Brittannië

Met de term Brittannië wordt gewoonlijk verwezen naar:

• Het Verenigd Koninkrijk (United Kingdom): zijnde Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland (sinds 1927), Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland (van 1801 tot 1927) of Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië (van 1707 tot 1801).
• Het eiland Groot-Brittannië (met de omliggende eilanden), bestaande uit Engeland, Wales en Schotland.

Het gebruik van de term Groot-Brittannië als referentie aan het Verenigd Koninkrijk is feitelijk onjuist, omdat Groot-Brittannië slechts verwijst naar het betreffende eiland dat het grootste deel van het land uitmaakt.

Etymologie en terminologie

In 325 v.Chr. bezocht de Griek Pytheas een eilandengroep die hij Pretaniké noemde. De belangrijkste eilanden hiervan waren Groot-Brittannië en Ierland. De stukken die deze reis beschrijven zijn van veel recenter datum, waardoor de gegevens ruimte bieden voor interpretatie. Taalkundigen suggereren dat de inwoners zichzelf Priteni noemden.

In de Angelsaksische kronieken wordt vermeld dat de bewoners uit Armenië zouden zijn gekomen. Historici gaan er echter van uit dat dit een fout is in de beschrijvingen, en dat Armorica (het deel van Gallië tussen de Seine en de Loire) werd bedoeld.

In 55 en 54 v.Chr. werd door Julius Caesar een invasie op het eiland uitgevoerd, als antwoord op de steun van de Keltische aristocraten aan het verzet van de bewoners van Armorica tegen de Romeinse bezetting. Dit resulteerde echter niet tot een bezetting. Pas in 43 na Christus werd het eiland bij het Romeinse Rijk ingelijfd door keizer Claudius. De Romeinse bezetters noemden hun veroveringen Britannia, de Keltische inwoners Britten, en het eiland Brittannië. (Door sommige historici wordt beweerd dat de Romeinen het eiland Brigantes noemden, naar de grootste Keltische stam.)

Bestand:Britain 500 CE.png

Brittannië rond het jaar 500

Enkele eeuwen na het vertrek van de Romeinse bezetters trokken sommige Britten naar het vasteland. Geoffrey van Monmouth gebruikte later de termen Britannia minor voor het deel van Armorica waar deze emigranten terecht waren gekomen, en Britannia major voor het eiland.

Pas in de late Middeleeuwen kreeg de term Brittannië een andere, wat modernere betekenis dan het Romeinse begrip. In die tijd werd het gebied op het continent Brittannië, en het eiland Groot-Brittannië genoemd (in het Frans: Bretagne en Grande Bretagne).

Tijdens de regeringsperiode van Koningin Elizabeth I van Engeland werd door haar astroloog en alchemist John Dee voorspeld dat er een groot Brits rijk zou ontstaan, waarbij hij de termen "Great Britain" (Groot-Brittannië) en "Britannia" gebruikte. Nadat Elizabeth in 1603 stierf werd Jacobus VI van Schotland koning Jacobus I van Engeland. Op 20 oktober 1604 riep hij zichzelf uit als "Koning van Groot-Brittannië", inclusief Wales dus. In 1707 werd deze titel formeel opgenomen toen het koninkrijk van Groot-Brittannië werd gevormd.

Na de stichting werd het koninkrijk in 1801 uitgebreid, doordat het eiland Ierland, dat reeds door de Britse monarchie gedomineerd werd, eraan werd toegevoegd, zodat het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland ontstond; in 1922 werd het gebied opnieuw ingeperkt door de onafhankelijkheid van de Ierse Vrijstaat, thans de Ierse Republiek genoemd. Dienovereenkomstig werd de naam van het koninkrijk in 1927 gewijzigd tot het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Als gevolg hiervan hebben de woorden Brits en Brittannië voor sommigen een betekenisverandering ondergaan: daar er geen alternatief beschikbaar is, wordt het woord Brits staatsburger ('British citizen') heden gebruikt om iemand met de nationaliteit van het Verenigd Koninkrijk aan te duiden. Desondanks betekent het woord Brittannië ('Britain') voor anderen nog steeds hetzelfde als het eiland Groot-Brittannië.

Hedendaagse definitie

De informele Engelse term Britain wordt ook in officiële publicaties vaak gebruikt als synoniem voor het Verenigd Koninkrijk. Als niet het hele koninkrijk maar slechts een of enkele landen (Engeland, Schotland, Wales en/of Noord-Ierland) bedoeld wordt, worden deze landen echter altijd bij naam genoemd en wordt nooit 'UK' of 'Britain' gebruikt.

De naam Britain komt ook terug in het bijvoeglijk naamwoord 'Brits' (Engels: British): de regering van het hele koninkrijk is de Britse regering en de nationale munt heet het Brits pond (ISO-code: GBP). De inwoners van het koninkrijk heten gezamenlijk 'Britten'. Echter, als de inwoners van de losse landen bedoeld worden, wordt bijvoorbeeld 'Engelsen' of 'Schotten' gebruikt; een Schot met 'Engelsman' aanduiden is niet alleen onjuist, maar zal bovendien niet altijd in goede aarde vallen.

Er bestaat nog verdere spraakverwarring. Ofschoon 'Groot-Brittannië' ontegenzeglijk de naam van het grote eiland is, wordt de term bijwijlen voor het gehele Verenigd Koninkrijk gebruikt, zoals op de Olympische Spelen. De afkortingen 'GB' en 'VK' worden door elkaar gebruikt om het Verenigd Koninkrijk aan te duiden; daarbij slaat 'GB' doorgaans niet enkel op het eiland Groot-Brittannië. Een andere term is 'de Britse eilanden', een ingeburgerde geografische naam voor de archipel, maar deze term impliceert voor sommigen dat Groot-Brittannië dominant is ten opzichte van Ierland, om welke reden de term soms vermeden wordt. Daarenboven heeft men het vaak over 'Engelsen' wanneer men inwoners van het Verenigd Koninkrijk bedoelt; ook het gebruik van voorvoegselen als 'Anglo-', als in bijvoorbeeld 'Anglo-Amerikaanse offensieven' wekt de onjuiste suggestie dat 'Engeland' en 'Verenigd Koninkrijk' synoniemen zijn.

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Britannia op Wikimedia Commons.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties