Grooming (pedofilie)

Grooming is het benaderen van en contact leggen met kinderen door een pedofiel met als uiteindelijke doel het mogelijk maken van seksueel contact door de seksuele drempels en remmingen van het kind te verlagen. De Nederlandse uitdrukking 'kinderlokker' komt hier dicht bij in de buurt, hoewel het niet hetzelfde is. Ook bij seksueel misbruik binnen een gezin kan sprake zijn van een groomingproces, waarbij de dader de normale familierelatie stap voor stap 'ombuigt' tot een seksuele relatie. Niet elke pedofiel die contact legt met kinderen heeft echter als doel om seksueel contact te hebben met kinderen. Er dient dus een onderscheid gemaakt te worden tussen grooming en andere vriendschappelijke contacten tussen een pedofiel en een kind. Niet alle pedoseksuele contacten gebeuren door pedofielen en lang niet alle pedofielen hebben seksueel contact met kinderen.

Betekenis

In algemene zin betekent grooming verzorgen, waaronder het investeren in een vriendschapsrelatie, wat niet per se een seksuele reden hoeft te hebben. Wanneer de term heden ten dage echter wordt gebruikt, bedoelt men benadering van kinderen met seksuele bedoelingen. In bredere zin bedoelt men het geheel aan technieken waarmee een dader het kind seksueel benadert en het misbruik in stand houdt. Ook wordt er wel eens van grooming gesproken wanneer een loverboy zijn slachtoffer probeert in te palmen.

Het internet heeft de mogelijkheden tot grooming vergroot, maar grooming kan ook daarbuiten plaatsvinden. Wettelijk wordt in Nederland wel onderscheid gemaakt tussen communicatie per computer of telefoon enerzijds, en in persoon of per traditionele post anderzijds, zie onder.

Elementen in een groomingproces

Sommige volwassenen die zich schuldig maken aan seksueel misbruik van kinderen voeren achteraf aan dat het hen is 'overkomen' en dat het initiatief ook van het kind kwam. De volwassene is in deze lezing een slachtoffer van de omstandigheden en van een maatschappij die 'nog niet toe is aan dit soort relaties'. Achteraf blijkt echter vaak dat de volwassene van tevoren het kind zodanig benaderd en gemanipuleerd heeft, dat een dergelijke seksuele relatie mogelijk werd. Het initiatief blijkt hierbij vrijwel altijd te zijn uitgegaan van de volwassene, die planmatig en berekenend te werk ging, hierbij gebruik makend van zijn overwicht en kennisvoorsprong. In de zeldzame gevallen waarin daadwerkelijk een minderjarige het initiatief neemt tot een seksuele relatie met een volwassene, is er vaak sprake van voorafgaand misbruik of een andere traumatische ervaring bij die minderjarige. Kinderen hebben weliswaar hun eigen seksuele ontwikkeling, maar die richt zich niet op volwassenen.

Elementen in een groomingproces zijn:

• Het leggen van het contact en het winnen van het vertrouwen van het kind;
• Het bevoorrechten van het kind;
• Het isoleren van het kind;
• Geheimhouding en loyaliteit van het kind verzekeren;
• Het stapsgewijs verleggen van de grenzen.

Opvallend is dat geweld ontbreekt. Geweld wordt slechts zelden gebruikt door dit soort daders en dan meestal slechts als 'laatste redmiddel'. De meeste daders maken gebruik van manipulatie.

Werkwijze

Allereerst wordt een slachtoffer uitgezocht. De dader hangt rond op plaatsen waar veel kinderen komen, zoals de dierentuin, een speeltuin, een school, etc. De dader benadert het kind op vriendschappelijke wijze, en tracht contact te leggen door belangstelling te tonen voor hobby's, speelgoed, kinderspelletjes, huisdieren en andere zaken die kinderen interesseren. Zo wordt een sterke (vertrouwens)band opgebouwd. Ook is het mogelijk dat de dader het contact via de ouders legt, en op deze manier het gezin als een soort 'huisvriend' tracht binnen te komen. Door aan te bieden op het kind te passen krijgt de dader de kans met het kind alleen te zijn. Kinderen die veel alleen zijn, uit probleemgezinnen komen of een goed uiterlijk en mooie kleding hebben zijn favoriete doelwitten voor daders.

Het kind zal vaak worden 'bevoorrecht'. Er worden vaak cadeaus gegeven, en hij of zij is het 'speciale vriend(innet)je' van de dader, of 'papa's/mama's speciale dochter/zoon'. Dit geeft de dader ook tijdens het misbruik een machtsmiddel jegens het kind: klapt het kind uit de school of weigert het kind het misbruik, dan is de 'speciale vriendschap' verbroken. Soms behandelt de dader het kind als een volwassen partner, en biedt etentjes en/of uitjes aan. Feitelijk is dit niets anders dan omkoperij.

