Alcoholisme

Alcoholisme is een verslaving die veroorzaakt dat de lijder eraan zoveel alcoholhoudende drank drinkt dat zijn of haar gezondheid, werk of sociaal leven daaronder te lijden hebben.

Alcoholisme kan gezien worden als een progressieve aandoening die meestal geleidelijk ontstaat. Men begint met af-en-toe een drankje voor de gezelligheid, na verloop van tijd neemt de frequentie van die drinkmomenten toe en uiteindelijk komt de persoon in kwestie (of diens omgeving) tot de ontdekking dat men niet (of minder goed) meer kan functioneren zonder gedronken te hebben. Gedragingen worden in steeds sterkere mate door de drank beïnvloed, en leiden tot onder meer plichtsverzuim, verwaarlozing, ruzie en geheugenstoornissen.

Alcoholconsumptie naar land (op wereldniveau) :
Donkerdere kleuren : Méér alcohol
Lichtere kleuren : Mínder alcohol.

Erfelijkheid

Er zijn aanwijzingen dat gevoeligheid voor alcoholisme (en andere verslavingen) mede erfelijk bepaald is. Zo hebben tweelingstudies laten zien dat erfelijke factoren een rol spelen wat betreft afhankelijkheid en gebruik van, en problematiek rondom alcohol . Alcohol blijkt dopaminerge banen in het limbisch systeem en prefrontale cortex te activeren. Volgens sommige onderzoekers zouden lagere dopamineniveaus in de hersenen van alcohol gevoelige individuen kunnen leiden tot verhoogde consumptie van alcohol, als vorm van compensatie. Ook moleculair genetische studies hebben zich vooral gericht op de rol van het Dopamine (D2) receptor gen, ook wel aangeduid als het DRD2 gen . Studies van volwassenen hebben echter nog niet eenduidig een associatie kunnen vinden tussen het DRD2 gen en alcohol verslaving. Wél is recent gebleken dat jonge adolescenten die drager waren van het DRD2A1 allel, significant meer alcohol consumeerden dan adolescenten die geen drager waren. Dit verband werd echter alleen gevonden in gezinnen waarbij de ouders zich tolerant opstelden ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kinderen. Kennelijk is dus het samenspel of interactie tussen opvoeding en erfelijke aanleg bepalend voor alcoholmisbruik: genetisch kwetsbare kinderen gaan eerder alcohol drinken en ook in grotere hoeveelheden wanneer ze toegeeflijke ouders hebben.

Voorkomen

Alcoholisme komt in België en Nederland veel voor. Afhankelijk van de gebruikte definitie van alcoholisme en het daaraan voorafgaande gewoontedrinken en probleemdrinken zijn er in Nederland ongeveer 185.000 alcoholisten en 160.000 probleemdrinkers. Bij een wat ruimere definitie zelfs 350.000 alcoholisten en 500.000 zware drinkers op een bevolking van ca 16 miljoen. In Vlaanderen vertonen onderzoeken gelijklopende cijfers. Sommige cijfers liggen zelfs hoger, zo spreekt een studie uit 2004 van het Hoger instituut voor de arbeid (Hiva) over zo'n 800.000 Belgen die te veel alcohol drinken, op een bevolking van ca 10 miljoen. Vooral bij jongeren blijkt het alcoholgebruik sterk toe te nemen. In Nederland gebruikt bijvoorbeeld in de groep van 12-15 jarigen 88.4 procent van de jongens en 85.5 procent van de meisjes wel eens alcohol .

Maatschappelijk geaccepteerde drug

Alcohol is een maatschappelijk geaccepteerde drug. Daardoor wordt alcoholisme niet snel (h)erkend, en is de grens tussen gezelligheids- en probleemdrinken zeer vaag. Veel mensen (bijvoorbeeld studenten) drinken jarenlang gevaarlijk veel, maar weten indien nodig ook van de drank af te blijven. Desalniettemin verlaat ieder jaar een aantal studenten de universiteit als alcoholist. Als alcohol nu pas ontdekt zou worden zou het volgens sommige deskundigen vanwege de vele nadelen zoals verslaving, agressie, vandalisme, huiselijk geweld en gevolgen voor de gezondheid waarschijnlijk op de lijst van harddrugs komen.

Alcohol als nationale drug

Alcohol wordt wel de nationale drug genoemd. Een 'drug' omdat het een duidelijke uitwerking heeft op de psyche (geest). Nationaal omdat het een aanvaard onderdeel van onze cultuur is. Alcohol wordt al erg lang gedronken. Niemand kijkt er van op als er een glaasje gedronken wordt, het is in onze maatschappij in bijna alle sociale geledingen geaccepteerd.

Alcohol wordt vaak in verband gebracht met gezelligheid, dat wordt van kinds af aan al opgeslagen in de hersenen. Dit positieve beeld, dat vaak toeneemt in de tienerjaren, verhult meestal de negatieve kanten zoals agressie, verkeersongelukken, vandalisme, mishandeling onder invloed van alcohol. Hoe meer men drinkt, hoe minder men in staat zal zijn normaal te blijven functioneren. Men gaat zichzelf overschatten en doet dingen, vaak ook in groepsverband, die men nuchter nooit zou doen.

De maatschappelijke schade ten gevolge van alcoholverslaving is vele malen groter dan die van alle andere drugs bij elkaar.

Alcohol als gif en harddrug

Een aantal gevaren van lichamelijke beschadigingen (bijvoorbeeld leveraandoeningen) en acute vergiftigingsverschijnselen (dronken zijn) zijn algemeen bekend. Vanwege de sociale acceptatie van alcohol wordt vergeten dat het in feite een gif is waar lichaam en geest zich langzaam bij aan gaan passen. Bij sommigen eindigt dit dus in alcoholisme. Men moet ook niet vergeten dat alcoholverslaving vooral een ziekte is die 'tussen de oren' zit, oftewel die ook grotendeels psychisch is. Het is aangeleerd gedrag overgenomen van andere drinkende mensen. Vaak is er een aanleiding om meer te gaan drinken dan anderen, maar dit hoeft niet per se zo te zijn. Hoe ziek een alcoholist ook is, hij of zij blijft er iets positiefs in zien. Dat is het grootste probleem. De hele geest en het hele lichaam zijn op alcohol drinken ingesteld. Als de drinker stopt en een positief beeld blijft houden van de alcohol, dan is de kans op terugval erg groot, vooral de eerste paar maanden.

Vaak wordt van alcohol ook gezegd dat het een 'harddrug' is omdat duidelijk gewenning optreedt en het tot afhankelijkheid kan leiden.

Het minder goed functioneren bij langdurig drinken

Mensen die langdurig veel drinken gaan minder goed functioneren op het werk, in hun relatie en ook lichamelijk en geestelijk. Ontslag, werkloosheid, echtscheiding, dakloosheid, en lichamelijke ziekte (levercirrose, onevenwichtige voeding, organische psychosyndromen waaronder het Syndroom van Korsakov) komen veel voor.

Ontwenning

Veel alcoholisten ontkennen hun probleem zeer lang en hiermee ook de persoonlijke problemen waardoor ze soms zijn begonnen met drinken, maar die ook in stand worden gehouden door het blijven drinken. Vaak wordt gezegd dat men niet kan genezen van alcoholisme: "eens een alcoholist, altijd een alcoholist". Wel kan men het onder controle krijgen. Maar zo'n "droogstaande alcoholist" moet altijd waakzaam blijven en iedere alcoholische consumptie kan de eerste van een terugval in het oude gedrag zijn. Het "droog worden" gebeurt vaak door middel van een ontwenningskuur. Ontwenningsklinieken, doktersbegeleiding en/of bezoeken aan A.A. (Anonieme Alcoholisten) kunnen bij een poging tot ontwenning hulp bieden. Ook zal men in sommige gevallen ander werk moeten zoeken (barman, ober e.d is geen goed beroep voor iemand die een probleem met alcohol heeft).

Stadia in de ontwikkeling van alcoholisme

Sociale drinker

De sociale drinker heeft weinig problemen met alcohol en wijdt er niet veel aandacht aan. Een sociale drinker heeft zijn drankgebruik onder controle. Voor deze mensen is het drinken van alcohol van secundaire betekenis. De interactie met andere mensen bij het feestje, de maaltijd, de conversaties zijn interessant, niet het drinken van alcohol. Toch kan hij of zij onbedoeld meer drinken dan voorgenomen is. Dit komt doordat na het nuttigen van alcohol de manier van denken verandert. Een sociale drinker kan zich voornemen 2 biertjes te nemen, omdat hij of zij nog moet rijden, en in sommige gevallen worden het er toch 3 of soms meer. Er zijn ook mensen die het netjes onder controle hebben, maar toch zijn er vaak excuses zoals: "het is al een uur geleden dat ik de laatste heb genomen, dus ik kan wel rijden".

Eerste stadium

Het eerste stadium van alcoholisme ervaart men wanneer men problemen heeft gerelateerd aan alcoholgebruik. Men gaat soms stiekem drinken, zich schuldig voelen over het drinken en er veel aan denken. Familie en vrienden beginnen zich soms zorgen te maken over de consumptie van alcohol. Drinken tot men helemaal dronken is, achteraf het zich niet herinneren, de zogenaamde black-out en toenemende tolerantie (meer moeten drinken voor hetzelfde effect) zijn de eerste tekenen van alcoholisme. Men begint het gezelschap te zoeken van de zwaardere drinkers en activiteiten te mijden waar geen alcohol wordt gedronken. Men krijgt problemen op het werk, zoals laatkomen of taken niet goed uitvoeren. Vooral gevoelige personen krijgen hevige angst en spanning als ontwenningsverschijnsel wat pas verdwijnt na het nuttigen van meerdere consumpties. Ook een tremor ( beven/trillen met onder andere de handen) komt vaak voor, vooral als men ook niet (meer) voldoende eet.

Middenstadium

Het middenstadium van alcoholisme kenmerkt zich door een steeds meer onbeheersbare levenssituatie. De alcoholist blijft echter ontkennen dat er problemen zijn. Er wordt steeds meer gedronken dan de bedoeling was. Er wordt gedronken om schuldgevoelens of gevoelens van depressie en ongemak te onderdrukken. En 's morgens om een kater en ontwenningsverschijnselen, zoals beven en hevige angst, te voorkomen of te verminderen. Een arts zal suggereren dat alcoholconsumptie moet stoppen. De persoon zal het proberen, maar vaak zonder succes. Er is vaak sprake van verlies van baan, medische problemen en familieproblemen.

Laat stadium

In het late stadium van alcoholisme is het dagelijkse leven geheel onbeheersbaar. Medische problemen zijn er veel en stukken ernstiger: leveraantasting, pancreatitis, zenuw- en spierschade, hoge bloeddruk en interne bloedingen kunnen het gevolg zijn. Het hart en de hersenen worden aangetast met als resultaat hartaanvallen of beroerte. Ook is er een toename van depressie, slapeloosheid en zelfmoordneigingen. Sommige alcoholisten worden hevig bevend wakker en hebben 's nachts al een glas met bijvoorbeeld genever (jenever) klaar gezet omdat zij door het beven 's ochtends de fles niet meer open kunnen krijgen. Pas na het drinken van 1 tot 3 longdrinkglazen (geen borrelglaasjes) komt het beven weer tot rust en moet de alcoholist vaak weer op pad naar de slijterij. De volgende dag herhaalt het hele ritueel zich weer. Vaak hebben zware alcoholisten nog maar 1 of 2 uur per dag plezier van de alcohol. De rest van de dag zijn ze bezig de ontwenningsverschijnselen tegen te gaan en om zich staande te houden en het voor de buitenwereld te verbergen. Uitzonderingen daargelaten. Vaak is er nog maar weinig contact met familie of vrienden en zit men achter de gesloten gordijnen of in de kroeg te 'zuipen'. Soms verwaarloost de alcoholist zichzelf of komt op straat terecht. Dit zijn vaak de mensen die als 'alcoholist' worden gezien terwijl er veel meer alcoholisten zijn, die het verborgen proberen te houden en vaak nog onderdak en nette kleren hebben. Bij hardnekkig alcoholisme eindigt het tenslotte in aandoeningen zoals levercirrose vaak eindigend met de dood. Ook de ziekte van Korsakov, ook wel bekend als alcoholdementie komt veel voor bij zware alcoholisten. Dit tast vooral het korte-termijn geheugen aan. Soms vergeet men dat men geen alcohol meer kan drinken en zitten mensen met Korsakov gerust aan een biertje of aan een andere alcoholische drank zonder de gevolgen te overzien.

