Beslag (recht)

Zie ook : beslag (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "beslag".

---

Een beslag is een maatregel waarbij (een) voorwerp(en) of zakelijk recht wordt ontnomen. De begrippen in het hiernavolgende stuk zijn grotendeels dezelfde in Nederland en in België.
Zonodig wordt expliciet aangegeven op welk land iets van toepassing is.

In het strafrecht

Op verboden voorwerpen kan volgens het strafrecht beslag worden gelegd. Dit geldt bijvoorbeeld voor wapens waar geen vergunning voor aanwezig is. In dit geval zal de politie het voorwerp afnemen, waarna het doorgaans in een gerechtelijke procedure zal worden onttrokken aan het verkeer en zal worden vernietigd.

In België. Indien goederen of zaken of financiële middelen de opbrengst zijn van een misdrijf en in aanmerking komen voor verbeurdverklaring, kunnen zij tijdens het gerechtelijk onderzoek in beslag worden genomen (in afwachting van de verbeurdverklaring als straf, de teruggave aan de rechtmatige bezitter, of de schadeloosstelling van de benadeelde partij).

In het strafrechtelijk vooronderzoek

In het strafrechtelijk vooronderzoek kan er beslag worden gelegd op voorwerpen die mogelijk belangrijk bewijsmateriaal opleveren. Wanneer bijvoorbeeld een moord wordt gepleegd kan bijvoorbeeld een vloerkleed waar mogelijk bloed van het slachtoffer op ligt in beslag worden genomen. In de strafprocedure beslist de rechter uiteindelijk wat er met deze in beslag genomen voorwerpen gebeurt. In normale gevallen zullen ze worden teruggeven aan de rechtmatige eigenaar. Wanneer het misdrijf echter gepleegd is met behulp van de voorwerpen, kan de rechter ook beslissen dat de voorwerpen ontnomen worden, verkocht worden ten behoeve van schadevergoeding van slachtoffers, of moeten worden vernietigd.

In het civiel recht

In het civiel recht kan er beslag worden gelegd op bezittingen van een ander, die òf al procespartij is, òf die door degene, die het beslag laat leggen, binnen de door de wet bepaalde termijn, met een dagvaarding in een procedure wordt betrokken. Er zijn verschillende vormen van beslag.

Conservatoir en executoriaal beslag

Conservatoir beslag

Als er nog geen proces gaande is, of tijdens een proces, zolang er nog geen uitspraak van de rechter is, kan de eisende partij met een verzoekschrift aan de rechter vragen beslag te mogen laten leggen op vermogensbestanddelen van de debiteur, op voorwerpen of gelden van de gedaagde partij. Als het gaat om zaken die die ander zelf onder zich heeft, zal in het verzoekschrift aannemelijk moeten worden gemaakt dat de debiteur zijn vermogen aan het vervreemden is, door bijvoorbeeld verkoop. 'Vrees voor verduistering' wordt dat genoemd. In het geval dat de eiser beslag wil leggen op vorderingen die de gedaagde op een derde heeft, zoals een banktegoed, of het salaris van een werknemer, geldt het vereiste van de vrees voor verduistering niet. Normaal gesproken wordt degene onder wie beslag wordt gelegd niet op het verzoek gehoord, en verleent de rechter automatisch verlof tot het leggen van beslag. De gedaagde partij krijgt dus in de regel geen waarschuwing vooraf dat er beslag gelegd gaat worden, hetgeen soms een verrassingseffect sorteert. In geval van loonbeslag wordt de debiteur wel altijd voorafgaande aan de toestemming door de rechter gehoord.

In Nederland. De rechter kan beslissen dat de eisende partij een bedrag moet storten in de consignatiekas van de rechtbank voor het geval het beslag achteraf onterecht blijft, en de eisende partij wordt veroordeeld tot schadevergoeding. Bij het verzoek tot verlof om conservatoir beslag te leggen, moet in het verzoekschrift uitdrukkelijk vermeld staan waar beslag op zal worden gelegd. Alleen voor zover dit door de rechter is toegewezen mag beslag worden gelegd. Als er bijvoorbeeld toestemming wordt verleend om onder de Postbank beslag te leggen, mag er niet, op basis van hetzelfde verlof, beslag gelegd worden bij een andere, niet genoemde bank.
De rechter bepaalt tevens een termijn voor het instellen van de hoofdzaak. Meestal is dit 2 tot 3 weken. Binnen die termijn moet de dagvaarding worden betekend. Gebeurt dit niet, dan vervalt het gelegde beslag, en is de eisende partij aansprakelijk voor eventuele schade. Dat is de eisende partij overigens ook wanneer hij in de hoofdzaak ongelijk krijgt en het beslag dus achteraf onterecht was. Wanneer de eisende partij in de hoofdzaak gelijk krijgt, wordt het conservatoire beslag na betekening van het vonnis van rechtswege executoriaal.

In België. In België wordt eerder van bewarend beslag gesproken, al is het woord 'conservatoir' ook gangbaar. Het eenzijdig bewarend beslag kan toegestaan worden door de beslagrechter van de rechtbank van eerste aanleg. Hiertegen kan verzet worden aangetekend bij dezelfde rechtbank.

