Tien van Renesse' weggehaald en op de begraafplaats in Renesse ongekist in een massagraf gelegd.
Gedenktekens en informatiebord
De Amsterdamse beeldhouwer Jan Havermans maakte een monument voor de 'Tien van Renesse', dat op 4 mei 1949 werd onthuld bij de ingang van de begraafplaats van Renesse.
Even verderop, richting kasteel Moermond ligt een zwerfkei op de plaats des onheils. Tevens staat daar een informatiebord met de hele geschiedenis.
Geschiedenis herdenking
Tot 2009 werden in Renesse elke 10de december de tien verzetsstrijders herdacht in een officiële dodenherdenking. Toen de laatste direct nabestaande was overleden, werd besloten dat de Tien van Renesse herdacht zullen worden samen met alle gevallenen in het kader van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. Voor het eerst was die herdenking op 4 mei 2010. Daar wordt jaarlijks aan deelgenomen door leerlingen van de Openbare Basisschool 't Staepel'of te Renesse in de vorm van tekeningen en gedichten.