Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Dyslexie: verschil tussen versies
k (wijziging sjabloon) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Dyslexie''' (uit het [[Grieks]] | '''Dyslexie''' (uit het [[Grieks]] {{Grieks|δυς-}} dys- (’beperkt’) en {{Grieks|λέξις}} lexis (’woord’), dus beperkt lezen) (ook wel als '''woordblindheid''' aangeduid) is een verzamelnaam voor een aantal aandoeningen die gepaard gaan met problemen met vooral geschreven taal. Er zijn verschillende vormen van dyslexie met elk een verschillende oorzaak. | ||
==Diagnose== | ==Diagnose== | ||
In Nederland mag de [[diagnose]] dyslexie enkel gesteld worden door een [[psycholoog]] of een [[orthopedagoog]] met een basisaantekening [[psychodiagnostiek]] (BAPD) en daarbij een speciale aantekening voor het stellen van de diagnose dyslexie. In Vlaanderen zijn ook [[Master]]s en [[Bachelor]]s in de [[logopedie]] daarvoor opgeleid. | In Nederland mag de [[diagnose]] dyslexie enkel gesteld worden door een [[psycholoog]] of een [[orthopedagoog]] met een basisaantekening [[psychodiagnostiek]] (BAPD) en daarbij een speciale aantekening voor het stellen van de diagnose dyslexie. In Vlaanderen zijn ook [[Master]]s en [[Bachelor]]s in de [[logopedie]] daarvoor opgeleid. | ||
Voor het vaststellen van de diagnose moet worden uitgesloten dat de lees- en spellingproblemen een andere oorzaak hebben, zoals een andere stoornis of slecht lees- en spellingonderwijs op de basisschool.<ref>De Jong, P. F. (2008). ''Van ernstige problemen met lezen en/of spelen naar dyslexie: commentaar op het voorgestelde Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling.'' Tijdschrift voor Orthopedagogiek, nr. 3, maart 2008, p.146-152</ref> Daarnaast moet worden aangetoond dat met kwalitatief goede [[remediëring]] de achterstand niet ingelopen wordt.<ref>Onbekende auteur (2005). ''Veelgestelde vragen.'' Website Stichting Dyslexie Nederland. Verkregen op 16 maart 2008 via [http://www.stichtingdyslexienederland.nl/sitemanager.asp?pid=906#vraag%201 deze link].</ref> | |||
Voor het vaststellen van de diagnose moet worden uitgesloten dat de lees- en spellingproblemen een andere oorzaak hebben, zoals een andere stoornis of slecht lees- en spellingonderwijs op de basisschool.<ref>De Jong, P. F. (2008). ''Van ernstige problemen met lezen en/of spelen naar dyslexie: commentaar op het voorgestelde Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling.'' Tijdschrift voor Orthopedagogiek, nr. 3, maart 2008, p. 146-152</ref> Daarnaast moet worden aangetoond dat met kwalitatief goede [[remediëring]] de achterstand niet ingelopen wordt.<ref>Onbekende auteur (2005). ''Veelgestelde vragen.'' Website Stichting Dyslexie Nederland. Verkregen op 16 maart 2008 via [http://www.stichtingdyslexienederland.nl/sitemanager.asp?pid=906#vraag%201 deze link].</ref> | |||
==Onderzoek== | ==Onderzoek== | ||
| Regel 16: | Regel 17: | ||
==Latere jeugd== | ==Latere jeugd== | ||
Dyslexie toont zich in volle omvang bij kinderen in de schoolgaande leeftijd. Hoewel in de meeste gevallen de spraakwaarneming intact is, hebben dyslectische kinderen moeite om na te denken over de geluidsstructuur van gesproken woorden. Zulke fonologische | Dyslexie toont zich in volle omvang bij kinderen in de schoolgaande leeftijd. Hoewel in de meeste gevallen de spraakwaarneming intact is, hebben dyslectische kinderen moeite om na te denken over de geluidsstructuur van gesproken woorden. Zulke fonologische problemen maken het moeilijk te leren de verbinding te leggen tussen klanken en letters van gedrukte woorden. De meeste dyslectische kinderen hebben moeite met een [[fonetisch]]e benadering bij het lezen, en bij het spellen zijn ze niet in staat de klankstructuur van woorden weer te geven. | ||