Executoriaal beslag

Het executoriaal beslag kan het gevolg zijn van het verkrijgen van een toewijzend vonnis. Wanneer de veroordeelde daaraan niet voldoet, kan de eiser een gerechtsdeurwaarder inschakelen om over te gaan tot beslag.

In Nederland. Wanneer de rechter een vonnis wijst, zal de gerechtsdeurwaarder het vonnis betekenen en in naam der koningin bevel doen om binnen een bepaalde termijn (meestal 2 dagen) aan de inhoud van het vonnis te voldoen. Wanneer dit niet gebeurt kan de gerechtsdeurwaarder zonder verdere interventie van een rechter op verzoek van de eisende partij overgaan tot het leggen van beslag op het gehele vermogen van de geëxecuteerde, en minus een vrij te laten bedrag op alle inkomsten van de geëxecuteerde.

Lijfbeslag

Lijfbeslag betekent beslag leggen op iemands persoon, hem gijzelen. Ook dit is mogelijk in bepaalde gevallen. Bijvoorbeeld in het strafrecht, maar ook in enkele "marktconforme" zaken.

In België. In België wordt eerder van uitvoerend beslag gesproken, al is het woord 'executoriaal' ook gangbaar.

Verschillende soorten beslagen

Beslag op roerende zaken

Een beslag op roerende zaken omvat een beslag op alle roerende zaken die eigendom zijn van de geëxecuteerde of gedaagde. Sommige roerende zaken zijn uitgesloten van beslag. Voor het onderscheid tussen roerend en onroerend, zie goederen en zaken.

In Nederland. In Nederland zijn bijvoorbeeld uitgesloten van beslag het bed, beddengoed en voedsel voor 30 dagen, werktuigen en gereedschappen voor het uitvoeren van zijn of haar beroep. De gerechtsdeurwaarder zal meestal een ronde door het huis of kantoor nemen, en opschrijven waar beslag op wordt gelegd. Binnen 3 dagen brengt de deurwaarder zijn proces-verbaal uit. In dit proces-verbaal staat omschreven waar beslag op gelegd is. Hoe alles precies omschreven wordt, hangt af van de aard van de zaak. De spullen waar beslag op ligt mogen niet worden vervreemd (verkocht of bezwaard) door de beslagene; dit is strafbaar. Om dit te voorkomen, kan de deurwaarder de spullen die in beslag zijn genomen in bewaring geven bij een bewaarder.

Bij een conservatoir beslag zal de deurwaarder doorgaans de spullen niet meenemen, omdat het uitgangspunt bij een conservatoir beslag is dat iemand zo min mogelijk wordt gehinderd in de dagelijkse werkzaamheden. Bij executoriaal beslag worden in de beslag-fase vaak ook geen voorwerpen ingenomen. Dit gebeurt alleen wanneer de deurwaarder ernstige verdenking heeft dat de voorwerpen zullen worden vervreemd, bijvoorbeeld doordat dit eerder een keer is gebeurd. Wanneer er executoriaal beslag is gelegd, krijgt de geëxecuteerde een bepaalde termijn om alsnog aan het vonnis te voldoen, of te proberen een betalingsregeling te treffen met de deurwaarder. Gebeurt dit niet, dan zal de gerechtsdeurwaarder de executie-verkoop aanzeggen. Wanneer de geëxecuteerde dan nog niet in actie komt, zal de verkoop worden aangekondigd in regionale dagbladen, en zal er een aanslagbiljet op het pand worden geplakt waar de spullen zich bevinden. Op de dag van de verkoop komt de deurwaarder, en zal alles bij opbod worden verkocht.
In de praktijk komt het zelden tot een executie-verkoop omdat de baten vaak niet opwegen tegen de kosten van de verkoop. Over het algemeen zal een gerechtsdeurwaarder geen beslag op roerende zaken leggen wanneer er beslag op inkomsten of een derden-beslag gelegd kan worden.

In België. In België wordt gesproken van beslag op roerende goederen; dit omvat niet alleen voorwerpen, maar ook financiële rekeningen en andere roerende waarden.

Beslag op onroerende zaken

In Nederland. Het beslag op onroerende zaken is een zogenaamd bureaubeslag. De deurwaarder legt dit beslag op zijn kantoor en laat het beslag daarna inschrijven bij het Kadaster. Het beslag wordt binnen 3 dagen na inschrijving bij het kadaster, op straffe van nietigheid van het beslag, betekend aan de beslagene. Tevens wordt de hypotheekhouder nadat er beslag is gelegd ingelicht (binnen 4 dagen na inschrijving, niet op straffe van nietigheid). De hypotheek-houder krijgt vervolgens een bepaalde termijn (wettelijk 14 dagen) waarin deze de executie kan overnemen. Wanneer het daadwerkelijk tot executie komt, zullen eerst de kosten van de gerechtsdeurwaarder en de notaris worden betaald; dan zal de hypotheek-houder betaald worden, en als er dan nog iets overblijft, zal dat ten behoeve komen van de schuldeiser.

