Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Otto Warburg: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (8 tussenliggende versies door een andere gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox Nobelprijswinnaar | |||
| naam = Otto Heinrich Warburg | |||
| periode = [[8 oktober]] [[1883]] – [[1 augustus]] [[1970]] | |||
| afbeelding = Otto Warburg.jpg | |||
| onderschrift = | |||
| land = [[Duitsland]] | |||
| geboorteplaats = [[Freiburg im Breisgau]] | |||
| plaatsvanoverlijden = [[Berlijn]] | |||
| typeprijs = [[Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde|Fysiologie of Geneeskunde]] | |||
| jaar = 1931 | |||
| reden = „Voor onderzoek naar [[cytochroom]] in de aerobe [[celademhaling|dissimilatie]].” | |||
| voor = [[Karl Landsteiner]] | |||
| op = [[Charles Scott Sherrington]]<br>[[Edgar Douglas Adrian]] | |||
}}<!-- | |||
| portaal = Geneeskunde | |||
}}--> | |||
'''Otto Heinrich Warburg''' (Freiburg im Breisgau, [[8 oktober]] [[1883]] – [[West-Berlijn]], [[1 augustus]] [[1970]]) was een Duitse biochemicus, arts en fysioloog. In 1931 ontving hij de Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde voor „de ontdekking van de natuur en de functie van het ademhalingsferment”. | '''Otto Heinrich Warburg''' (Freiburg im Breisgau, [[8 oktober]] [[1883]] – [[West-Berlijn]], [[1 augustus]] [[1970]]) was een Duitse biochemicus, arts en fysioloog. In 1931 ontving hij de Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde voor „de ontdekking van de natuur en de functie van het ademhalingsferment”. | ||
==Leven== | ==Leven== | ||
Otto Warburg was een zoon van de natuurkundige [[Emil Warburg]]. | Otto Warburg was een zoon van de natuurkundige [[Emil Warburg]], de president van het ''Physikalisch Reichsanstalt'', en Elizabeth Gärtner. Hij studeerde natuurwetenschappen, met de focus op scheikunde, onder [[Emil Fischer]] aan de Universiteit van Berlijn en promoveerde in 1906 op een proefschrift over polypeptiden tot doctor in de natuurwetenschappen. Aansluitend studeerde hij geneeskunde onder [[Ludolf von Krehl]] aan de Universiteit van Heidelberg. In 1911 behaalde hij daar met een proefschrift over oxidatieprocessen zijn doctoraat in de geneeskunde. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] diende hij als [[ulaan]] in de Pruisische [[cavalerie]] en kreeg een [[IJzeren Kruis]] (eerste klasse) voor moed. | ||
In 1918 werd hij hoogleraar aan het Kaiser Wilhelm Institut für Biologie in Berlijn-Dahlem. In 1930 werd, dankzij een donatie van de Rockefeller Foundation aan | In 1918 werd hij hoogleraar aan het Kaiser Wilhelm Institut für Biologie in Berlijn-Dahlem. In 1930 werd, dankzij een donatie van de Rockefeller Foundation aan het Keizer Wilhelm Genootschap (Kaiser Wilhelm Gesellschaft), het Kaiser Wilhelm Institut für Zellphysiologie gevormd (dat later de naam Max-Planck-Gesellschaft kreeg). Otto Warburg was een van de oprichters en werd hiervan in 1931 directeur. | ||
Nadat hij aantoonde dat de stofwisseling van kankercellen veranderde naar een anaerobe stofwisseling, formuleerde hij de hypothese dat kanker geen zuurstofrijk medium nodig heeft om te groeien. | Nadat hij aantoonde dat de stofwisseling van kankercellen veranderde naar een anaerobe stofwisseling, formuleerde hij de hypothese dat kanker geen zuurstofrijk medium nodig heeft om te groeien. Een van zijn bekendste studenten is [[Hans Adolf Krebs]], Nobelprijswinnaar in 1953. | ||
George Wald, kreeg een studiebeurs van de U.S. National Research Council om bij Warburg te gaan studeren. Gedurende zijn werk bij Warburg in 1932–1933 ontdekte Wald [[vitamine A]] in het [[retina]]. Wald werd genomineerd voor een Nobelprijs. | |||