Hoewel dyslectische kinderen veel van hun problemen overwinnen, hebben ze later als volwassenen subtiele problemen met luisteren en lees- en schrijfvaardigheid. Door functioneel [[hersenen|hersenonderzoek]] beginnen we te begrijpen waarom dit zo is. Het is gebleken dat wanneer dyslectische volwassenen moeten zeggen of woorden rijmen, en dus verbale [[kortetermijngeheugen]] taken moeten uitvoeren, ze alleen een deel van de hersengebieden gebruiken die normaal betrokken zijn. Waarschijnlijk is, dat hun fonologische moeilijkheden het gevolg zijn van een zwakke verbinding tussen de taalgebieden aan de voor- en achterkant van de linker[[hersenhelft]]. | Hoewel dyslectische kinderen veel van hun problemen overwinnen, hebben ze later als volwassenen subtiele problemen met luisteren en lees- en schrijfvaardigheid. Door functioneel [[hersenen|hersenonderzoek]] beginnen we te begrijpen waarom dit zo is. Het is gebleken dat wanneer dyslectische volwassenen moeten zeggen of woorden rijmen, en dus verbale [[kortetermijngeheugen]] taken moeten uitvoeren, ze alleen een deel van de hersengebieden gebruiken die normaal betrokken zijn. Waarschijnlijk is, dat hun fonologische moeilijkheden het gevolg zijn van een zwakke verbinding tussen de taalgebieden aan de voor- en achterkant van de linker[[hersenhelft]]. | ||
==Onderzoeksresultaten== | ==Onderzoeksresultaten== | ||
Kennis van de | Kennis van de [[indicator]]en voor leesvaardigheden en dyslexie heeft tot vernieuwingen in de behandeling geleid. Een baanbrekend onderzoek toonde aan dat kinderen die slecht presteerden in een [[Fonologie|fonologische]] verwerkingstaak voordat zij schoolgaand waren, duidelijk baat hadden bij een training in klankcategorisatie door middel van rijm en [[alliteratie]], vooral wanneer dit gecombineerd werd met het leren van letterklanken. Als gevolg hiervan is bewezen dat training op het gebied van fonologische bewustheid gecombineerd met gestructureerde leesoefeningen, een effectieve behandeling is voor slechte lezers. Het geeft betere vooruitgang dan training in lezen of fonologische bewustheid alleen. | ||
==Twijfels== | ==Twijfels== | ||
Hoewel de term dyslexie onderwerp van discussie is, zijn er zeer sterke aanwijzingen dat onverwachte leesproblemen bij kinderen veroorzaakt worden door taalstoornissen in het fonologisch gebied. Kinderen met leesmoeilijkheden hebben vaak ook vele psychosomatische problemen: klachten over hoofdpijn en moeilijkheden met zien zijn gewoon. Met een gedetailleerde beschrijving van het geval en de familiegeschiedenis kunnen dyslectische problemen ontdekt worden. Met standaardtesten bij kinderen voor de schoolgaande leeftijd kan gemakkelijk kennis van kinderrijmpjes en letters | Hoewel de term dyslexie onderwerp van discussie is, zijn er zeer sterke aanwijzingen dat onverwachte leesproblemen bij kinderen veroorzaakt worden door taalstoornissen in het fonologisch gebied. Kinderen met leesmoeilijkheden hebben vaak ook vele psychosomatische problemen: klachten over hoofdpijn en moeilijkheden met zien zijn gewoon. Met een gedetailleerde beschrijving van het geval en de familiegeschiedenis kunnen dyslectische problemen ontdekt worden. Met standaardtesten bij kinderen voor de schoolgaande leeftijd kan gemakkelijk kennis van kinderrijmpjes en letters onderzocht worden. | ||
Klinische (behandelings-) ervaringen laten zien dat het met betrekking tot dyslexie verkeerd is af te wachten en te zien hoe het kind zich ontwikkelt. Een vertraging bij het leren lezen kan snel veranderen in een aanzienlijke leesstoornis als er niets aan gedaan wordt. | Klinische (behandelings-) ervaringen laten zien dat het met betrekking tot dyslexie verkeerd is af te wachten en te zien hoe het kind zich ontwikkelt. Een vertraging bij het leren lezen kan snel veranderen in een aanzienlijke leesstoornis als er niets aan gedaan wordt. | ||
==Zie ook== | ==Zie ook== | ||
* [[Beelddenken]] | * [[Beelddenken]]: [[Psychologie|Psychologen]] stellen voor vermeende beelddenkers vaak de diagnose dyslexie | ||
* [[Dyscalculie]] | * [[Dyscalculie]]: stoornis bij het rekenen | ||
* [[Dyspraxie]] | * [[Dyspraxie]]: stoornis bij het correct verwerken van informatie. | ||
* [[Fixatie disparatie]] | * [[Fixatie disparatie]]: wordt vaak aangezien voor dyslexie. | ||
==Externe links== | ==Externe links== | ||
| Regel 41: | Regel 42: | ||
{{reflist}} | {{reflist}} | ||
}} | }} | ||
{{authority control|TYPE=t|Wikidata=Q132971}} | |||
[[Categorie:Neurologische aandoening]] | [[Categorie:Neurologische aandoening]] | ||
[[Categorie:Ontwikkelingsstoornis]] | [[Categorie:Ontwikkelingsstoornis]] | ||
| Regel 47: | Regel 48: | ||
[[en:Dyslexia]] | [[en:Dyslexia]] | ||
{{stek}} | |||
Huidige versie van 27 sep 2023 om 01:53
Dyslexie (uit het Grieks δυς- dys- (’beperkt’) en λέξις lexis (’woord’), dus beperkt lezen) (ook wel als woordblindheid aangeduid) is een verzamelnaam voor een aantal aandoeningen die gepaard gaan met problemen met vooral geschreven taal. Er zijn verschillende vormen van dyslexie met elk een verschillende oorzaak.
Diagnose
In Nederland mag de diagnose dyslexie enkel gesteld worden door een psycholoog of een orthopedagoog met een basisaantekening psychodiagnostiek (BAPD) en daarbij een speciale aantekening voor het stellen van de diagnose dyslexie. In Vlaanderen zijn ook Masters en Bachelors in de logopedie daarvoor opgeleid.
Voor het vaststellen van de diagnose moet worden uitgesloten dat de lees- en spellingproblemen een andere oorzaak hebben, zoals een andere stoornis of slecht lees- en spellingonderwijs op de basisschool.[1] Daarnaast moet worden aangetoond dat met kwalitatief goede remediëring de achterstand niet ingelopen wordt.[2]
Onderzoek
Dyslexie is voor het eerst beschreven in 1887. De term werd gebruikt voor mensen met leesvaardigheden die om onverklaarbare redenen aanzienlijk lager zijn dan verwacht, gegeven hun intelligentie. Onderzoek heeft uitgewezen dat dyslexie een neurologische oorzaak heeft. Ook al zijn er talrijke varianten en oorzaken voor dyslexie, in veel gevallen zijn de hersenen niet goed in staat visuele of auditieve informatie te interpreteren. De hersenen kunnen dit op verschillende manieren deels, of in het geval van een milde vorm volledig compenseren door andere hersenfuncties te gebruiken. Dit is afhankelijk van de omvang van de aandoening. Gemiddeld gebruikt een dyslectisch persoon 10 keer meer hersencapaciteit bij het verwerken van taalgerelateerde informatie dan een normaal persoon. Op jonge leeftijd kan stimulering en training van de hersenen tot betere compensatie leiden. Dyslexie heeft voornamelijk invloed op leesvaardigheid, spelling en woordenschat. Verder kan dyslexie ook invloed hebben op gehoor, spraak, schrijven en handschrift.
Kenmerken
Dyslexie heeft de neiging familiegebonden te zijn, en familieleden van dyslectici hebben vaak andere taalproblemen. Dyslexie komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes en er zijn sterke aanwijzingen dat het erfelijk is. De kans dat een jongen dyslectisch wordt als zijn vader het ook is, is wellicht 50%. Dit is iets lager voor meisjes. De resultaten van grootschalig onderzoek bij tweelingen suggereren dat de gevoeligheid voor spraakklanken, gemeten door het gevoel voor rijm te testen, correleert met fonologische leesvaardigheden. Genmarkers op de chromosomen 1 en 15 zijn geïdentificeerd in dyslectische families en een connectie met chromosoom 6 in het gebied van het menselijk leukocyt complex verklaart wellicht een veel gerapporteerde associatie tussen dyslexie en auto-immuniteitsziekte. Er zijn ook ontwikkelingen op neurologisch gebied. Er zijn aanwijzingen die wijzen in de richting van de perisylvanische gebieden en na onderzoek op overledenen werd een ongewone symmetrie van het planum temporale met corticale dysplasie en littekens gevonden.
Vroege jeugd
Dyslexie is een ontwikkelingsstoornis die personen van alle leeftijden betreft, maar de symptomen verschillen per leeftijd. In onderzoek bij kinderen met een erfelijk risico op dyslexie worden moeilijkheden met de spraakproductie en grammaticale ontwikkeling gemeld bij een leeftijd van 30 maanden, gevolgd door een tragere verwerving van de woordenschat gedurende de jaren voordat ze naar school gaan, resulterend in achterstanden in fonologische ontwikkeling en kennis van het alfabet bij jonge schoolkinderen. Meldingen van ouders van achterstanden met spraak en taal bij kinderen met leesmoeilijkheden zijn gewoon in epidemiologische studies.
Latere jeugd
Dyslexie toont zich in volle omvang bij kinderen in de schoolgaande leeftijd. Hoewel in de meeste gevallen de spraakwaarneming intact is, hebben dyslectische kinderen moeite om na te denken over de geluidsstructuur van gesproken woorden. Zulke fonologische problemen maken het moeilijk te leren de verbinding te leggen tussen klanken en letters van gedrukte woorden. De meeste dyslectische kinderen hebben moeite met een fonetische benadering bij het lezen, en bij het spellen zijn ze niet in staat de klankstructuur van woorden weer te geven.
Hoewel dyslectische kinderen veel van hun problemen overwinnen, hebben ze later als volwassenen subtiele problemen met luisteren en lees- en schrijfvaardigheid. Door functioneel hersenonderzoek beginnen we te begrijpen waarom dit zo is. Het is gebleken dat wanneer dyslectische volwassenen moeten zeggen of woorden rijmen, en dus verbale kortetermijngeheugen taken moeten uitvoeren, ze alleen een deel van de hersengebieden gebruiken die normaal betrokken zijn. Waarschijnlijk is, dat hun fonologische moeilijkheden het gevolg zijn van een zwakke verbinding tussen de taalgebieden aan de voor- en achterkant van de linkerhersenhelft.
Onderzoeksresultaten
Kennis van de indicatoren voor leesvaardigheden en dyslexie heeft tot vernieuwingen in de behandeling geleid. Een baanbrekend onderzoek toonde aan dat kinderen die slecht presteerden in een fonologische verwerkingstaak voordat zij schoolgaand waren, duidelijk baat hadden bij een training in klankcategorisatie door middel van rijm en alliteratie, vooral wanneer dit gecombineerd werd met het leren van letterklanken. Als gevolg hiervan is bewezen dat training op het gebied van fonologische bewustheid gecombineerd met gestructureerde leesoefeningen, een effectieve behandeling is voor slechte lezers. Het geeft betere vooruitgang dan training in lezen of fonologische bewustheid alleen.
Twijfels
Hoewel de term dyslexie onderwerp van discussie is, zijn er zeer sterke aanwijzingen dat onverwachte leesproblemen bij kinderen veroorzaakt worden door taalstoornissen in het fonologisch gebied. Kinderen met leesmoeilijkheden hebben vaak ook vele psychosomatische problemen: klachten over hoofdpijn en moeilijkheden met zien zijn gewoon. Met een gedetailleerde beschrijving van het geval en de familiegeschiedenis kunnen dyslectische problemen ontdekt worden. Met standaardtesten bij kinderen voor de schoolgaande leeftijd kan gemakkelijk kennis van kinderrijmpjes en letters onderzocht worden.
Klinische (behandelings-) ervaringen laten zien dat het met betrekking tot dyslexie verkeerd is af te wachten en te zien hoe het kind zich ontwikkelt. Een vertraging bij het leren lezen kan snel veranderen in een aanzienlijke leesstoornis als er niets aan gedaan wordt.
Zie ook
- Beelddenken: Psychologen stellen voor vermeende beelddenkers vaak de diagnose dyslexie
- Dyscalculie: stoornis bij het rekenen
- Dyspraxie: stoornis bij het correct verwerken van informatie.
- Fixatie disparatie: wordt vaak aangezien voor dyslexie.
Externe links
- Regionaal Instituut voor Dyslexie (Nederland)
- Stichting Dyslexie Nederland (Nederland)
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º De Jong, P. F. (2008). Van ernstige problemen met lezen en/of spelen naar dyslexie: commentaar op het voorgestelde Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, nr. 3, maart 2008, p. 146-152
- º Onbekende auteur (2005). Veelgestelde vragen. Website Stichting Dyslexie Nederland. Verkregen op 16 maart 2008 via deze link.
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •