Benjamin Disraeli

Benjamin Disraeli
21 december 1804 – 19 april 1881
Bestand:Disraeli.jpg
Premier van het Verenigd Koninkrijk
Periode	1868
Voorganger	Edward Smith-Stanley
Opvolger	William Ewart Gladstone
Premier van het Verenigd Koninkrijk
Periode	1874-1880
Voorganger	William Ewart Gladstone
Opvolger	William Ewart Gladstone

Benjamin Disraeli (Londen, 21 december 1804 – Mayfair, 19 april 1881) was een Britse staatsman van conservatieven huize en de belangrijkste politieke rivaal van William Ewart Gladstone. Hij was tweemaal premier, in 1868 en van 1874-1880. Vóór zijn politieke carrière schreef hij een aantal romans, waarvan er enkele aanzienlijke populariteit bereikten, onder meer de autobiografische roman Vivian Grey (1826), de politieke sleutelroman Coningsby (1844), en de tendensroman Sybil, or The Two Nations (1845) over de slechte sociale omstandigheden van de werkende klasse in Engeland.

Conservatieven

Benjamin Disraeli (oorspronkelijk „d’Israeli”) stamde uit een sefardisch-joodse familie uit Italië. Zijn vader, Isaac Disraeli, bekeerde zich tot de Anglicaanse Kerk, en Benjamin werd op dertienjarige leeftijd gedoopt). Isaac Disraeli was de auteur van verschillende werken, waaronder The Life and Reign of Charles I. Benjamin ging in een gelijkaardige richting.

Hij studeerde rechten, maar maakte zijn studie niet af. Vervolgens ging hij de politiek in en geraakte in conflict met de conservatieve leider Robert Peel, die naar zijn mening te veel waarde hechtte aan vrijhandel. De afschaffing van de Corn Laws (invoerrechten die moesten verhinderen dat de graanprijzen „te” laag zouden zakken) in 1846 was naar zijn mening zeer schadelijk voor de landbouwbelangen. Het geschil met Peel leidde ook tot een conflict met diens „kroonprins”, Gladstone.

De aanhangers van Peel gingen met leden van de „Whig”-oppositie de Liberal Party vormen. Als reactie daarop sloten Disraeli en andere tegenstanders van vrijhandel zich aaneen tot een nieuwe Conservative Party. Zoals Gladstone dus de stichter van de moderne Liberale Partij was, werd Disraeli een der stichters van de moderne Conservatieve Partij. Daarmee hadden zich de twee grote politieke formaties gevormd die de Britse politiek zouden beheersen tot de opkomst van de Labour Party omstreeks 1920.

Disraeli bekleedde het ministerschap van Financiën in de Toryregeringen van Earl Derby, en werd na diens aftreden in 1868 zelf korte tijd premier. Maar zijn werkelijke politieke succes is pas laat in zijn leven gekomen. Zijn tweede, langdurige premierschap begon toen hij al bijna 70 jaar oud was.

Tegenstelling tot Gladstone

Koningin Victoria kon het met de charmeur Disraeli veel beter vinden dan met de stijve Gladstone. Disraeli zou eens hebben gezegd dat ieder mens van vleierij houdt en dat je, wanneer het om vorstelijke personen gaat, die vleierij het best maar met hele scheppen tegelijk kon opdienen... Met achter zich een indrukwekkend oeuvre sprak hij de vorstin, die een boekje had gemaakt over haar vakanties in Schotland, aan met „wij schrijvers, mevrouw”. De zet waarmee hij Victoria helemaal voor zich wist te winnen was het initiatief tijdens zijn tweede premierschap om haar te laten uitroepen tot keizerin van India (1 januari 1877).

In tegenstelling tot Gladstone, die een zuinige en vreedzame regering voorstond, was Disraeli een imperialist in hart en nieren. Hij voerde een pro-Turkse politiek en bestreed de Zoeloes in Zuid-Afrika. Van autonomie voor de opstandige Ieren wilde hij niets weten. In 1876 redde hij Egypte van een staatsbankroet door de 50% Egyptische aandelen in het Suezkanaal te kopen. Daarmee maakte hij de Britse belangen in Egypte zo groot, dat het Verenigd Koninkrijk zich sindsdien voortdurend met dat land moest bemoeien.

Spoedig na zijn verkiezingsnederlaag in 1880 werd hij ziek. Hij overleed in april 1881.

Primrose League

De primrose was Disraeli’s lievelingsbloem. Victoria stuurde die hem uit de tuinen van Windsor Castle en Osborne House, en ze stuurde ze ook naar zijn begrafenis. Toen zijn aanhangers zich verenigden om zijn eerste jaargedachtenis te organiseren, besloten ze tot de oprichting van de „Primrose League”. Zijn sterfdag kreeg de naam „Primrose Day”. Door lezingen en boekuitgaves hield de liga het sociaal-culturele gedachtegoed van Disraeli nog een eeuw overeind. Pas in 2004 werd de Liga opgeheven.

Bekende uitspraak

• „There are three kinds of lies: lies, damned lies, and statistics”, vertaald in het Nederlands: „Er zijn drie soorten leugens: leugens, verdomde leugens en statistieken.”

  Citaten van of over Benjamin Disraeli op Wikiquote

  Vrije mediabestanden over Benjamin Disraeli op Wikimedia Commons

Premiers van het Verenigd Koninkrijk