In België. Het onroerend beslag geeft recht op een al dan niet bijkomende hypothecaire inschrijving.

Beslag op inkomsten

Het meest voorkomende beslag is een beslag op inkomsten (loon of uitkering), een zogenaamd loonbeslag. Niet het hele loon of uitkering is vatbaar voor beslag. Er geldt steeds een wettelijk vastgesteld vrij te laten bedrag. Dit verplicht vrij te laten bedrag ligt lager dan het vrij te laten bedrag dat doorgaans in de schuldhulpverlening gehanteerd wordt. Overigens kan het zo zijn (wanneer de beslagene bijvoorbeeld in het buitenland woont) dat de beslagvrije voet nul is. Ook kan de beslagvrije voet in sommigen gevallen worden gehalveerd of verminderd. Er kan ook volledig beslag worden gelegd op de beslagvrije voet, bijvoorbeeld omdat de opdrachtgever dit in het prestatiecontract met de deurwaarder heeft afgesproken.

In Nederland. In Nederland wordt het vrij te laten bedrag berekend op grond van de beslagvrije voet, welke is gebaseerd op 90% van het bijstandsniveau, vermeerderd met buitengewone lasten, en verminderd met buitengewone inkomsten, bijvoorbeeld huurtoeslag. Wanneer loonbeslag wordt gelegd, moet de werkgever maandelijks alles wat boven de beslagvrije voet uit komt overmaken naar de deurwaarder. Dit geldt ook voor extra inkomsten zoals vakantiegeld en winstdelings-regelingen.

Op verzoek van de deurwaarder is de schuldenaar verplicht mee te delen of zijn of haar partner inkomsten heeft. Wanneer de geëxecuteerde dit weigert, mag de deurwaarder de beslagvrije voet halveren of zelfs volledig incasseren.

In België. In België is het beslag op inkomsten een bijzondere vorm van het derden-beslag (zie verder).

Het vrij te laten bedrag wordt bij wet vastgelegd en geregeld aangepast.

Derdenbeslag

Bij het derden-beslag wordt er beslag gelegd onder een schuldenaar van de geëxecuteerde of gedaagde. Dit kan bijvoorbeeld een bank-instelling of een klant van de geëxecuteerde zijn. Bij een conservatoir derden-beslag is de derde-beslagene verplicht om alles wat de geëxecuteerde van hem tegoed heeft onder zich te houden. Doet de derde-beslagene dit niet, dan kan hij zelf worden aangesproken alsof hij zelf de schuldenaar was. Dit geldt ook wanneer de derde-beslagene niet de wettelijk vereiste verklaringen invult, of op een andere manier tegenwerkt. Bij een executoriaal beslag is de derde verplicht om te betalen aan de deurwaarder, waarbij juridisch gezien de derde betaald heeft aan de geëxecuteerde.

Bij een derden-beslag op een bankrekening wordt de bankrekening van de geëxecuteerde geblokkeerd (dit gebeurt overigens niet door de deurwaarder, maar door de bankinstelling op basis van hun algemene voorwaarden) en is de bankinstelling verplicht om het positieve saldo van de bankrekening over te dragen aan de gerechtsdeurwaarder. De geëxecuteerde heeft vanaf dat moment geen toegang meer tot het positieve saldo op zijn rekening. De bank moet NA 4 weken een verklaring afgeven aan de deurwaarder waarin staat of er iets onder het beslag valt. De gerechtsdeurwaarder haalt vervolgens (voor zover mogelijk) het verschuldigde bedrag van het eventuele positieve saldo af. Het bankbeslag vervalt op het moment dat het wordt gelegd, bedragen die na beslaglegging op de bankrekening worden gestort, vallen dus niet onder het beslag.

Fiscaal bodemrecht (Nederland)

Elke crediteur kan beslag leggen op het gehele vermogen van zijn debiteur. Als dat gebeurt, is de kans aanwezig dat onder de in beslag genomen zaken, eigendommen van derden zitten. Deze kunnen daarom bezwaar maken tegen die inbeslagname waarna de beslaglegger het beslag ongedaan moet maken.

Op deze regel - de mogelijkheid van verzet tegen de inbeslagname door een derde - bestaat een belangrijke uitzondering, namelijk indien het beslag door de belastingdeurwaarder namens belastingdienst wordt gelegd. Deze uitzondering, het fiscale bodemrecht genoemd, wordt in de spreektaal ten onrechte en hardnekkig met de term bodem-beslag aangeduid; ten onrechte, omdat elke crediteur beslag kan leggen op alle zaken die hij op de bodem van zijn debiteur aantreft. Gevolg van dit bodemrecht, is dat de derde, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, géén verzet kan aantekenen tegen het beslag en de belastingdienst zich dus op die zaken kan verhalen.

Beslag op tak- en wortelvaste vruchten (België)

Het Belgische gerechtelijk wetboek voorziet in een speciale regeling voor beslag op oogst.

Externe link

• Koninklijke Beroepsorganisatie Voor Gerechtsdeurwaarders