Hij stelde de hypothese op dat een tumorcel kanker wordt wanneer deze energie begint te genereren door niet-oxidatieve afbraak van glucose; gezonde cellen genereren daarentegen energie uit oxidatieve afbraak van pyruvaat. Hij slaagde er niet in om te onthullen hoe kankercellen ongecontroleerd kunnen groeien. | De familie Warburg was een prominente joodse familie, maar Otto’s vader Emil Warburg ging over tot de protestantse confessie nog voor Otto werd geboren. Zijn moeder werd vanaf haar geboorte protestants opgevoed. Als persoon van gemengd ras (’''Mischling''’) ’in de eerste graad’ liep hij volgens de naziwetten het risico om uit Duitsland uitgewezen te worden of naar een concentratiekamp gedeporteerd te worden, maar velen waren van mening dat Warburg van hogerhand bescherming kreeg. Zijn ’Joodsheid’ werd door de nazi’s herzien tot slechts ’een kwart Joods’.<ref>http://www.jewornotjew.com/profile.jsp?ID=2316</ref> [[Adolf Hitler]], die als kind zijn moeder was verloren door kanker en die ongerust was dat hij zelf kanker zou oplopen, was geïnteresseerd in Warburgs kankeronderzoek en zou verordend hebben dat dr. Warburg tegen uitzetting moest worden beschermd. Anderzijds was dr. Warburg zo toegewijd aan zijn onderzoek, dat hij, toen hem de kans kreeg om te emigreren, die liet voorbijgaan. Vluchten zou namelijk ook een stap terug in het onderzoek hebben betekend. | ||
Hij was de eerste die vaststelde dat kwaadaardige cellen veel minder zuurstof nodig hebben dan normale cellen. Hij stelde de hypothese op dat een tumorcel kanker wordt wanneer deze energie begint te genereren door niet-oxidatieve afbraak van [[glucose]]; gezonde cellen genereren daarentegen energie uit oxidatieve afbraak van [[pyruvaat]]. Hij slaagde er niet in om te onthullen hoe kankercellen ongecontroleerd kunnen groeien. Hij werd 47 keer genomineerd voor een Nobelprijs, waarvan twee keer voor zijn werk in verband met kankercellen, maar kreeg hij die slechts één keer. | |||
Hij deed ook onderzoek naar [[fotosynthese]]. | |||
Warburg is begraven op de Dahlem-begraafplaats in Berlijn. | Warburg is begraven op de Dahlem-begraafplaats in Berlijn. | ||
==Warburg-hypothese== | |||
Warburg is vandaag de dag nog steeds bekend in het kankeronderzoek, vooral door zijn zogenaamde Warburghypothese. Hij had ontdekt dat tumoren werden gekenmerkt door een ongebruikelijke concentratie [[lactaat]], het product van anaerobe [[glycolyse]], hoewel er voldoende zuurstof was voor verbranding met behulp van de [[mitochondriën]]. Op basis hiervan formuleerde hij in 1930 de hypothese dat een verstoring of onderbreking van de mitochondriale functie in kankercellen de belangrijkste reden voor de groei van kanker was. Deze veronderstelling is een klassieker in het fundamenteel medisch onderzoek en is nooit overtuigend weerlegd, maar ook nooit bewezen. Ernst van Aaken, een van Warburgs studenten, toonde statistisch aan dat atleten die een aerobe duurtraining volgen aanzienlijk minder kans hebben om kanker te ontwikkelen dan de doorsneebevolking (hij baseerde zich als huisarts van het dorp ''Waldniel'' in Noordrijn-Westfalen op de plaatselijke bevolking) en ook minder kans op kanker hadden dan diegenen die intervaltraining deden, wat gepaard gaat met een verhoging van de lactaatconcentratie in het bloed. In januari 2006 toonde een groep wetenschappers uit Jena en Potsdam aan dat dat de snelheid van de tumorgroei in laboratoriummuizen afhankelijk is van de stofwisselingsprocessen en dat deze met succes kunnen worden beïnvloed. Amerikaanse wetenschappers van Boston College ontdekten in 2008 dat de cardiolipinestructuur van mitochondriën bij muizen met een tumor verschilt van die van gezonde dieren. Deze bevinding kan worden gezien als een indicatie van de geldigheid van de Warburghypothese. | |||