Isolatie van het kind vindt plaats doordat de dader zorgt veel alleen met het kind te zijn. Bovendien probeert de dader de band met vertrouwenspersonen of leeftijdsgenootjes zo veel mogelijk te verzwakken. Hierdoor ontstaat vervreemding van het kind jegens deze groep, zodat het slechts op de dader kan terugvallen. Hij nodigt het kind bijvoorbeeld thuis uit, of biedt aan op het kind te passen. Binnen een gezin probeert de dader andere gezinsleden (de partner) over te halen meer buitenshuis te doen, zodat hij bijvoorbeeld op moeders wekelijkse bridgeavond alle kans heeft zijn dochter te misbruiken.

De dader zal dan geleidelijk ook een seksuele dimensie aan zijn belangstelling toevoegen, waarbij hij het kind tot onzedelijk of seksueel gedrag probeert te provoceren. Dit gaat meestal geleidelijk over een langere periode, waarbij de grenzen stukje bij beetje verschuiven. De dader begint bijvoorbeeld seksuele onderwerpen ter sprake te brengen, of raakt het kind 'per ongeluk' op bepaalde plaatsen aan. Het samen kijken van pornofilms of het gebruik van alcohol of drugs komt soms ook voor, om remmingen bij het kind weg te nemen. Uiteindelijk leidt dit tot daadwerkelijk seksueel misbruik. Hoewel daders aangeven te schrikken van de reactie van het kind (huilen, gillen, etc.), weerhoudt dit een groot deel er niet van het kind te blijven misbruiken.

Wanneer het kind niet meewerkt reageert de volwassene door het kind kil, boos of humeurig te bejegenen. Andere dwangmiddelen zijn dreigen met het intrekken van privilleges of het 'naar de dierenarts brengen' van een favoriet huisdier. Door weerstand te bieden kan het kind soms het misbruik een enkele keer tegenhouden, maar er zijn maar weinig kinderen die zich hier uit eigen beweging permanent aan weten te onttrekken. De meeste daders proberen het kortere of langere tijd later gewoon opnieuw, net zolang tot het kind onder de druk bezwijkt en toegeeft.

Geheimhouding wordt meestal bewerkstelligd met (nog meer) cadeaus, uitjes, etentjes etc. Ook wordt het kind vaak een schuldgevoel aangepraat: 'mama zou erg verdrietig zijn als ze achter ons geheimpje kwam', 'je wil toch niet dat ik de gevangenis in ga?'. Niet zelden wordt een dreigement met zelfmoord gebruikt om het kind een schuldgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel jegens de dader aan te praten. Binnen gezelschap kan de lichaamshouding of een waarschuwende blik van de dader het kind ervan weerhouden uit de school te klappen.

Hoewel veel daders beweren dat het kind hier uit vrije wil in meegaat, maakt de dader feitelijk misbruik van zijn ervaring, kennisvoorsprong en overwicht die hij nu eenmaal als volwassene heeft.

Internet

Recentelijk heeft de opkomst van internet een nieuwe dimensie aan grooming toegevoegd. Kinderen worden in chatrooms benaderd door pedofielen, die het vertrouwen van het kind proberen te winnen. Wanneer dit na een of meerdere chatsessies eenmaal bereikt is, zullen ze het kind tot seksueel of onzedelijk gedrag proberen aanzetten. Sommige daders laten het bij cyberseks, maar in veel gevallen is het uiteindelijk doel een afspraak met seks te bekomen. Soms wordt met een webcam opgenomen cyberseks als chantagemiddel gebruikt om het slachtoffer te dwingen bij de dader langs te gaan. In Nederland is het Meldpunt Kinderporno ingesteld om meldingen van grooming en andere vormen vormen van seksueel kindermisbruik via internet af te handelen.

Verdrag en wetten

Het woord grooming komt niet in verdragen en wetten voor, maar wel in toelichtingen.

Op 25 oktober 2007 heeft de Raad van Europa in Lanzarote het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik ondertekend, met onder meer:

Artikel 23 Benaderen van kinderen voor seksuele doeleinden

Elke Partij neemt de wetgevende of andere maatregelen die nodig zijn voor het strafbaar stellen van het doen van een voorstel, door middel van informatie- en communicatietechnologie, door een volwassene aan een kind dat de ingevolge artikel 18, tweede lid, vastgestelde leeftijd niet heeft bereikt, tot een ontmoeting met als vooropgezet doel het plegen van een overeenkomstig artikel 18, eerste lid, onderdeel a, of artikel 20, eerste lid, onderdeel a, strafbaar gesteld feit tegen hem of haar, wanneer dit voorstel is gevolgd door materiële handelingen die tot een dergelijke ontmoeting leiden.

