Ethiek

Ethiek (van het Grieks: èthos, dat gewoonte of zedelijke handeling betekent) - ook moraalwetenschap - is een tak van de filosofie waarin men zich afvraagt wat de uiteindelijke norm is voor het menselijk handelen. Hoewel in de omgangstaal ’ethisch’ in de betekenis van ’moreel’ wordt gebruikt, gaat het om twee verschillende gebieden: ’moraal’ is het zedelijk handelen zelf, terwijl ethiek de studie ervan is. Er zijn drie kennisgebieden waarin ethiek een belangrijke rol speelt: de wijsbegeerte, de theologie en de medische wetenschap. De term ’ethiek’ wordt soms in engere zin gebruikt om te verwijzen naar de ethische principes van een bepaalde traditie, zoals de christelijke ethiek of de ethiek van Albert Schweitzer. In dit artikel wordt ethiek uitsluitend in de filosofische betekenis gebruikt.

Ethiek is samen met logica, metafysica en epistemologie (kennistheorie) een van de belangrijkste takken van de filosofie. Wanneer filosofie wordt ingedeeld in een natuurlijke, formele en morele discipline, dan behoort ethiek tot de laatste. Er zijn natuurlijk vele mogelijke indelingen denkbaar. Al naargelang de positie die wordt ingenomen kan men bijvoorbeeld spreken over een normatieve (voorschrijvende) en niet-normatieve (beschrijvende) ethiek. Wie het standpunt verdedigt dat ethiek normen moet voorschrijven, zal zich dan weer moeten afvragen of het na te streven doel ervan (teleologische ethiek) primeert, dan wel het voorschrijven van plichten (deontologische ethiek). En zo zijn er in de studie van de ethiek wel meer indelingen in omloop.

Een vaak gehanteerde, algemene indeling van ethiek is de driedeling meta-ethiek, normatieve ethiek en toegepaste ethiek.

Meta-ethiek

Meta-ethiek is een tak van de ethiek die de status van morele uitspraken onderzoekt. Als filosofische discipline reflecteert zij op wat de achtergronden zijn van onze overtuigingen in verband met wat we als het goede beschouwen en hoe we onze levens moeten leiden.

Een meta-ethische kwestie is abstract en heeft betrekking op een breed scala van meer specifieke praktische vragen. Een voorbeeld van een meta-ethische vraag is: Is het mogelijk om zekere kennis te hebben over wat goed en fout is?

Normatieve ethiek

Normatieve ethiek heeft een meer praktische taak, namelijk het vormen van morele normen die goed en fout gedrag reguleren. Het gaat dus over de goede gewoonten die we moeten verwerven, de plichten die we op ons moeten nemen, en de gevolgen van ons gedrag op anderen.

Toegepaste ethiek

Toegepaste ethiek gaat over het onderzoeken van specifieke controversiële kwesties, zoals bijvoorbeeld abortus, kindermoord, dierenrechten, milieubekommernissen, homoseksualiteit, de doodstraf, of nucleaire oorlog.