Hoeveel is veel

Het drinken van 3 biertjes per dag wordt nog niet als alcoholisme gezien. Wel is het een eerste fase. Ook het drinken van heel weinig alcohol is al een eerste stadium. Gemiddeld één op de twaalf mensen die alcohol drinken, raken er aan verslaafd.

Als norm voor schadelijk wordt 15 standaardglazen per week gezien. Voorwaarde is wel dat in die week twee dagen geen alcohol gedronken wordt. Drinkt men meer, dan zal het schadelijke gevolgen kunnen hebben. De 15-glazennorm geldt voor mannen, voor vrouwen ligt dit lager, namelijk op ongeveer 10 glazen. De reden hiervoor is de opbouw van het lichaam. Het lichaam van een vrouw is meer opgebouwd uit vet, en minder uit spieren, dan bij de man. En in spierweefsel bevindt zich meer vocht dan in vet. Mannen hebben dus procentueel gezien meer vocht in het lichaam dan vrouwen. Omdat alcohol in het lichaam verspreid wordt over het vocht, leidt eenzelfde inname van alcohol tot een hogere concentratie bij vrouwen dan bij mannen. Mede daarom is een vrouw gemiddeld sneller dronken.

Het is mogelijk het eigen alcoholgebruik te testen om te bepalen hoe hoog het risico op alcoholisme is, bij de huidige levenswijze.

Deze gevolgen kunnen zowel psychisch (afhankelijkheid) als lichamelijk zijn. Wie regelmatig alcohol consumeert loopt kans alcoholist te worden. Meestal spelen hier bepaalde gebeurtenissen een rol bij, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Ook gezonde en gelukkige mensen kunnen alcoholist worden door vele factoren. Enkele van deze factoren zijn:

• Tolerantie; het steeds meer glazen nodig hebben om het zelfde effect te bereiken
• Controleverlies; na één of twee glazen gaat men anders denken en raakt men de controle kwijt.
• Een positief beeld van alcohol behouden; ook al wordt men dagelijks met een kater wakker, het positieve beeld van alcohol is vaak toch sterker en in de loop van het leven opgebouwd.

En lichamelijk krijgen organen zoals de lever het zwaar te verduren. Gevolgen voor de lever zijn leververvetting of erger: levercirrose. Ook de hersenen lijden onder alcoholisme: een neuronale aandoening als gevolg van alcoholisme is het Syndroom van Korsakov. Ook kan men een teveel aan ijzer in het lichaam krijgen (Hemochromatose) en door het schommelen van de bloedsuiker als gevolg van het alcohol drinken (vooral bij bier) hebben alcoholisten of voormalige (droogstaande) alcoholisten een verhoogd risico op diabetes (suikerziekte).

Andere aandoeningen die voorkomen bij alcoholisten zijn alvleesklierontsteking en maagontsteking.

Referenties

Zie ook

• Alcoholslot
• Al Anon Voor familie/vrienden van alcoholisten.
• Anonieme Alcoholisten
• Delirium tremens
• Heupfles
• Katholieke drankbestrijding (over de geschiedenis daarvan)
• Levercirrose
• Ontwenningskliniek
• Pancreatitis
• Psychotische stoornis door middelengebruik
• Syndroom van Korsakov
• Verkeersveiligheid
• Verslaving
• Vicieuze cirkels van Van Dijk
• Baclofen

Externe links

• Vlaamse website over stoppen met drinken
• Website van de Anonieme Alcoholisten
• Zelftest van alcoholgebruik
• Alcoholhulp.be: Informatie over alcoholgebruik, zelfhulp bij alcoholproblemen en online hulpverlening voor alcoholproblemen.

  Vrije mediabestanden over Alcoholism op Wikimedia Commons