Jaar

Een jaar is de relatieve eenheid van tijd die de periode beschrijft waarin een planeet om zijn ster draait.

In het algemeen taalgebruik is een jaar een in dagen getelde periode die gebaseerd is op de tijd die het de aarde kost om één keer om de zon te draaien.

Astronomisch jaar

In de astronomie worden verschillende definities van het jaar gebruikt, hier met hun huidige (2000) lengte:

• het tropisch jaar: periode tussen twee lentepuntdoorgangen van de zon, dat wil zeggen, tussen twee momenten dat de zon in dezelfde richting bewegend boven de evenaar staat.
  Sinds 1955 geldt de definitie dat het tropische jaar het tijdsinterval is dat nodig om de middelbare zonnelengte met 360° te laten toenemen ten opzichte van de bewegende middelbare equinox van de dag. In meer begrijpelijke termen is dit het tijdsinterval tussen twee opeenvolgende doorgangen van de middelbare zon door het lentepunt. Een tropisch jaar duurt 365d 5h 48m 45s. Het tropische jaar regelt de seizoenen regelt en daarom het belangrijkste is.
• het siderisch jaar: periode waarna de sterren weer op dezelfde plaats aan de hemel staan - 365d 6h 9m 10s
• het anomalistisch jaar: periode tussen twee doorgangen van de aarde door het perihelium in de aardbaan - 365d 6h 13m 53s

Het verschil in lengte tussen deze diverse soorten jaar komt door de precessie van de aardas en veranderingen in de vorm van de aardbaan onder invloed van de andere planeten.

• Het heliakische jaar is het tijdsinterval tussen twee heliakische opgangen van een ster. De lengte en het begin van een heliakisch jaar is afhankelijk van de breedtegraad op de aardbol en van de positie van de ster.
• Met het galactische jaar bedoelt men de volledige omloop van de zon en ons planetenstelsel rond het centrum van ons melkwegstelsel. Men schat het op ongeveer 220 tot 240 miljoen jaar.

Schrikkeljaar

Om praktische redenen rekent men in een kalenderjaar met volledige dagen. Een zonnejaar zoals in de gregoriaanse kalender heeft gewoonlijk 365 dagen. Omdat dit niet de exacte astronomische lengte van de tijd die de aarde nodig heeft om de baan rond de zon af te leggen, een (tropisch) jaar is, kan dit worden gecompenseerd met schrikkeldagen. In de regel wordt om de vier jaar wordt een dag toegevoegd bijgeteld om te compenseren voor het feit dat de omgang om de zon niet precies in hele dagen is te meten. Men noemt zo’n jaar een schrikkeljaar. De juliaanse kalender had per vier jaar steeds één schrikkeljaar, en duurde dus gemiddeld 365,25 dagen (365d, 6h). De gregoriaanse kalender heeft iets minder schrikkeldagen, en duurt gemiddeld 365,2421875 dagen (365d 5h 49m 12s).

Het jaar zoals in de gregoriaanse kalender is een goede schatting van het tropische jaar. De afwijking van 27 seconden betekent een fout van 1 dag in 3200 jaar.

In een lunisolaire kalender betekent een schrikkeljaar een jaar met een toegevoegde schrikkelmaand.

Andere types van jaren

• Een kerkelijk jaar begint in de Rooms-Katholieke Kerk op de eerste zondag van de advent.
  Het (oosters-)orthodoxe kerkelijke jaar is gelijkaardig opgebouwd, maar begint op 1 september.
• Een lunair jaar is het jaar uit een maankalender. Het omvat twaalf maanmaanden, en komt neer op 354 tot 355 dagen.
• Een lunisolair jaar is een jaar een maankalender die door schrikkelmaanden wordt aangepast aan het zonnejaar. Een puur lunisolair jaar varieert van 354 dagen (gewoon jaar) tot 384 dagen (schrikkeljaar). In de hedendaagse berekende joodse kalender zijn enkele regeltjes ingebouwd waardoor het een dag kan verschuiven, en de jaarlengte kan variëren van 353 tot 385 dagen.
• Een boekhoudkundig jaar is een jaar dat voor de berekeningen vereenvoudigd werd tot 12 maanden van 30 dagen.