Nederland

Naar aanleiding van het verdrag is per 1 januari 2010 het volgende onder het begrip grooming vallende artikel 248e aan het Wetboek van Strafrecht toegevoegd:

Hij die door middel van een geautomatiseerd werk of met gebruikmaking van een communicatiedienst een persoon van wie hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze de leeftijd van zestien jaren nog niet heeft bereikt, een ontmoeting voorstelt met het oogmerk ontuchtige handelingen met die persoon te plegen of een afbeelding van een seksuele gedraging waarbij die persoon is betrokken te vervaardigen wordt, indien hij enige handeling onderneemt gericht op het verwezenlijken van die ontmoeting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.

Het genoemde oogmerk zou bijvoorbeeld kunnen blijken uit de inhoud van chat- en e-mailberichten. Een handeling gericht op het realiseren van de ontmoeting kan bijvoorbeeld zijn dat de dader zich begeeft naar de voor de ontmoeting afgesproken plek, of het slachtoffer van een routebeschrijving naar die plek voorziet.

Het wetsartikel gaat verder dan het verdrag in zoverre, dat de dader ook minderjarig kan zijn.

Bepaalde vormen van grooming waren al strafbaar onder de delictsomschrijving van artikel 248a Sr. Daarbij gaat het om situaties waarin een minderjarige via internet met gebruik van middelen (giften, beloften of misbruik van uit feitelijke verhoudingen voortvloeiend overwicht) wordt aangezet tot het aannemen van seksueel getinte houdingen of het plegen van seksuele handelingen met zichzelf of met een derde en dit voor de verdachte te zien is op een webcam.

Niet ieder contact met kinderen is strafbaar, bovendien hebben woordvoerders van verschillende (kinder)chatsites aangegeven dat ze niet ieder privégesprek kunnen controleren. Mocht men vermoeden dat het om grooming gaat dan kan de zo'n site de chatter wel bannen. Het uiten van onzedelijke taal tegen kinderen is naar Nederlands recht niet strafbaar. In het buitenland hebben journalisten en politie in een aantal gevallen de (internet)groomer in een val laten lopen. Hij werd dan gearresteerd op het moment dat hij naar een afgesproken plaats kwam voor een zogenaamde seksdate. In Nederland zitten aan het opzetten van een dergelijke val juridische haken en ogen.

De privacywetgeving en de onschuldpresumptie worden door de Nederlandse rechterlijke macht zeer serieus genomen. Bovendien kan men betogen dat er sprake is van uitlokking en eigenrichting, met name wanneer de pedofielenjager het chatgesprek doelbewust in de richting van seks manipuleert, het gesprek is begonnen of zich op een betaalde website voor meerderjarigen had begeven. Het zomaar publiceren van iemands persoonlijke gegevens op een website met de mededeling dat hij of zij erotisch met kinderen heeft gechat, is in beginsel juridisch te kwalificeren als laster of smaad, een onrechtmatige daad, en overtreding van de Wet bescherming persoonsgegevens.

Pedofielenjagers

Maatschappelijke ergernis over grooming heeft geleid tot de opkomst van zogenaamde 'pedofielenjagers'. Zij doen zich bij het chatten voor als minderjarigen om zo groomers op heterdaad te kunnen betrappen. Soms is het doel naming and shaming op een website. In het buitenland hebben journalisten en de politie in een aantal gevallen echter de (internet)groomer in de val laten lopen, waarbij hij gearresteerd werd op het moment dat hij naar de afgesproken plaats kwam voor de vermeende seksdate. Een voorbeeld is het Amerikaanse televisieprogramma To catch a Predator. Zoals hierboven beschreven zijn deze acties in Nederland vanwege het uitlokkingskarakter echter juridisch controversieel.

Pedofielenjagers die niet volgens de wet werken, zijn door hun acties zelf meermalen geconfronteerd met juridische acties en schadeclaims door benadeelden, alsmede met bedreigingen en mishandeling.

Voorbeelden van pedofielenjagers zijn:

• Matt H.
• Yvonne van Hertum
• Chris Hölsken
• Marcel Vervloesem
• Stinson Hunter
• Het televisieprogramma To Catch a Predator

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties