Vicieuze cirkel

Een vicieuze cirkel, waarbij het verloop opgaat in de aanloop, en vervolgens die aanloop weer een verloop krijgt enz.

Een vicieuze cirkel is een situatie waarin iets een bepaald gevolg heeft, terwijl dat gevolg op zijn beurt het eerstgenoemde verschijnsel in stand houdt of versterkt. Een vicieuze cirkel is dus een situatie waarin een bepaald verschijnsel zichzelf indirect in stand houdt. Is men eenmaal in een vicieuze cirkel terecht gekomen, dan is het bijzonder moeilijk of zelfs onmogelijk daar uit te breken.

In termen van systeemtheorie is er sprake van positieve terugkoppelingsfactoren.

Een vicieuze cirkel is bijvoorbeeld een situatie waarbij er in een streek weinig scholen en andere openbare voorzieningen zijn, waardoor veel jongeren en jonge gezinnen naar elders vertrekken, waardoor er nog meer voorzieningen verdwijnen omdat er niet genoeg vraag naar is. Hierdoor loopt de leefbaarheid van die streek steeds verder terug.

Over het algemeen wordt de term 'vicieuze cirkel' gebruikt voor ongewenste situaties, maar het wordt ook gebruikt voor situaties die niet noodzakelijkerwijs ongewenst zijn. Dan betekent het gewoon een zichzelf versterkend effect.

Etymologie

"Vicieus" is afgeleid van het Latijnse vitiosus, "schadelijk". In de logica bestaan nog steeds de begrippen circulus vitiosus en cirkelredenering.

Soms wordt wel gesteld dat de term "vicieus" van oorsprong niet negatief was; hij zou dan zijn afgeleid van het Latijnse viciosus (verwant met vicis, "afwisseling").

Voorbeelden

Voorbeelden van vicieuze cirkels zijn:

• De economische neerwaartse spiraal;
• De totale oorlog;
• Het verband tussen een conflict met de leraar en slechte cijfers op school;
• Stigmatisering van bepaalde groepen (homoseksuelen, faillieten, buitenlanders, andersgelovenden);
• Vicieuze cirkels van Van Dijk
• Conflicten die zichzelf versterken.
• Daklozen die vaak geen werk vinden doordat ze geen telefoonnummer of vast adres hebben.
• Het bewustzijn van vrijwel alle mensen vormt een vorm van kokervisie met daarbinnen een vicieuze cirkel waarbinnen de persoon zich zelf bevindt, alsook overtuigingen en voortvloeiende begrippen.

Doorbreken

Na herkenning van de vicieuze cirkel zal getracht moeten worden deze te doorbreken. Dit doel kan meestal bereikt worden door een van de acties in deze cirkel te veranderen. In bovenstaande gevallen kan dit door:

• Investeringen aanmoedigen, export bevorderen, belastingen verlagen, rente verlagen;
• Overlegorganen, afspraken, mentaliteitsverandering;
• Een andere leraar of school nemen, met het kind en de leraar praten;
• Mentaliteitsverandering, (reparatie) wetgeving;
• Conflictbemiddeling, mediation, afspraken.
• Trachten de dingen méér te begrijpen (i.p.v. te beredeneren) door o.a. intuïtie toe te laten en te ontwikkelen.