Essay:De Maan in de muziek

Dit is een gebruikersessay geschreven door Franciscus 5 mrt 2012 13:15 (CET)

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Luisterrijk.

Van alle hemellichamen staat de Maan het dichtst bij de Aarde. Samen met de Zon en de draaiing van de Aarde, is de Maan verantwoordelijk voor de getijdenwerking op de Aarde. De schijngestalten die de Maan vertoont, ontstaan doordat maar een gedeelte door de Zon wordt verlicht. Deze schijngestalten werden van oudsher verantwoordelijk gehouden voor alle grotere cycli in de natuur.

Mythologie, poëzie en muziek

De Zon en de Maan

worden door troebel water

niet weerspiegeld

In de mythologie symboliseert de grillige Maan, die voortdurend van vorm en positie verandert, de opstanding, de onsterfelijkheid en de cyclische aard van alles wat bestaat. Der Maan vertegenwoordigt hier de geheimzinnige kant van de natuur.
In de poëzie en in de muziek wordt de Maan vaak gezien als een bron van inspiratie. De verbinding tussen poëzie en muziek - waarbij de Maan het thema is - komt in de muziek geregeld voor als uitdrukking van diepe gevoelens. Veel componisten hebben muziek geschreven waarin de Maan voorkomt. Soms als thema, soms als stemming.
Vooraanstaande componisten als Franz Schubert, Antonín Dvořák, Gabriel Fauré en Claude Debussy kozen de Maan als inspiratiebron.

Ay luna que reluzes

In de 16 ^e eeuw was er in Spanje een enorme belangstelling voor de muziek. De Spaanse koningen gaven vooraanstaande musici opdrachten voor het schrijven van muziek, waardoor een hoog peil werd bereikt. Ook rondtrekkende muzikanten werden door het muzikale klimaat geïnspireerd. Een lied dat in die dagen zeer populair moet zijn geweest en dat nog steeds op het programma staat van gitaristen en luitspelers is Ay luna que reluzes , waarin de Maan wordt gevraagd om steun bij de tocht door de nacht.

Ay luna que reluzes

Ay luna que reluzes

Toda la noche me alumbres.

Ay luna tan bella

Alumbresme a la sierra;

Por do vaya y venga.

Ay luna que reluzes

Toda la noche me alumbres

O maneschijn

Licht me bij door de nacht

O schitterende maan

Licht me bij op de berg

Waar ik ook ben of heenga

O maneschijn

Licht me bij door de nacht

Die Winterreise

Franz Schubert heeft enkele liederen en liedercycli geschreven, waarin de maan voorkomt, zoals Der Mondabend. Heel bekend is ook de cyclus Die Winterreise , die het lied Gute Nacht bevat, waarin een reiziger door allerlei streken trekt, de liefde leert kennen maar geen keuze kan maken. Hij moet zelf ontdekken waar hij heen wil in deze duisternis, waarbij de schaduw van de Maan zijn metgezel is.

Gute Nacht

.......

Ich kann zu meiner Reisen

nicht wählen mit der Zeit,

Muβ selbst den Weg mir weisen

in dieser Dunkelheit.

Es zieht ein Mondenschatten

als mein Gefährte mit.....

Mondscheinsonate

Toen Ludwig van Beethoven de sonate opus 27 no 2 in cis schreef, gaf hij er een aanduiding bij en wel deze: Sonata quasi una fantasia, waarmee hij de vrije vorm van dit werk bedoelde. Dat de sonate naderhand Mondscheinsonate is gaan heten, is niet afkomstig van de componist zelf, maar van de Berlijnse dichter en muziekcriticus Ludwig Rellstab. Hij noemde deze sonate de Mondscheinsonate, toen hij op een prachtige avond bij volle maan in een boot op het water zat, en hij aan het eerste deel van de sonate dacht. Zo kwam er een naam tot stand die niets te maken heeft met de pianosonate zelf, en die gebleven is.

Rusalka

De opera Rusalka van de Tsjechische componist Antonín Dvořák is een lyrisch sprookje in drie aktes naar een libretto van Jaroslav Kvapil.
Antonin Dvořák schreef deze opera in 1900, die in 1905 in Praag zijn première beleefde.

Synopsis

De mooie waternimf Rusalka is treurig, aangezien ze een mooie, jonge prins heeft zien baden in het meer. Zij wil ook een menselijke gedaante en een ziel om de jongeman te winnen op wie ze enorm verliefd is. Waarschuwingen van haar vader – de watergeest – helpen niet.
In de weemoedige aria Měsíčku na nebi hlubokém ( Lied aan de Maan ) lucht zij haar hart tegenover de volle maan die over het meer schijnt.
Als de prins aan het meer verschijnt, verovert Rusalka zijn hart en neemt hij haar mee naar zijn kasteel. Daar loopt alles anders dan verwacht en Rusalka vlucht naar het meer om tegen haar vader - de watergeest - haar leed uit te zingen. Verdrietig keert de prins terug naar het meer waar hij haar schim ziet. Hij smeekt haar om een kus, maar dat zal zijn dood betekenen. Als Rusalka hem teder kust, brengt dit ultieme bewijs van haar liefde hem de rust van de dood.

Měsíčku na nebi hlubokém ( Lied aan de Maan )

Měsíčku na nebi hlubokém Měsičku na nebi hlubokém světlo tvé daleko vidi, po světě bloudiš širokém, diváš se v příbytky lidi. Měsičku postůj chvili, řekni mi, kde je můj milý! Měsičku postůj chvili, řekni mi, řekni, kde je můj milý! Řekni mu, střibmý měsičku, mé že jej objímá rámě, aby si alespoň chviličku vzpomenul ve sněni na mne. Zasvěť mu do daleka,zasvěť mu řekni mu, řekni, kdo tu naň čeka! O mně-li duše lidská sní, Ať se tou vzpominkou vzbudi; měsičku, nezhasni, nezhasni měsičku, nezhasni! Jaroslav Kvapil

Lied aan de Maan O maan hoog aan de diepe, diepe hemel Jouw licht ziet gebieden die ver verwijderd zijn. Je reist rond de grote, wijde wereld, En tuurt in alle huizen waar mensen wonen. O, maan, sta stil voor een ogenblik Zeg mij, o, zeg me waar mijn liefste is. Zeg hem. alsjeblieft, zilveren maan aan de hemel, Dat ik hem innig wil koesteren Dat hij ten minste even Zijn dromen niet vergeet! Verlicht zijn ver verwijderde plaats, Vertel hem, o, vertel hem, Wie hier op hem wacht! Als hij over mij droomt Moge deze herinnering hem dan wekken! O, maan, verdwijn niet, O, maan verdwijn toch niet!

Populariteit

Het Lied aan de Maan uit de 1 ^e akte is een zeer populaire aria geworden, en wordt vaak op concerten uitgevoerd.

Marche Franco-Lunaire

De vrij excentrieke Franse componist Erik Satie schreef nogal eens tamelijk vreemde namen boven zijn pianostukken. In zijn serie: La belle extentrique komt een stuk voor onder de naam: Marche Franco-Lunaire ( Mars van de Franse Maan ). Wat er nu zo Frans is aan de maan, blijft natuurlijk bij zo'n vreemde vogel als Satie onduidelijk.

La lune blanche

De componist Gabriel Fauré schreef in 1887 het lied Clair de lune voor piano en sopraan. De tekst van dit lied is afkomstig van Paul Verlaine. Eveneens op tekst van Verlaine schreef Fauré het lied La lune blanche uit de bundel La Bonne Chanson.

La lune blanche

La lune blanche

Luit dans les bois;

De chaque branche

Part une voix

Sous la ramée....

Paul Verlaine

Witte maan

De witte maan

Schijnt in het bos;

Van elke tak

Komt een stem

Vanonder het gebladerte....

Et la lune descend sur le temple qui fut

In 1905 schreef Claude Debussy zijn pianowerk Images II. Na het nogal geheimzinnige Cloches à travers les feuilles , waarin het ruisen van de bladeren en klokken in de verte, de vergankelijkheid van het leven uitdrukken, volgt het geheimzinnige stuk: Et la lune descend sur le temple qui fut ( En de maan daalt neer op de resten van de tempel ). Hier drukt Debussy - geïnspireerd door Oosterse klanken - zijn gevoelens uit en wekt met een paar simpele accoorden de illusie van een gong die in de vergane tempel bij maanlicht gaat klinken.

Carmina Burana

De Duitse componist Carl Orff kwam in 1936 in aanraking met een omvangrijke verzameling liefdesliederen, drink- en speelliederen, satire en ernstige liederen uit de 13 ^e eeuw en werd daardoor geïnspireerd tot het schrijven van zijn meesterwerk; de Carmina Burana.
In het eerste en het laatste lied van deze compositie Fortuna imperatrix Mundi ( Fortuna, keizerin van de wereld ), wordt het grillige lot van de mens vergeleken met de Maan.
De godin Fortuna uit de mythologie van de oude Romeinen symboliseert het geluk en het wisselvallige lot van de mens, en de grillige Maan verandert hierbij voortdurend van vorm en positie, en symboliseert de cyclische aard van alles.

O Fortuna

O Fortuna

velur luna

statu variabilis,

semper crescis

aut decrescis………

O Fortuna

Als de maan

Zo veranderlijk

Wordt jij steeds groter

Of kleiner…..

Nawoord

Deze korte verkenning naar De Maan in de muziek heeft het volgende opgeleverd:

In de muziek wordt de Maan in verschillende hoedanigheden gepresenteerd.

Soms als metgezel of als raadgever, soms als bemiddellaar of als geheimzinnige lichtbron en ook als vertegenwoordiger van het grillige lot van de mens.

Ook in de "lichte" muziek komt de Maan geregeld voor, met titels als:

Moon River, Goodnight Moon, Moon Cloud, Dark of the Moon

maar ook:

Moonlight Shadow, Mandolins in the Moonlight, Moonlight Serenade en In the Moonlight.

We kunnen ook kijken naar de diverse volksliedjes waar de maan in voorkomt. Au clair de la lune bijvoorbeeld is nog steeds een van de meest populaire liedjes in Frankrijk. De melodie en de tekst van het lied zijn aan het eind van de
18 ^eeeuw in Parijs verschenen.
In Au clair de la lune vraagt iemand aan zijn vriend Pierrot om een pen te mogen lenen. Hij wil een woordje schrijven bij het licht van de maan, want zijn kaars is uitgegaan, en hij heeft geen vuur om de kaars weer te ontsteken.

Au clair de la lune,

Mon ami, Pierrot,

Prête-moi ta plume

Pour écrire un mot!

Ma chandelle est morte,

Je n'ai plus de feu;

Ouvre-moi ta porte,

Pour l’amour de Dieu!

Wat dichter bij huis vinden we het bekende volksliedje: Een karretje op den zandweg reed geschreven door J.P Heije en op muziek gezet door J.J. Viotta. Hetzelfde duo maakte ook het lied: Heb je van de zilveren vloot wel gehoord.

Een karretje op den zandweg reed

de maan scheen helder, de weg was breed

het paardje liep met lusten.

'k Wed dat het zelf zijn weg wel vindt

de voerman lei te rusten.

Ik wensch je wèl thuis, mêvrind, mêvrind,

ik wensch je wèl thuis, mêvrind!

Link

• Měsíčku na nebi hlubokém uit Rusalka op YouTube