{| class="wikitable" width=100%; | |||
|<center>„Alle normale cellen hebben een absolute behoefte aan zuurstof, maar kankercellen kunnen zonder zuurstof leven – dat is een regel zonder uitzondering.”<br>—Dr. Otto Heinrich Warburg</center> | |||
|} | |||
==Erkenningen== | ==Erkenningen== | ||
* Nobelprijs voor Geneeskunde en Fysiologie, 1931 | * Nobelprijs voor Geneeskunde en Fysiologie, 1931 | ||
* Ereburger van de stad Berlijn, 1963 | * Ereburger van de stad Berlijn, 1963 | ||
* Otto Warburg Medaille<br>Ter nagedachtenis aan Otto Heinrich Warburg reikt de Vereniging voor Biochemie en Moleculaire Biologie (GBM) jaarlijks de Otto Warburg Medaille uit. De Otto Warburg Medaille is de hoogste wetenschappelijke prijs van de GBM en wordt beschouwd als een van de belangrijkste prijzen op het gebied van de biochemie in Duitsland. Zeven van de prijswinnaars ontvingen ook de Nobelprijs. | |||
* Otto-Warburg Chemie-Stiftung<br>De Otto-Warburg Chemie-Stiftung werd opgericht aan de Universiteit van Bayreuth om de Nobelprijswinnaars te herdenken. Het bevordert onderzoek en onderwijs op het gebied van chemie aan de Universiteit van Bayreuth en kent jaarlijks de Otto Warburg-lezing toe, die gepaard gaat met een geldprijs. | |||
* De Deutsche Bundespost gaf op 11 augustus 1983 een speciale postzegel uit ter gelegenheid van de 100e verjaardag van Otto Warburg. | |||
* Zijn graf in Berlijn Dahlem, veld 4, wordt behandeld als eregraf. | |||
==Verwijzingen== | ==Verwijzingen== | ||
<references/> | <references/> | ||
==Bronnen== | ==Bronnen== | ||
* https://www.thefamouspeople.com/profiles/otto-heinrich-warburg-7343.php | * {{en}} https://www.thefamouspeople.com/profiles/otto-heinrich-warburg-7343.php | ||
* {{en}}[http://nobelprize.org/medicine/laureates/1931/ Nobelprijs 1931] [https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1931/summary/ samenvatting] | |||
{{authority control|TYPE=p|GND=118629158 | LCCN=n/82/080099 | VIAF=112658460 | Wikidata=Q76464}} | {{Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde}} | ||
{{authority control|TYPE=p |GND=118629158 | LCCN=n/82/080099 | VIAF=112658460 | Wikidata=Q76464}} | |||
{{groei}} | |||
{{DEFAULTSORT:Warburg, Otto H}} | {{DEFAULTSORT:Warburg, Otto H}} | ||
[[Categorie:Duits fysioloog]] | [[Categorie:Duits fysioloog]] | ||
[[Categorie:Duits biochemicus]] | [[Categorie:Duits biochemicus]] | ||
[[Categorie:Duits medicus]] | [[Categorie:Duits medicus]] | ||
[[Categorie:Kankertherapeut]] | |||
[[Categorie:Persoon met Joodse afkomst]] | [[Categorie:Persoon met Joodse afkomst]] | ||
[[Categorie: | [[Categorie:Winnaar van de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde]] | ||
[[Categorie:Geboren in | [[Categorie:Geboren in Baden-Württemberg]] | ||
[[Categorie:Overleden in Berlijn]] | [[Categorie:Overleden in Berlijn]] | ||
[[Categorie:Geboren in 1883]] | [[Categorie:Geboren in 1883]] | ||
[[Categorie:Overleden in 1970]] | [[Categorie:Overleden in 1970]] | ||
Huidige versie van 2 aug 2024 om 09:53
 Otto Heinrich Warburg
| ||
| 8 oktober 1883 – 1 augustus 1970 | ||
| Bestand:Otto Warburg.jpg | ||
| Geboorteland | Duitsland | |
| Geboorteplaats | Freiburg im Breisgau | |
| Plaats van overlijden | Berlijn | |
| Nobelprijs voor de | Fysiologie of Geneeskunde | |
| In | 1931 | |
| Reden | „Voor onderzoek naar cytochroom in de aerobe dissimilatie.” | |
| Voorganger(s) | Karl Landsteiner | |
| Opvolger(s) | Charles Scott Sherrington Edgar Douglas Adrian | |
Otto Heinrich Warburg (Freiburg im Breisgau, 8 oktober 1883 – West-Berlijn, 1 augustus 1970) was een Duitse biochemicus, arts en fysioloog. In 1931 ontving hij de Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde voor „de ontdekking van de natuur en de functie van het ademhalingsferment”.
Leven
Otto Warburg was een zoon van de natuurkundige Emil Warburg, de president van het Physikalisch Reichsanstalt, en Elizabeth Gärtner. Hij studeerde natuurwetenschappen, met de focus op scheikunde, onder Emil Fischer aan de Universiteit van Berlijn en promoveerde in 1906 op een proefschrift over polypeptiden tot doctor in de natuurwetenschappen. Aansluitend studeerde hij geneeskunde onder Ludolf von Krehl aan de Universiteit van Heidelberg. In 1911 behaalde hij daar met een proefschrift over oxidatieprocessen zijn doctoraat in de geneeskunde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende hij als ulaan in de Pruisische cavalerie en kreeg een IJzeren Kruis (eerste klasse) voor moed.
In 1918 werd hij hoogleraar aan het Kaiser Wilhelm Institut für Biologie in Berlijn-Dahlem. In 1930 werd, dankzij een donatie van de Rockefeller Foundation aan het Keizer Wilhelm Genootschap (Kaiser Wilhelm Gesellschaft), het Kaiser Wilhelm Institut für Zellphysiologie gevormd (dat later de naam Max-Planck-Gesellschaft kreeg). Otto Warburg was een van de oprichters en werd hiervan in 1931 directeur.
Nadat hij aantoonde dat de stofwisseling van kankercellen veranderde naar een anaerobe stofwisseling, formuleerde hij de hypothese dat kanker geen zuurstofrijk medium nodig heeft om te groeien. Een van zijn bekendste studenten is Hans Adolf Krebs, Nobelprijswinnaar in 1953.
George Wald, kreeg een studiebeurs van de U.S. National Research Council om bij Warburg te gaan studeren. Gedurende zijn werk bij Warburg in 1932–1933 ontdekte Wald vitamine A in het retina. Wald werd genomineerd voor een Nobelprijs.
De familie Warburg was een prominente joodse familie, maar Otto’s vader Emil Warburg ging over tot de protestantse confessie nog voor Otto werd geboren. Zijn moeder werd vanaf haar geboorte protestants opgevoed. Als persoon van gemengd ras (’Mischling’) ’in de eerste graad’ liep hij volgens de naziwetten het risico om uit Duitsland uitgewezen te worden of naar een concentratiekamp gedeporteerd te worden, maar velen waren van mening dat Warburg van hogerhand bescherming kreeg. Zijn ’Joodsheid’ werd door de nazi’s herzien tot slechts ’een kwart Joods’.[1] Adolf Hitler, die als kind zijn moeder was verloren door kanker en die ongerust was dat hij zelf kanker zou oplopen, was geïnteresseerd in Warburgs kankeronderzoek en zou verordend hebben dat dr. Warburg tegen uitzetting moest worden beschermd. Anderzijds was dr. Warburg zo toegewijd aan zijn onderzoek, dat hij, toen hem de kans kreeg om te emigreren, die liet voorbijgaan. Vluchten zou namelijk ook een stap terug in het onderzoek hebben betekend.
Hij was de eerste die vaststelde dat kwaadaardige cellen veel minder zuurstof nodig hebben dan normale cellen. Hij stelde de hypothese op dat een tumorcel kanker wordt wanneer deze energie begint te genereren door niet-oxidatieve afbraak van glucose; gezonde cellen genereren daarentegen energie uit oxidatieve afbraak van pyruvaat. Hij slaagde er niet in om te onthullen hoe kankercellen ongecontroleerd kunnen groeien. Hij werd 47 keer genomineerd voor een Nobelprijs, waarvan twee keer voor zijn werk in verband met kankercellen, maar kreeg hij die slechts één keer.
Hij deed ook onderzoek naar fotosynthese.
Warburg is begraven op de Dahlem-begraafplaats in Berlijn.
Warburg-hypothese
Warburg is vandaag de dag nog steeds bekend in het kankeronderzoek, vooral door zijn zogenaamde Warburghypothese. Hij had ontdekt dat tumoren werden gekenmerkt door een ongebruikelijke concentratie lactaat, het product van anaerobe glycolyse, hoewel er voldoende zuurstof was voor verbranding met behulp van de mitochondriën. Op basis hiervan formuleerde hij in 1930 de hypothese dat een verstoring of onderbreking van de mitochondriale functie in kankercellen de belangrijkste reden voor de groei van kanker was. Deze veronderstelling is een klassieker in het fundamenteel medisch onderzoek en is nooit overtuigend weerlegd, maar ook nooit bewezen. Ernst van Aaken, een van Warburgs studenten, toonde statistisch aan dat atleten die een aerobe duurtraining volgen aanzienlijk minder kans hebben om kanker te ontwikkelen dan de doorsneebevolking (hij baseerde zich als huisarts van het dorp Waldniel in Noordrijn-Westfalen op de plaatselijke bevolking) en ook minder kans op kanker hadden dan diegenen die intervaltraining deden, wat gepaard gaat met een verhoging van de lactaatconcentratie in het bloed. In januari 2006 toonde een groep wetenschappers uit Jena en Potsdam aan dat dat de snelheid van de tumorgroei in laboratoriummuizen afhankelijk is van de stofwisselingsprocessen en dat deze met succes kunnen worden beïnvloed. Amerikaanse wetenschappers van Boston College ontdekten in 2008 dat de cardiolipinestructuur van mitochondriën bij muizen met een tumor verschilt van die van gezonde dieren. Deze bevinding kan worden gezien als een indicatie van de geldigheid van de Warburghypothese.
—Dr. Otto Heinrich Warburg |
Erkenningen
- Nobelprijs voor Geneeskunde en Fysiologie, 1931
- Ereburger van de stad Berlijn, 1963
- Otto Warburg Medaille
Ter nagedachtenis aan Otto Heinrich Warburg reikt de Vereniging voor Biochemie en Moleculaire Biologie (GBM) jaarlijks de Otto Warburg Medaille uit. De Otto Warburg Medaille is de hoogste wetenschappelijke prijs van de GBM en wordt beschouwd als een van de belangrijkste prijzen op het gebied van de biochemie in Duitsland. Zeven van de prijswinnaars ontvingen ook de Nobelprijs. - Otto-Warburg Chemie-Stiftung
De Otto-Warburg Chemie-Stiftung werd opgericht aan de Universiteit van Bayreuth om de Nobelprijswinnaars te herdenken. Het bevordert onderzoek en onderwijs op het gebied van chemie aan de Universiteit van Bayreuth en kent jaarlijks de Otto Warburg-lezing toe, die gepaard gaat met een geldprijs. - De Deutsche Bundespost gaf op 11 augustus 1983 een speciale postzegel uit ter gelegenheid van de 100e verjaardag van Otto Warburg.
- Zijn graf in Berlijn Dahlem, veld 4, wordt behandeld als eregraf.
Verwijzingen
Bronnen
- (en) https://www.thefamouspeople.com/profiles/otto-heinrich-warburg-7343.php
- (en) Nobelprijs 1931 samenvatting
1901: Behring · 1902: Ross · 1903: Finsen · 1904: Pavlov · 1905: Koch · 1906: Golgi, Ramón y Cajal · 1907: Laveran · 1908: Mechnikov, Ehrlich · 1909: Kocher · 1910: Kossel · 1911: Gullstrand · 1912: Carrel · 1913: Richet · 1914: Bárány · 1919: Bordet · 1920: Krogh · 1922: Hill, Meyerhof · 1923: Banting, Macleod · 1924: Einthoven · 1926: Fibiger · 1927: Wagner-Jauregg · 1928: Nicolle · 1929: Eijkman, Hopkins · 1930: Landsteiner · 1931: Warburg · 1932: Sherrington, Adrian · 1933: Morgan · 1934: Whipple, Minot, Murphy · 1935: Spemann · 1936: Dale, Loewi · 1937: Szent-Györgyi · 1938: Heymans · 1939: Domagk · 1943: Dam, Doisy · 1944: Erlanger, Gasser · 1945: Fleming, Chain, Florey · 1946: Muller · 1947: C. Cori, G. Cori, Houssay · 1948: Müller · 1949: Hess, Moniz · 1950: Kendall, Reichstein, Hench · 1951: Theiler · 1952: Waksman · 1953: Krebs, Lipmann · 1954: Enders, Weller, Robbins · 1955: Theorell · 1956: Cournand, Forssmann, Richards · 1957: Bovet · 1958: Beadle, Tatum, Lederberg · 1959: Ochoa, Kornberg · 1960: Burnet, Medawar · 1961: Békésy · 1962: Crick, Watson, Wilkins · 1963: Eccles, Hodgkin, Huxley · 1964: Bloch, Lynen · 1965: Jacob, Lwoff, Monod · 1966: Rous, Huggins · 1967: Granit, Hartline, Wald · 1968: Holley, Khorana, Nirenberg · 1969: Delbrück, Hershey, Luria · 1970: Katz, Euler, Axelrod · 1971: Sutherland · 1972: Edelman, Porter · 1973: Frisch, Lorenz, Tinbergen · 1974: Claude, De Duve, Palade · 1975: Baltimore, Dulbecco, Temin · 1976: Blumberg, Gajdusek · 1977: Guillemin, Schally, Yalow · 1978: Arber, Nathans, Smith · 1979: Cormack, Hounsfield · 1980: Benacerraf, Dausset, Snell · 1981: Sperry, Hubel, Wiesel · 1982: Bergström, Samuelsson, Vane · 1983: McClintock · 1984: Jerne, Köhler, Milstein · 1985: Brown, Goldstein · 1986: Cohen, Levi-Montalcini · 1987: Tonegawa · 1988: Black, Elion, Hitchings · 1989: Bishop, Varmus · 1990: Murray, Thomas · 1991: Neher, Sakmann · 1992: Fischer, Krebs · 1993: Roberts, Sharp · 1994: Gilman, Rodbell · 1995: Lewis, Nüsslein-Volhard, Wieschaus · 1996: Doherty, Zinkernagel · 1997: Prusiner · 1998: Furchgott, Ignarro, Murad · 1999: Blobel · 2000: Carlsson, Greengard, Kandel · 2001: Hartwell, Hunt, Nurse · 2002: Brenner, Horvitz, Sulston · 2003: Lauterbur, Mansfield · 2004: Axel, Buck · 2005: Marshall, Warren · 2006: Fire, Mello · 2007: Capecchi, Smithies, Evans · 2008: Zur Hausen, Barré–Sinoussi, Montagnier · 2009: Blackburn, Greider, Szostak · 2010: Edwards · 2011: Beutler, Hoffmann, Steinman · 2012: Gurdon, Yamanaka · 2013: Rothman, Schekman, Südhof ·
2014: O'Keefe, Moser, Moser
Q76464 (reasonator) Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •