Maurice Ravel

Maurice Ravel ( Ciboure, 7 maart 1875 – Parijs, 28 december 1937 ) was een Frans componist, en zoon van een Baskische moeder en een Frans – Zwitserse vader.
Ravel wordt algemeen gezien als een van de belangrijkste componisten van de 20^e eeuw, die een zeer sterk en afwisselend oeuvre op zijn naam heeft staan.

Een Frans muzikaal genie

Wie componeerde de Boléro van Ravel. . . . . .?
Dit oude grapje is niet zonder diepere betekenis, want wat weten wij welbeschouwd van deze componist?
Niet zelden wordt Ravel in één adem met zijn landgenoot Claude Debussy genoemd, waarbij echter aan de belangrijke verschillen tussen beide kunstenaars voorbij wordt gegaan. Beiden hebben weliswaar sterk bijgedragen aan het impressionisme in de klassieke muziek, maar hun manier van werken was toch wezenlijk anders. Ravel heeft zich, in tegenstelling tot Debussy ook slecht korte tijd met het impressionisme bezig gehouden.
De met een droge humor begiftigde, uiterst precieze Ravel was een meester in de instrumentatiekunst. Zijn orkestraties zijn bijzonder knap uitgevoerd en in feite door niemand geëvenaard. Hij zocht tot in details uit wat de mogelijkheden van de instrumenten waren en gebruikte deze kennis om zijn composities tot de hoogste graad van perfectie op te voeren.

Opleiding en eerste successen

Maurice Ravel kwam als veertienjarige jongeman op het Conservatorium te Parijs. Hier kreeg hij lessen van onder meer Gabriël Fauré.
Zoals velen, dong ook Ravel naar de Prix de Rome ; een prijs die de winnaar een aantal bijzondere voorrechten verleent. Hij behaalde 'slechts' een tweede prijs; de eerste werd hem geweigerd wegens al te moderne opvattingen over de muziek. Dat was althans het oordeel van Jules Massenet en enkele andere lieden die de jury vormden.
Ravel aanvaardde nooit een officieel ambt, maar leefde praktisch alleen van en voor zijn composities. Hij stond aanvankelijk nog onder invloed van zijn leermeester Fauré, doch later werd het eigene in zijn werken duidelijk waarneembaar. De eerste pianostukken Jeux d'eau en Miroirs zijn reeds. geheel in eigen stijl gecomponeerd.
Serge Diaghilev, de grote Russische leider van Les Ballets Russes gaf Ravel opdracht voor het schrijven van muziek bij een Griekse liefdesidylle van de geitenhoeder Daphnis en de schaapsherderin Chloé, geschreven door de Griekse schrijver Longus, uit de tweede eeuw na Christus.
De bijzondere muziek die Ravel bij deze idylle schreef, bood de chorograaf die het ballet Daphnis et Chloé nog vorm, inhoud en gestalte moest geven, alle kansen. Later stelde Ravel uit dit werk twee suites samen.

De Eerste Wereldoorlog en daarna

<< Maurice Ravel omstreeks 1925

Diverse werken, zoals Rhapsodie Espagnole en het bekoorlijke Ma mère L' Oye ( Moeder de Gans ), kwamen tot stand nog vóór de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Toen in 1914 de hel losbarstte, meldde Ravel zich en werd ambulancedrager aan het front. Hij keerde hiervan ziek terug.
De eerste compositie na deze ongewilde onderbreking was La Valse, waarin hij zich min of meer losmaakte van de verschrikkingen uit die tijd. Ook onder invloed van de oorlog stond Le Tombeau de Couperin ( De gedenksteen voor Couperin ), een compositie voor piano, dat werd opgedragen aan de tijdens de Eerste Wereldoorlog gesneuvelde soldaten. Het stuk vormde tevens een hommage aan een ander groot Frans componist: François Couperin, die in de 18^e eeuw leefde en wiens stijl Ravel af en toe verwerkte in zijn pianomuziek.
In de versie voor piano werd het door de choreograaf George Balanchine tot een ballet omgevormd. Later schreef Ravel een uitvoering voor orkest, waarbij enkele delen werden weggelaten.

Verdere ontwikkelingen

Al tijdens de Eerste Wereldoorlog had Ravel kennis genomen van een bijzonder aardige tekst van de schrijfster Colette. Hierop geïnspireerd schreef hij tussen 1919 en 1925 de lyrische fantasie in één akte L'Enfant et les Sortilèges ( Het kind en de betoveringen ). Het componeren van dit stuk gebeurde in nauwe samenwerking met Colette, die niet kon nalaten boven het script te schrijven: Divertissement pour ma fille.
L'Enfant et les Sortilèges - de geniale compositie van Ravel waarin allerlei muziekstijlen aanwezig zijn - wordt soms alleen voor orkest uitgevoerd, aangezien de vertaling van de vrij gecompliceerde Franse tekst naar andere talen vrij gecompliceerd is.
En dan in 1928 de Boléro! Het is wel zeker, dat niemand verbaasder geweest kan zijn dan Ravel zelf, toen bleek dat dit werk zo'n succes had. Over deze muziek is heel wat te doen geweest en het aantal theorieën erover is vrij uitgebreid.
De Boléro is een ballet, waarvoor Ravel in 1928 de muziek componeerde. De première was op 22 november 1929. Het ballet speelt zich af in een Spaanse herberg. In het midden van de herberg staat een tafel waarop een danseres de Boléro uitvoert, aangemoedigd door de mannen rondom haar.
Technisch gezien wordt de Boléro een meesterstuk genoemd, maar Ravel noemde het stuk muzikaal inhoudloos. Toch staat het stuk bekend als één van zijn meesterwerken.
De Boléro bestaat uit twee afwisselende thema's, elk van zestien maten, die telkens door andere instrumenten worden gespeeld. Beide maten worden negenmaal letterlijk herhaald. Na twee inleidende maten door de kleine trom wordt het eerste thema ingezet door een enkele fluit, waarna langzamerhand het gehele orkest gaat meedoen, waarbij elk opeenvolgende fragment crescéndo¹⁾ wordt gespeeld.
De geweldige, uiterlijke climax wordt bereikt door de instrumentatie en door het langzaam aanzwellen van pianissimo²⁾ tot een overstelpend tutti³⁾.
In 1932 kreeg Ravel een auto-ongeluk waarvan hij nooit meer geheel herstelde. Hij schreef nog de liederen van Don Quichotte à Dulcinée, naar gedichten van Paul Morand, waarmee Ravel nóg een hoogtepunt bereikte. Na die tijd was hij niet meer in staat te componeren. Hij stierf in 1937 na een mislukte operatie.

---

¹⁾ crescéndo = sterker wordend, aanzwellen
²⁾ pianissimo = zeer zacht
³⁾ tutti = alle instrumenten.